صاحب‌خبر - فرهیختگان| پژوهشگاه‌های متعددی در قم وظیفه بحث و بررسی در باب علوم دینی را بر عهده دارند. از پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گرفته تا پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، از مجمع حکمت اسلامی گرفته تا موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، از دفتر تبلیغات اسلامی و موسسات تابعه آن گرفته تا جامعه المصطفی و دانشگاه‌هایی نظیر باقرالعلوم و دانشگاه ادیان مذاهب همه و همه در مسیر بررسی و تولید محتوای دانش دینی هستند. با این حال روند رشد این مراکز در قم متوقف نشده است. دیروز نیز پژوهشگاه جدیدی در قم تاسیس شده که ظاهرا نزدیک به مجمع جهانی اهل بیت و مجمع تقریب مذاهب است. با توجه به لزوم توجه هر چه بیشتر به این مساله آیین افتتاحیه پژوهشگاه فقه نظام با حضور جمعی از فضلای حوزه علمیه قم در موسسه نورالثقلین برگزار شد که این پژوهشگاه هدف بررسی و پاسخگویی به نیازهای جامعه اسلامی و استخراج منابع در عرصه‌های گوناگون فقه نظام، تربیت، اجتماعی و فرهنگی راه‌اندازی شده را در ماموریت اجرایی خود دارد و چشم‌انداز طراحی نرم‌افزار حکومت اسلامی را در قالب فقه نظام در سر دارد و قصد دارد با این رویکرد گفتمان فقه نظام را تعمیق بخشد. ایجاد درک عمومی از فقه نظام، ایجاد نهضت تولید علم در حوزه فقه نظام، مشارکت در تولید فقه نظام، ارائه طرح های عملیاتی برخاسته از فقه نظام و تولید محتوای آموزشی فقه نظام متناسب با نیازهای جامعه از دیگر اهداف تشکیل این پژوهشگاه است. عدل اقتصادی محسن اراکی، دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در این مراسم از موضوع عدل اقتصادی سخن گفت. اراکی گفت: «در روایات ما بیان شده که اگر مردم به ولایت الهی تمکین نکردند هیچ کدام از اعمال آنها محاسبه نخواهد شد؛ درست مثل این همه انسانی که کیلومترها مسافت را در اربعین به سمت کربلا حرکت می‎کنند یا میلیون‎ها نفری که سحرگاهان در شب قدر شرکت می‎کنند ولی وقتی صبح پا به بازار می‎گذاریم نشان خاصی از ایمان و اعتقاد در آنها نمی‎بینیم. نظام بانکی، نظامی است که باید بر اساس ایجاد عدل حرکت کند. اگر معاملات نظام بانکی را به فقه مشروع کنیم آنچه محصول این بانک می‎شود عدل است، ولی در حال حاضر خروجی این سیستم بانکی تبعیض است. مثلا برخی افراد به راحتی وام‎های هزار میلیاردی می‌گیرند ولی وقتی یک جوان برای ساختن زندگی خود نیازمند ۵۰ میلیون پول است محال است که بتواند چنین وامی را به سادگی دریافت کند.» دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با اشاره به این موضوع که این بحث از مهم‌ترین مباحث فقه اجتماعی است، افزود: «در واقع حق فقرا در اموال اغنیا در نظر گرفته شده است. در روایات ما بیان شده است که اگر این حق داده می‌شد کسی فقیر نمی‌ماند. توزیع ثروت نباید به شکلی باشد که اکثریت مردم از کمترین بهره برخوردار نباشند ولی عده‌ای در ثروت غرق باشند. باید نظام اقتصادی شکل بگیرد که اصول اصلی فقه اجتماعی در آن رعایت شود. در عرصه فرهنگ نهادهای مختلفی فعالیت دارند ولی خروجی این همه نهادهای فرهنگی از جمله صداوسیما در جامعه آن چیزی نیست که هدف این نهادها است.» ضرورت ایجاد پژوهشگاه محمد حاج‌ابوالقاسم، مدیر پژوهشگاه فقه نظام که یکی از حاضران این مراسم بود، طی سخنانی با تاکید بر لزوم اهمیت دادن به نیازها و سوالات مردم در ابعاد مختلف این موضوع را یکی از مهم‌ترین وظایف حوزویان دانست و گفت: «پس از دعوت آیت‌الله اراکی برای تبدیل مرکزی که گام دوم را در این مسیر بردارد، نقشه راه را برای فعالیت در چند سال آینده این مرکز ترسیم کرده‌ایم. با حمایت آیت‌الله اراکی و تحت نظر ایشان ۶گروه تخصصی راه‌اندازی شده است. این پژوهشگاه چند پژوهشکده خواهد داشت و در ذیل بخش فرهنگ پژوهشگاه سه گروه تخصصی شامل «فقه تربیت»، «فقه سبک زندگی اسلامی» و «فقه رسانه» شکل می‌گیرد. در پژوهشکده حقوق، اقتصاد و سیاست هم سه گروه «فقه حقوق»، «اقتصاد» و «سیاست» قرار می‌گیرد. در پژوهشکده اصول و مبانی و دانشنامه‌نویسی نیز سه گروه اصول و مبانی فقه نظام دانشنامه‌نویسی و منطق الدلاله که از شاخه‌های نوین لفظی است، شکل می‌گیرد که در مجموع۹گروه فقهی و اصولی، هسته‌های اصلی این پژوهشگاه خواهند بود.» تولید علم و ارتقای آن در هر فرهنگ و جامعه‌ای بر عوامل چندی مبتنی بوده و بی‌گمان‌ یکی از مهم‌ترین و‌ موثر‌ترین ‌آن عوامل دین، نهاد‌های دینی از‌جمله حوزه‌ها و حاملان معرفت دینی هستند. فعالیت چنین پژوهشگاه‌هایی می‌تواند سبب رشد علمی جوامع دینی و غیر‌‌دینی شود. در عین حال آموزه‌های دینی، نهاد‌های دینی و حاملان معرفت دینی می‌‌توانند به روند علمی جامعه کمک کنند؛ یعنی افزون بر تاثیر گزاره‌های دینی نقش حاملان و نهاد‌های یک دین نیز بر ارتقای علمی یا انحطاط علمی یک جامعه بسیار موثر است.∎​