براساس آمار بانک مرکزی در سال ۱۳۹۲ از هر ۱۰ ایرانی ۲ نفر با موتوسیکلت سرو کار داشته است. یعنی یا خودشان راننده موتوسیکلت بوده‌اند و یا ترک آن نشسته بوده‌اند، بماند که زندگی چند میلیون نفر از هموطنان‌مان درگیر این دوچرخ موتوردار حادثه‌ساز است!
امروزه زندگی قشرهایی از مردم بادرآمد‌های متوسط و پائین در شهرهای بزرگ نظیر تهران، تبریز، مشهد و حتی شهرهای کوچک به نوعی به موتوسیکلت وابسته است. یک نفر تعمیرکار سیار یخچال است و همه وسایل کارش را با موتوسیکلت‌اش حمل می‌کند. دیگری درتخلیه فاضلاب کار می‌کند و همیشه وسایل‌اش پشت موتوسیکلت‌اش است. نفر بعدی پیک موتوری است و زندگی اش با موتوسیکلت گره خورده است. شهروندی درکار نصب توری درو پنجره‌ها است و همیشه ابزار و توری‌های ساخته شده‌اش را با موتورش حمل می‌کند. نفر بعدی مغازه دار است و همیشه خریدهایش را با موتوسیکلت جابجا می‌کند و دیگری کارش مسافرکشی با موتوسیکلت است. همه این افراد به نوعی به این وسیله دوچرخ وابستگی خاصی دارند، چراکه چرخ زندگی‌شان را می‌چرخاند.
آلایندگی‌های بالای موتوسیکلتها
واردات موتوسیکلت در ایران به صورت انبوه به اواخر دهه ۲۰ شمسی برمی‌گردد. اما ظاهرا مثل بقیه کالاهای وارداتی به کشور، فرهنگ استفاده درست ازآن خیلی دیربه کشورمان رسیده است. و از اینرو راکبان متخلف توجهی به قوانین راهنمایی و رانندگی ندارند و خیابان وپیاده روها برایشان، صرفاً معبرهایی برای رفت و آمد خودشان است.
از سوی دیگر اغلب وسایل نقلیه مورد استفاده موتورسواران در شهرهای بزرگ، از نوع چینی، فرسوده و آلوده کننده هوا و محیط زیست است.
رحمت‌الله حافظی ـ رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران می‌گوید: حدود ۳ میلیون موتوسیکلت در شهر تهران، برابر ۲۱ میلیون دستگاه خودرو آلودگی ایجاد می‌کند.
وی با اشاره به صحبت‌های وزیر راه‌وشهرسازی درخصوص اینکه تاکنون هزاران میلیارد تومان برای پاکسازی هوای شهر تهران هزینه شده است، اما کمتر هوای سالم داشته‌ایم، اظهار می‌دارد: براساس گزارش‌های به‌دست آمده، بیش از ۷۵ درصد دلایل آلودگی هوا را آلاینده‌های متحرک مانند خودروها و موتوسیکلتها تشکیل می‌دهند. امروزه هر موتوسیکلت ۷ برابر یک خودرو آلایندگی ایجاد می‌کند که مساوی با۲۱ میلیون دستگاه خودرو است.
حافظی می‌افزاید: باتوجه به‌وجود ۴میلیون خودرو و ۲۱ میلیون موتورسیکلت، می‌توان گفت ۲۵میلیون دستگاه وسیله نقلیه در شهر تهران رفت و آمد می‌کنند که هر کدام منبع عظیم آلایندگی در این شهر محسوب می‌شود.
وی با تأکید براینکه باید برای کاهش این منابع عظیم آلایندگی تصمیم‌گیری شود و برنامه‌ریزی‌های لازم صورت گیرد، اضافه می‌کند:زمانی که می‌دانیم موتوسیکلت‌های موجود در بازار آن، موتورهای غیراستاندارد دارند و با سوخت فسیلی کار می‌کنند، باید برایشان چاره‌ای بیندیشیم.بدون تردید تا زمانی که خط تولید موتوسیکلتها در ایران به برقی تبدیل نشود، نباید انتظار بهبود وضعیت هوا را داشته باشیم.
رئیس کمیسیون سلامت، محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران تأکید می‌کند: همه دستگاه‌های متولی واردات موتوسیکلت مانند سازمان حفاظت محیط‌زیست، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت اقتصاد و اتاق بازرگانی، باید دور یک میز بنشینند و یک‌بار برای همیشه تکلیف موتوسیکلت‌های وارداتی بنجل چینی را که از یک‌سو اقتصاد کشور می‌بلعند و از سوی دیگر به سلامت مردم آسیب می‌‌رسانند، تعیین تکلیف کنند.
۱۶میلیون برخورد با متخلفان
عبدالرضا رحمانی فضلی ـ وزیر کشور پارسال درگزارشی به مجلس شورای اسلامی درباره موتورسواران، یادآور شده است: در ایران حدود ۱۰ میلیون و ۱۰۰ هزار دستگاه موتوسیکلت شماره گذاری شده که قطعا تعداد موتوسیکلت‌های موجود در کشور، بالاتر از آن است و این در حالی است که تعداد موتوسیکلتها در سال ۱۳۸۴، حدود ۴ میلیون و ۶۰۰ هزار دستگاه بوده است.وزیرکشور با بیان اینکه ۲۶۰ مدل موتوسیکلت در ایران تولید می‌شود، می‌افزاید: آثار و عوارض موتوسیکلت‌های غیراستاندارد علاوه بر ترافیک، آلودگی هوا و حوادث رانندگی است که آسیب‌های زیاد اجتماعی و فرهنگی ایجاد می‌کند.
رحمانی فضلی با گلایه ازاینکه گفته می‌شود برخورد مناسبی با موتورسواران متخلف نشده است، اظهار می‌دارد: از سال ۹۰ تا ۹۴ حدود ۱۶ میلیون و ۷۴۶ مورد با موتورسواران متخلف برخوردهای قانونی شده است. از این تعداد ۸میلیون موتوسیکلت متوقف شده و به پارکینگ‌ها انتقال یافته است وتعدادی از آنها هم پس از پرداخت جریمه و اعمال قانون، آزاد شدند همچنین بیش از ۵۰۰ هزار موتوسیکلت در توقفگاه‌ها قرار دارند که برای تحویل آنها مراجعه‌ای نشده است.
جانشین فرماندهی کل قوا در نیروی انتظامی، اضافه می‌کند: برخورد با موتوسیکلت سواران متخلف مانند خودروها و رانندگان آنها نیست، چرا که به راحتی می‌توانند با تغییر مسیر از دست ماموران فرار کنند. علاوه بر آن حدود ۲۵۴ مورد گزارش درگیری راکبان با نیروهای انتظامی ثبت شده است.وزیر کشور تاکید می‌کند: موتوسیکلتها ۴ تا ۸ برابر خودروها آلودگی ایجاد می‌کنند که حدود ۳۸۰ تن در روز برآورد می‌شود. همچنین با توجه به اینکه موتوسیکلتها الگوهای مناسبی از نظر صوتی ندارند، ۲ برابر استاندارد آلودگی صوتی نیز تولید می‌کنند.
وسیله‌ای برای امرارمعاش
رحمانی فضلی با بیان این که حدود ۴۰ میلیون نفر از جمعیت کشور به صورت مستقیم یا غیرمستقیم با موتوسیکلت ارتباط دارند، ادامه می‌دهد: شاید آسانترین راه این باشد که بگوییم همه موتوسیکلتها توقیف شود، اما می‌دانیم بیش از ۵۰ درصد مالکان آنها از این طریق امرار معاش می‌کنند و درآمدهایشان از این طریق تامین می‌شود.
وزیر کشور می‌افزاید: در بخش مرکزی تهران که طرح ترافیک یا زوج و فرد اجرا می‌شود، بسیاری از کسبه برای رفت و آمد از موتوسیکلت استفاده می‌کنند و یا برخی با آن به جا به جایی مسافر وبار می‌پردازند و از اینرو زندگی حدود ۵میلیون نفر به موتوسیکلت وابسته است.رئیس شورای امنیت کشور اظهار می‌دارد: از نظر ما استانداردهای تولید موتوسیکلت مطلوب نیست و در این مورد تذکرات لازم داده و با برخی نیز برخورد شده است و باید نسبت به تغییر سیستم آنها اقدام کنند. نیروی انتظامی نیز بیشترین و فعال‌ترین برخوردها را با این قضیه دارد، اما نوع برخورد با رانندگان خودروها و موتوسیکلت سواران خاطی متفاوت است، چرا که اگر خودرویی تخلف کند، موقع پرداخت بیمه خودرو، همه تخلفات گذشته اش مرور می‌شود که باید بپردازد اما موتورسواران را این گونه نمی‌توانند کنترل کنند.
وزیر کشور با بیان اینکه به موضوع برخورد با موتورسواران متخلف باید به صورت جامع نگریسته شود، می‌گوید: باید دید تاکنون در رسانه‌ها چه میزان به آموزش شیوه استفاده درست از موتوسیکلت پرداخته شده است، آنها چقدر به این موضوع پرداخته‌اند و در دیگر نهادهای آموزشی چقدر به این مساله پرداخته شده است؟ همچنین چقدر استانداردهای آلودگی هوا و صوتی در تولید موتوسیکلتها لحاظ شده است؟در کشورمان اجازه تولید۲۶۰ نوع موتوسیکلت را داده‌اند، در کجای دنیا این گونه است؟
هم اینک ما در ۳ حوزه آموزش، فرهنگ سازی و اصلاح قوانین، پیشنهادهای خود را به دولت ارایه داده‌ایم، اما فقط درموضوع اصلاح قوانین باید بگویم که شرایط موجود بازدارنده نیست.
رحمانی فضلی ادامه می‌دهد: طبق ماده ۲۰ قانون، از۳ روز تا ۳ماه می‌توانیم موتوسیکلت‌های متخلف را متوقف کنیم و تقاضا دادیم از این زمان از ۳ تا ۶ ماه افزایش یابد. همچنین تقاضای افزایش بازداشت راکبان متخلف موتوسیکلتها و ساماندهی وضعیت اسقاط خودروها را نیز ارائه داده‌ایم تا اصلاح شود و به وزارت صنعت پیشنهاد کرده‌ایم به جای تولید موتورهای کاربراتوری، از نوع هیبریدی تولید کنند که آلودگی کمتری درپی دارد.
جریمه‌های موتورسواران متخلف
سرهنگ حسن عابدی ـ جانشین رئیس پلیس راهور تهران از برخورد با موتورسواران متخلف خبر می‌دهدومی گوید:
درطرح برخورد با تخلفات موتورسواران مانند ورود به خط ویژه، عبور از چراغ قرمز، عبور از پیاده‌رو، حرکات مخاطره‌آمیز و عدم استفاده از کلاه ایمنی، برخورد ماموران قاطع است و جریمه عدم استفاده از کلاه ایمنی ۶۰، حرکت در پیاده‌رو ۶۵، عبور از چراغ قرمز ۲۰۰، حرکات نمایشی ۱۵۰ و ورود به خط ویژه ۸۰هزار تومان است.
جانشین رئیس پلیس راهور تهران اضافه می‌کند: در کنار جریمه‌های یادشده موتوسیکلت راکبان متخلف هم توقیف و به پارکینگ منتقل می‌شود.
سردار تقی مهری ـ رئیس پلیس راهور ناجا معتقد است۲۵ درصد کشته‌های تصادفات رانندگی موتورسوارانی هستند که قوانین و مقررات را رعایت نمی‌کنند و۲۰ درصد عابران پیاده نیز به دلیل تصادف با این موتورسواران، آسیب می‌بینند.
خلاءقانونی
سردار سید تیمورحسینی ـ رئیس پلیس راهور تهران نیز به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: شفاف نبودن و خلاء قانونی در برخورد با موتورسواران متخلف، یکی از معضلاتی است که با آن مواجه هستیم.
وی درباره گلایه‌هایی مبنی بر عدم نظارت پلیس بر تخلفات موتوسیکلت سواران، اظهارمی دارد:تخلفات موتوسیکلت‌سواران، به عنوان یک معضل به شدت جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد واز سوی دیگر آمار و ارقام ارائه شده از سوی پلیس، موید نظارت بر تخلفات راکبان موتوسیکلتها است.
رئیس پلیس راهورتهران با بیان اینکه پارکینگ‌های تهران هیچ گاه از موتوسیکلت‌هایی که به واسطه تخلف راکبان آنها توقیف شده اند، خالی نیست اضافه می‌کند: از دیدگاه عده‌ای از مردم، هیچ اقدامی از سوی پلیس برای برخورد با موتورسواران متخلف انجام نمی‌شود، اما اینکه از پلیس توقع داشته باشیم تا این معضل را به تنهایی حل کند، انتظارمنطقی نیست و راه به جایی نمی‌برد، زیرا حل این معضل نیازمند این است که همه دستگاه‌های مسئول پای کار بیایند و تکالیف خود را به خوبی انجام دهند.
سردارحسینی تاکید می‌کند:درصد قابل توجهی از راکبان موتوسیکلتها به واسطه شغل یا درآمدشان، از آنها استفاده می‌کنند و از اینرو نمی‌توان این ممردرآمد را از آنها گرفت.
وی به اشباع پارکینگ‌ها به‌دلیل رهاکردن موتوسیکلتها از سوی مالکان آنها اشاره می‌کند و می‌افزاید: نازل بودن قیمت این وسیله نقلیه موجب شده است مالکان آنها اقدامی برای ترخیص‌شان انجام ندهند و موتوسیکلت دیگری را به جای قبلی، بخرند.
سردار حسینی بر استاندارد سازی و ارتقاء کیفیت تولید موتوسیکلتها در کشور تاکید می‌کند و می‌گوید: نباید موتوسیکلت‌های بی کیفیت و ارزان قیمت به بازرا ایران عرضه شود، بلکه کیفیت بالای این وسیله نقلیه باید موجب شود مالکان نسبت به تخلف کردن به وسیله موتوسیکلت حساس باشند و در صورت ارتکاب تخلف و هدایت وسیله نقلیه به پارکینگ، قید موتوسیکلت خود را نزنند و از تخلفی که مرتکب شده‌اند، شانه خالی نکنند، تا قانون، تکلیف متخلفان را مشخص کند.
رئیس پلیس راهور تهران بر ایجاد محرومیت‌های اجتماعی برای موتورسواران متخلف تاکید دارد و ادامه می‌دهد:باید شرایط بروز این معضل، علت‌یابی شود و همه دستگاه‌ها تکالیف خود را نسبت به آنها به نحو شایسته انجام دهند و متخلفان نیز بدانندکه بهای هر تخلفی را باید بپردازند.
موتورسواران جوان و زحمتکش
تعابیری نظیر معضل موتورسواران، برخورد با موتورسواران و هشدار پلیس به موتورسواران متخلف عبارات آشنایی است که طی چندسال اخیر به دلیل افزایش استفاده از موتوسیکلت و قانون شکنی‌های راکبان آنها، کماکان مورداستفاده مسئولان و مردم قرار می‌گیرد.
در شرایط حاضر متاسفانه بسیاری از موتورسواران در سطح شهر تهران اهمیتی به چراغ قرمز نمی‌دهند، به حریم پیاده‌روها وارد می‌شوند، از خطوط ویژه عبور می‌کنند، بین خودروها ویراژ می‌دهند و قوانین ترافیکی را نقض می‌کنند.اما مهمتر از همه این است که هیچ یک از موتورسواران، وکیل و وزیر و معاون وزیر و سردار نیستند. اغلب آنها جزء قشر جوان و یا افراد زحمتکش هستند که از موتور برای رفت و آمد یا امرار معاش خود، استفاده می‌کنند.
همچنین برای حل یک معضل باید به علت پیدایش آن هم توجه کرد. علت استفاده بیش از حد متعارف از موتوسیکلت در تهران، معضلات ترافیکی و کمبود وسایل حمل و نقل عمومی در شهر است. به عنوان مثال وقتی جا به جایی مسافر در محدوده منطقه ۱۲ به وسیله اتوبوس و تاکسی، به یک امر طاقت فرسا تبدیل می‌شود، طبیعی است که مردم به سمت استفاده از موتوسیکلت سوق داده شوند.
تصادفات فوتی
سرهنگ مراد مرادی ـ رئیس مرکز اطلاع‌رسانی پلیس راهور تهران بابیان اینکه نزدیک به ۴۰ درصد تصادفات فوتی در شهر تهران در سال گذشته مربوط به موتورسواران متخلف بوده است، به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: با توجه به آنکه موتوسیکلت وسیله‌ای است که به لحاظ ایمنی و تعادل حداقل استانداردهای لازم را دارد و همچنین بخش عظیمی از رفتارهای ناهنجار در حوزه ترافیک مربوط به موتورسواران است، پلیس راهور فاتب معمولا طرح‌های انتظامی- ترافیکی ویژه‌ای را برای راکبان موتوسیکلتها تنظیم می‌کند و به مرحله اجرا می‌گذارد.
این کارشناس پلیس راهور تهران با بیان این مطلب که موتوسیکلت وسیله نقلیه محسوب می‌شود و میزان ریسک‌پذیری آن حدود ۲۰ برابر دیگر وسایل نقلیه است، اظهار می‌دارد: همه قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی که در مورد خودروها و سایر وسایل نقلیه جاری و ساری است. شامل موتوسیکلت نیز می‌شود، بنابراین تخلفات و ناهنجاری رفتاری راکبان موتوسیکلت نیز به طور ویژه توسط مأموران پلیس راهور فاتب، رصد و کنترل می‌شود.
سرهنگ مرادی، تخلفات ویژه و مد نظر پلیس در طرح برخورد با موتورسواران متخلف را حرکت در پیاده‌رو، حرکت در خلاف جهت، حرکت در محل‌های ممنوع، عدم استفاده از کلاه ایمنی، تردد در خطوط ویژه، تک‌چرخ، حرکات نمایشی و مارپیچ عنوان می‌کند و درباره چگونگی برخورد پلیس با تخلفات موتورسواران، می‌افزاید: علاوه بر اعمال قانون و جریمه متناسب با نوع تخلف، راکبان متخلف موتوسیکلت به وسیله کفی به پارکینگ انتقال می‌یابد و در مرحله اول یک هفته توقیف می‌شود، اما در صورت تکرار تخلف، موتوسیکلت به مدت یک ماه توقیف خواهد شد.
سرهنگ مرادی با بیان اینکه مجازات‌های سختگیرانه‌ای برای موتورسواران متخلف وجود دارد، به موتورسواران توصیه می‌کند با توجه به این که موتوسیکلت حداقل ایمنی و استاندارد لازم را داراست، حتماً از کلاه ایمنی استفاده کنند و علاوه بر رعایت قوانین و مقررات، به حقوق شهروندان نیزاحترام بگذارند و ایمنی و سلامت خود و دیگران را به خطر نیندازند.
چگونه از موتوسیکلت استفاده کنیم؟
موتوسیکلت وسیله نقلیه سبک با کاربری‌های محدود است و اساساً برای جابجایی یک یا دو سرنشین در مسافت‌های کوتاه ساخته شده است، اما در بسیاری از موارد برخی از موتورسواران از این وسیله به جای تاکسی یا وانت استفاده می‌کنند و با این حرکت خطر تصادف را به جان می‌خرند.باید توجه کرد که اگر به حمل بار با موتوسیکلت اقدام شود، راکب چاره‌ای ندارد جز اینکه خود را از صندلی موتوسیکلت به باک آن بکشاند و با این وضع نامناسب رانندگی کند، که در این حال یک ترمز ناگهانی کافی است تا راکب موتور به هوا پرتاب شود و بار نیز برروی او سقوط کند.
رفت و آمد درمسیرهای ویژه اتوبوس نیز برای راکبان خطرساز است زیرا اگر دچار سانحه‌ای شوند خود مقصرند و ادعایی نمی‌توانند داشته باشند. طبق آمار بسیاری از مصدومان بستری در بخش«آی. سی. یو» بیمارستان‌ها را موتورسواران تشکیل می‌دهند که این آمار نشانه آشکاری از میزان آسیب پذیری این وسیله نقلیه در تصادفات و سوانح رانندگی است. پلیس راهور به موتورسواران توصیه می‌کند با رعایت تمامی قوانین عمومی مربوط به سایر وسایل نقلیه، موارد زیر را برای کاهش آسیب پذیری در حوادث رانندگی مد نظر داشته باشند:
- در تمامی مسیرها راکب و ترک نشین وی از کلاه ایمنی استفاده کنند.
- کلاه ایمنی باید برابر استانداردهای موجود انتخاب و به اندازه کافی محکم بسته شود.
- از محافظ جلو برای محافطت از چشم استفاده به عمل آید.
- هنگام رانندگی در شب برای افزایش قابلیت دید در تاریکی، از لباس‌ها یا نوار‌های براق برروی موتوسیکلت استفاده شود.
- موتورسواران از سوار کردن بیش از یک نفر و یا حمل بار، جداً خودداری کنند.
فاطمه یار محمدی