با کمک همین فناوری‌های مدرن و سامانه‌های هوشمند طی هفته‌های اخیر محموله‌های بزرگ قاچاق کشف شده که در تمامی کشفیات قاچاق کانتینری سامانه جامع گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی دخیل بوده است و شاهد به ثمر نشستن گمرک الکترونیک در کشور بوده‌ایم.

صدور پروانه الکترونیکی

با اجرای سامانه جامع امور گمرکی، پروانه (برگ سبز) به‌صورت الکترونیکی صادر و این پروانه براساس میزان واقعی خروح کالا تنظیم می‌شود.

همچنین این قابلیت در این سامانه لحاظ شده که با حذف کاغذ، صدور پروانه که منشاء بسیاری از مشکلات و تخلفات است، نسبت به تبادل الکترونیکی اسناد بین سازمان‌ها و مراکز مورد نیاز مانند نیروی انتظامی اقدام کند.

یکی از اثار مثبت پروانه‌های الکترونیکی جلوگیری از جعل و دست‌کاری پروانه‌ها است که پیشتر از آن ممکن بود در برخی پروانه‌های کاغذی صورت گیرد.

پنجره واحد مجازی

یکی از دستاوردهای مهم گمرک در دولت یازدهم راه‌اندازی پنجره واحد تجاری در گمرک بود. با استفاده از این سامانه یکی از بزرگ‌ترین آرزوهای دیرینه دولت و فعالان اقتصادی تحقق یافت و ارسال و دریافت مجوزهای لازم جهت ترخیص کالا ازجمله استاندارد، ثبت سفارش، قرنطینه و... به‌صورت دستی بسیار زمان‌بر بوده و همچنین امکان مدیریت و تأیید صحت این مجوزها نیز به‌صورت دستی بسیار مشکل است.

از این‌رو ، سامانه جامع امور گمرکی، مجوزهای مشخص را به‌صورت مستقیم و الکترونیکی از سازمان‌های همجوار دریافت و این کار در روند ترخیص کالا تأثیر زیادی خواهد داشت.

همچنین این تأثیر به‌صورت سیستمی اعمال شده و از اعمال سلیقه کارشناسان گمرک جلوگیری خواهد شد. 

به طور مثال کالایی که به مجوز استاندارد نیاز دارد تا زمان دریافت مجوز استاندارد، کارشناس نمی‌تواند آن را تأیید کند و سامانه اجازه ترخیص را صادر نخواهد کرد.

از سوی دیگر جمع‌آوری اطلاعات و تبادل داده‌ها بین گمرک و سازمان‌های همجوار از طریق پنجره واحد تجارت فرامرزی امکان سوءاستفاده احتمالی و ورود و خروج غیرقانونی کالا (قاچاق) را از بین برده و الزام واردکنندگان به اخذ و ارائه مجوزهای ورود کالا به گمرک به سلامت تجارت کمک خواهد کرد.

تجهیز گمرکات به امکانات کنترلی پیشرفته

تعداد دستگاه‌های ایکس‌ری کامیونی گمرکات در دولت یازدهم به 13 دستگاه افزایش یافته است. همه مسئولان کشور به‌ ویژه آن‌ دسته از کسانی که از گمرکات کشور و سامانه جامع امور گمرکی و پنجره واحد تجارت فرامرزی دیدن کرده‌اند بر اهمیت بکارگیری هر چه بیشتر دستگاه‌ها و تجهیزات پیشرفته الکترونیکی در گمرکات به‌خصوص گمرکات مرزی تأکید کرده و ضمن انتقاد از کمبود وجود این نوع دستگاه‌ها در تمام گمرکات در زمینه تأمین اعتبارات لازم برای خرید آنها در قالب برنامه بودجه و سایر منابع قول مساعد داده‌اند.

خوشبختانه اخیراً گمرک ایران نسبت به خریداری 4 دستگاه ایکس‌ری کامیونی از کشور چین اقدام کرده که با نصب آنها در گمرکات فعال و دارای حجم تجارت بالا امکان بازرسی و کنترل محموله‌های وارداتی به نحو قابل‌توجهی افزایش خواهد یافت. 

ارتباط الکترونیکی با بانک مرکزی

با اتصال سامانه جامع امور گمرکی به سامانه انرژی بانک مرکزی صحت پروانه‌های صادره از طریق ارتباط الکترونیکی صورت می‌گیرد و از جعل اسناد و سوءاستفاده از منابع ارزی پیشگیری می‌شود.

کنترل الکترونیکی کارت‌های بازرگانی یکبار مصرف

کارت‌های بازرگانی یک‌بار مصرف منفذ بیشترین فرارهای مالیاتی در حوزه تجارت خارجی است که علاوه بر تضییع حقوق دولت، مشقات و گرفتاری‌های فراوانی برای صاحبان این‌گونه کارت‌ها که اغلب از افراد روستایی و ساکنان مناطق محروم کشور هستند ، ایجاد 

کرده است. 

خبرهای مربوط به واردات خودروهای چند صد میلیون تومانی از سوی یک زن روستایی یا شاگرد نانوایی حکایت از نابسامانی و وجود زمینه تخلف در مراکز و مراجع صادرکننده این نوع کارت‌ها دارد که مشکلات عدیده‌ای را نیز برای گمرک به وجود آورده است. 

تبادل الکترونیکی اطلاعات بین گمرک و نیروی انتظامی

شناسایی کالاهای قاچاق از غیرقاچاق در فاصله زمانی کمتر از یک دقیقه امکان‌پذیر شده است. 

این اقدام به کمک سامانه‌های الکترونیکی گمرک فراهم شده و با توجه به اینکه در سامانه، کلیه اطلاعات پته‌های عبوری براساس اطلاعات تأیید شده ذخیره می‌شود، براساس قابلیت‌های جدید برای شناسایی کالای قاچاق از غیر قاچاق و جهت استعلام سریع و دقیق اسناد گمرکی، سیستم پیام کوتاه برقرار شده است. 

بدین ترتیب نیروی انتظامی براساس دسترسی‌های مشخص می‌تواند با استفاده از سامانه پیام کوتاه اقدام به ارسال شماره پته یا شماره خودرو کند.

بر این اساس به صورت آنی پاسخ استعلام مربوطه داده می‌شود و در صورت صحت، اصالت اطلاعات مربوطه به تفکیک نوع خودرو، نوع کالا و مشخصات کالا نمایش داده شده و در صورت عدم صحت پیغام هشدار به نیروی انتظامی ارسال می‌ شود. 

این سامانه درباره محموله‌های ترانزیتی نیز قابلیت‌های مشابهی دارد. زمانی که خودروی دارای محموله ترانزیتی از مبدأ حرکت می‌نماید، چند روز براساس فاصله بین گمرکات فرصت دارد تا محموله خود را به گمرک مقصد تحویل نموده یا از مرز خروج کند.

بارنامه الکترونیکی

گمرک ایران به منظور جلوگیری از سوءاستفاده برخی از واردکنندگان در هنگام اظهار کالا به گمرک، علاوه بر اطلاعات اظهار شده ، مشخصات کالا را از طریق الکترونیکی از شرکت‌های حمل‌ونقل نیز دریافت می کند و پس از انطباق اطلاعات دریافتی از هر دو منبع چنانچه مغایرتی در کد تعرفه، ارزش اظهاری و مشخصات کالا وجود داشته باشد از ترخیص کالا جلوگیری می‌کند.

تله‌های الکترونیکی 

براساس طرحی که اخیراً در گمرک اجرایی شده علاوه بر اظهارنامه صاحبان کالا، اطلاعات دقیق‌تری از کالاهای موجود در محوطه‌های بندری را از شرکت‌های حمل‌ونقل دریافت می‌کند و این اطلاعات را با اظهار صاحبان کالا تطبیق می‌دهد و در صورت عدم تطبیق بر اساس تله‌های الکترونیکی هشدارهای لازم داده می‌شود.

برنامه اصلی گمرک دسترسی به اظهارنامه بار کشتی‌ها در زمان تخلیه بار است و با هماهنگی گمرک و سازمان بنادر و دریانوردی با برقراری ارتباط الکترونیکی میان گمرک و بندر از طریق سامانه جامع گمرکی امکان تبادل داده‌ها میان دو سازمان برقرار شده است. اطلاعات اظهارنامه کشتی ، اطلاعات قابل اتکایی هستند و در صورت ورود اطلاعات تخلیه بار از بنادر، زنجیره داده‌ها در سامانه جامع گمرکی تکمیل و کلیه اطلاعات ورودی برمبنای مانیفست الکترونیکی، بارنامه، قبض انبار، اظهارنامه و بیجک انبارها تقاطع‌گیری می‌شود و عملاً امکان تخلف از بین می‌رود. 

مصوبه شورای عالی امنیت ملی و ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز که قبلاً تصویب شده بر لزوم دسترسی گمرک ایران به اطلاعات انبارها و محوطه‌های بندری تأکید دارد.

سامانه بایگانی دیجیتال اسناد

سامانه بایگانی دیجیتال در گمرکات اجرایی راه‌اندازی شده است. 

این سامانه‌ با دریافت اسکن اسناد، آنها را به اطلاعات اظهارنامه لینک نموده و کارشناس می‌تواند اطلاعات اسکن اسناد را مشاهده نماید. 

سامانه ثبت و دریافت شماره شناسه گوشی‌های وارداتی (IMEI) در گمرک 

گمرک جمهوری اسلامی ایران در اجرای سیاست‌های کنترل هوشمند ورود کالا به کشور و مبارزه با قاچاق گوشی‌های تلفن همراه و به منظور تسریع و شفاف‌سازی فرآیند واردات تلفن همراه، افزایش دقت در کنترل‌های گمرکی، نسبت به ثبت و دریافت شماره شناسه گوشی‌های وارداتی اقدام کرد.

از 15 اذر پارسال علاوه بر اظهارنامه و لیست عدل‌بندی، ارائه شناسه بین‌المللی تجهیزات موبایل (IMEI) از سوی همه واردکنندگان از طریق سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزی الزامی شد.

IMEI مخفف International Mobile Equipment Identity شناسه بین‌المللی تجهیزات موبایل بوده و همه دستگاه‌های موبایل با قابلیت اتصال به شبکه مخابراتی GSM، دارای این کد 15 رقمی مختص به خود است.

روش‌های دریافت کد IMEI :

1- بر روی بسته‌بندی دستگاه تلفن همراه

2- کد IMEI عموماً در زیر باتری موبایل قابل رویت است.

3- با شماره‌گیری #06#* در تلفن همراه کد IMEI نمایش داده می‌شود.

واردکنندگان می‌توانند از طریق مراجعه به سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزی epl.irica.ir علاوه بر ارائه اظهارنامه الکترونیک خود به گمرک، مراحل مختلف کاری خود را بدون حضور در گمرکات اجرایی پیگیری و اطلاعات مورد نیاز را در اختیار گمرک قرار دهند.

گمرک ایران از همه نمایندگان رسمی و ارائه‌کنندگان کالای تجاری تلفن‌های همراه در ایران دعوت به‌عمل می‌آورد با شرکت فعال در اجرای این طرح و ارائه پیشنهادات و انتقادات سازنده، علاوه بر ساده‌سازی و تسریع در انجام فرآیندهای رسمی ورود کالا به کشور، موجبات جلوگیری از جعل، تخلف و قاچاق کالا را فراهم کنند.

دستورالعمل نحوه ارسال اطلاعات شناسه بین‌المللی تجهیزات موبایل (IMEI) به همراه لیست عدل‌بندی اظهارنامه اطلاع‌رسانی شد.

همچنین قرار است به منظور ارائه تسهیلات بیشتر، به‌زودی امکان بررسی وضعیت گوشی‌های تلفن همراه از طریق سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزی در اختیار عموم مردم قرار گیرد.