حداقل دو دهه است که مساله روانشناسی مثبت یا مثبت‌اندیشی مطرح شده و در حقیقت این دیدگاه نه چندان جدید بر این تاکید دارد که ما وقتی از روانشناسی صحبت می کنیم نباید فقط از جنبه منفی بیماری و اختلالات روانی حرف بزنیم، بلکه باید جنبه مثبت را هم در نظر بگیریم. این مثبت نگاه کردن به مسائل می تواند روی دید و نگرش افراد هم تاثیر بگذارد، حتی تحت عنوان سلامت و بهداشت روانی نیز گفته می شود که این دو به هم ربط پیدا می کنند. کتاب‌ها و مقالات زیادی هم در این زمینه نوشته شده و کارگاه های مختلفی هم شکل گرفته است. این در حالی است که در چند سال اخیر توجه به این موضوع در جامعه ما نیز مقداری رشد پیدا کرده و کلاس‌ها و کارگاه های مختلفی هم برای این مساله در کشور ما برگزار شده است. من دقیقا از برنامه‌های کلاس‌ها و سمینارهای مثبت‌اندیشی مطلع نیستم، اما اگر ما یک پروتکل ثابت، چیزی را که در حالت استاندارد جوابگوی این مساله باشد اجرا کنیم، به نحوی که افراد بتوانند در نگرش خود تغییری به وجود آورند بسیار تاثیرگذار است، چون توانسته‌ایم دید و نگاه آنها را نسبت به خودشان، اطرافیانشان و جامعه تغییر دهیم. همین مثبت فکر کردن افراد می تواند در روحیه، کارکرد و رابطه شان با دیگران هم تاثیر بگذارد، اما اگر هر کسی با دید خودش بخواهد کارگاهی و سمیناری را تشکیل دهد مناسب نیست، چرا که خیلی مهم است محتوای مطالب کلاس‌های مثبت‌اندیشی در راستای چنین مساله‌ای باشد، اما به صورت کلی برگزاری این کلاس‌ها و سمینارها می‌تواند مفید و مثبت باشد.
اشراف به جامعه لازمه برگزاری کلاس‌های مثبت‌اندیشی
باید در اجرای کلاس‌ها و سمینارهای مثبت‌اندیشی ملاحظاتی را در نظر گرفت، یعنی باید برگزار کنندگان این دوره ها از فرهنگ شناخت داشته باشند، چون مسائلی در فرهنگ ماست که باید بتوانیم آن را مد نظر قرار دهیم و بر اساس همان معیارها عمل کنیم. بنابراین اگر مغایر با فرهنگ ایرانی و اسلامی مساله ای که در جامعه غربی عادی است در کلاس‌ها مطرح شود، اصلا درست نیست. فردی که برنامه‌های مثبت‌اندیشی را در کلاس‌ها و سمینارها اجرا می کند باید علاوه بر شناخت فرهنگ آشنایی و آگاهی هم از جامعه و مخاطبان خود داشته باشد. باید بداند مخاطبانش در چه سطحی هستند که با زبان آنها در رابطه با این مساله حرف بزند. اشراف به شرایط و موقعیت های جامعه می تواند عامل مهم و اصلی در موفقیت برگزار کننده کلاس‌های مثبت‌اندیشی باشد. اگر روش های آموزشی در کلاس‌های مثبت‌اندیشی مغایر با فرهنگ ما باشد، تضاد را بیشتر می کند و دید و نگرش افراد را تحت تاثیر قرار می دهد. آن هم نه به عنوان جنبه مثبت برای اینکه افراد بتوانند در ساز و کارهای مختلف با اطرافیان ارتباط بر قرار کنند، بلکه اثرات سوئی در روابط ایجاد می کند. بنابراین اگر قرار باشد که کارگاهی کلاس‌ها و سمینارهای مثبت‌اندیشی را با توجه به مسائل موجود در کشور برگزار کند باید سعی شود امتیازی هم به افراد شرکت کننده و هم به موسسه برگزارکننده داده شود. سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور نظارت کلی بر برنامه و محتوای کلاس‌ها و سمینارهای روانشناسی دارد و وقتی مورد تایید باشند این برنامه‌ها با خیال راحت اجرا می شوند و تمام شرکت کننده ها هم گواهی شرکت می‌گیرند. خوب است ما در این زمینه متولی داشته باشیم که جوابگو باشد و سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور هم بیشترین کار را در زمینه نظارت بر عهده دارد.
برگزاری دوره‌های مثبت‌اندیشی با مجوز قابل تایید است
من دقیق نمی دانم چه کسانی کلاس‌ها و سمینارهای مثبت‌اندیشی را برگزار می کنند، اما وقتی مجوز برگزاری چنین دوره‌هایی از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور گرفته می‌شود، سخنران، تجربه، معلومات، نحوه کار و خصوصیات او مد نظر قرار می گیرد، حتی اینکه چه چیزهای را می خواهد در کلاس‌ها و سمینارها آموزش بدهد بررسی می شود، اما اگر برگزاری کلاس‌های مثبت‌اندیشی به صورت آزاد باشد می تواند هم جنبه مثبت داشته باشد، هم منفی، چرا که نظارتی بر این کلاس‌ها و سمینارها وجود ندارد.
کنترل خشم در جامعه هزینه کمتری می‌طلبد
به طور کلی خدمات روانشناسی، روانپزشکی و مشاوره با توجه به اینکه زمان زیادی را می گیرد هزینه بالاتری دارد، اما مراکز مشاوره دولتی با هزینه بسیار کم این خدمات را ارائه می دهند. گرچه سازمان های مختلفی هستند که چنین دوره هایی را برگزار می کنند، اما این مساله به هزینه کمتر بستگی دارد و اینکه چقدر دولت یا وزارتخانه ها از برگزاری کلاس‌های مثبت‌اندیشی حمایت می کنند تا شرکت کننده ها بتوانند با هزینه بسیار کمتری در این برنامه‌ها شرکت کنند، بسیار مهم است. بحث هایی که از طریق رسانه ها مطرح می شود می تواند در کاهش روند هزینه‌ها کمک کننده و مثمرثمر باشد. با وجود این، زمانی که بحث خشونت و پرخاشگری خانگی مطرح و درگیری جامعه ما با چنین مسائلی بیشتر شد، پیشنهاداتی به دولت داده شده تا کلینیک‌هایی را برای کنترل خشم به وجود آورد که بحث اجرایی شدن این مساله هم بسیار جدی بود، چرا که مسلما این مراکز می‌توانند زیر نظر ارگان هایی مانند سازمان نظام روانشناسی و مشاوره، وزارتخانه ها، دانشگاه و سازمان بهزیستی باشند تا برای شرکت در کلاس‌های روانشناسی هزینه کمتری را برای شرکت کنندگان ایجاد کنند.
مرتبط بودن مباحث کلاس‌های مثبت‌اندیشی با نیازهای روز
در مورد اینکه باید چه مباحثی در کلاس‌های روانشناسی مطرح شود، ارزیابی و نیازسنجی لازم است. باید ببینیم جامعه ما واقعا به چه چیزهایی احتیاج دارد و بیشتر از چه اختلالات روانی‌ای ضربه خورده است. اکنون جامعه ما در مشکلاتی از قبیل فشارهای عصبی، افسردگی، پرخاشگری، استرس، اعتیاد و طلاق آمار بالایی دارد. قطعا این مسائل وجود چنین دوره هایی را می طلبد، چون بیشتر افرادی که دچار مشکل می شوند مهارت های زندگی را آموزش ندیده اند. بنابراین باید به صورت کلی‌تر در زمینه برگزاری دوره‌هایی در زمینه بهداشت روان گام برداریم، چرا که این مساله می تواند به افراد کمک کند تا شناخت بهتری از خودشان داشته باشند، به گونه ای که با روحیات خود آشنا شوند و یاد بگیرند چگونه می‌توانند روی افکار، رفتار و احساسات خود کنترل داشته باشند، چون این برنامه‌ها می‌توانند در راستای رشد و بالندگی خصوصیات مثبت افراد موثر باشند.
* روانشناس و استاد دانشگاه
∎