صاحب‌خبر - بحث حاشیه‌نشینی که مطرح می‌شود تمام نگاه‌ها به حواشی شهرها و نابسامانی‌های موجود در آن معطوف می‌گردد و آلودگی‌های بصری موجود در این مناطق نیز به ذهن می‌رسد اما حاشیه نشینی به تدریج تبدیل به یک معضل اجتماعی شده که باید تدبیری برای سامان بخشی به این مناطق اندیشیده شود. دامنه اسکان غیرمجاز افراد در حواشی شهرها روز به روز بیشتر می‌شود و اکنون به گونه‌ای است که این حواشی به داخل شهرها ورود کرده‌اند و مشکلات فراوانی را به وجود آورده اند، از مشکلات فرهنگی و اجتماعی تا نابسامانی فضای شهری. اگرچه در مورد دلایل شکل گیری حاشیه نشینی مواردی از جمله مهاجرت روستاییان به شهر را مهمترین عامل اعلام می کنند اما به نظر می رسد در شهرستان یاسوج دلایل دیگری در شکل گیری پدیده حاشیه نشینی موثر است و نمی توان از توپوگرافی شهر، کمبود زمین و قیمت بالای زمین و مسکن در داخل محدوده شهری به عنوان یکی از عوامل مهم غافل ماند. استان کهگیلویه و بویراحمد 658629 نفر براساس سرشماری سال 90 جمعیت دارد که در 8 شهرستان و 16 شهر و هزار و 700 روستا ساکن هستند. ناحیه‌های منفصل شهری امروز به سکونتگاه‌های غیر رسمی تبدیل شده‌اند و به صورت غیرمجاز در آن ساخت و ساز می‌شود در حالی که دولت مجوز ارایه خدمات به ساخت و سازهای غیرمجاز را نمی‌دهد، آسیب‌های اجتماعی و ناهنجاری های مرتبط با آن نیز هر روز در حال افزایش است از جمله استفاده غیرمجاز از برق، گاز و انشعاب آب که هر روز مسئولان دستگاه‌های خدمات رسان از این موضوع گلایه دارند. یاسوج از لحاظ جغرافیایی شهری تپه ای است و زمین مسطح برای ساخت و ساز در آن بسیار کم است و برای آماده سازی یک زمین هزینه زیادی باید کرد و این مساله موجب شده که توان خرید بسیاری از مردم برای خرید زمین و مسکن در داخل محدوده پایین بیاید و این قشر به سمت حواشی شهرها برای تامین سرپناه و مسکن روی بیاورند. در استان کهگیلویه و بویراحمد می توان از یاسوج به عنوان شهری که بیشترین میزان حاشیه نشینی دارد نام برد اگرچه در دیگر شهرهای استان هم این پدیده در حال بروز است و می‌طلبد مسئولان از همین الان به فکر چاره اندیشی برای آن و جلوگیری از شکل گیری در سطح وسیع این پدیده باشند. حاشیه نشینی یکی از مشکلات اصلی عمران شهری است؛ نبود ‌برنامه و حاشیه ‌نشینی و وجود سکونتگاه های غیر رسمی دو مشکل عمده حوزه عمران شهری است و شهرها تنها محل سکونت، تردد و کسب و کار نیستند بلکه هدف اصلی از تأسیس شهرها ایجاد و توسعه عمران شهری و فراهم کردن فضایی برای زندگی انسان است. این معضل، نظام و سیستم شهری را با گرفتاری‌های جدی به لحاظ خدمات‌رسانی و برنامه‌ریزی مواجه کرده است. وضعیت سکونتگاه های غیررسمی در یاسوج بحرانی است؛ وضعیت سکونتگاه های غیررسمی در این استان بحرانی است و برای درمان این بحران باید برنامه ریزی شود و ادارات مسئول باید وارد میدان شوند. یاسوج را سکونتگاه های غیر رسمی احاطه کرده است و این وضعیت شرایط بحرانی پیدا کرده است. عدم آگاهی مردم و عدم برخورد سازنده با پدیده فقر و حاشیه نشینی در اطراف شهرها در نهایت ممکن است موجب برخورد ویرانگر فقر با شهر و شهرنشینی شود و این بحرانی جبران ناشدنی به دنبال خواهد داشت. در چند دهه اخیر افزایش شدید جمعیت شهرها و کوچ های جمعیتی از روستاها باعث شده که جمعیت بیشتری در شهرها ساکن و به تبع آن سکونتگاه های غیر رسمی افزایش پیدا کرده است که این یکی از بحران های جدی پیش روی جامعه یاسوج به شمار می آید. 79315 واحد مسکن شهری و 68828 واحد مسکن روستایی در کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد، وجود 53 درصد جمعیت کهگیلویه و بویراحمد در شهرها و 47 درصد در روستاها، چالش اسکان غیر رسمی را به دنبال داشته و این یک تهدید جدی است که دامن کهگیلویه و بویراحمد را گرفته و مستلزم چاره اندیشی و سیاستگذاری معقولانه است. وضعیت نگران کننده شهر یاسوج در حوزه ساخت و سازهای غیرمجاز و حاشیه است. روستاهای بهلزار، مادوان، نجف آباد، اکبرآباد، شرف آباد و بلوکو کمربند درهم تنیده فقر را در اطراف یاسوج به وجود آورده اند که این وضعیت و شرایط نشانه خوبی نیست و ممکن است نتایج ویرانگری داشته باشد. زندگی 20 درصد از جمعیت کهگیلویه و بویراحمد در سکونتگاه‌های غیررسمی؛ 20 درصد از جمعیت کل استان در سکونتگاه‌های غیررسمی زندگی می کنند. سنددار نبودن املاک و قول‌نامه‌ای بودن اراضی از بزرگترین مشکلات موجود در نواحی حاشیه‌ای شهر به شمار می‌رود. وضعیت بافت فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی شهر یاسوج و دلایلی که سبب گسترش روز افزون این معضل شده، یاسوج موقعیت توپوگرافی خاصی دارد و از تمامی جهات به وسیله تپه و کوه محصور شده است، از این رو قیمت زمین و ملک در این منطقه بالا و خرید آن از سطح توانایی بیشتر مردم خارج است. اقتصاد استان‌ کهگیلویه و بویراحمد دچار مشکل است؛ یاسوج نیز خارج از این قاعده نیست و بیشتر مردم آن دارای شغل‌های خدماتی هستند، به همین دلیل جریان اقتصادی خوبی در منطقه وجود ندارد تا سطح درآمد مردم را بالا ببرد. با توجه به این امر وقتی قیمت زمین و ملک بالا برود قشر متوسط و رو به پایین جامعه به مشکل بر می‌خورد و مجبور به زندگی در حاشیه شهرها می‌شود. عدم سنددار بودن املاک و وجود اراضی قول‌نامه‌ای در حاشیه شهرها از بزرگترین مشکلات این مناطق است. در حقیقت قول‌نامه‌ای بودن زمین‌ها و عدم توانایی شهرداری برای صدور پروانه این اراضی از یک سو و عدم توانایی مردم برای خرید زمین و ملک در سایر نقاط از سویی دیگر، باعث به وجود آمدن سکونتگاه‌های غیر رسمی و ایجاد حاشیه‌نشینی در شهرها می‌شود. پایین بودن میزان سرانه عمومی، نداشتن سند و پایین بودن کیفیت خدمات ایمنی از مهمترین مشکلات موجود در این مناطق است. این محلات از خدمات ایمنی بسیار کمی برخوردار هستند، تا آنجا که شبکه معابر نیز در این مناطق غیراستاندارد است و در صورت بروز حادثه، وسایل نقلیه امداد‌رسان توانایی عبور از این معابر را ندارد؛ این مساله از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. وجود هزینه‌های بالا برای سنددار کردن املاک موجود در این نواحی مهمترین دلیل عدم تمایل ساکنان برای گرفتن سند بوده است. وجود هزینه‌های بالا، بروکراسی اداری و وجود باندهای مافیایی که شبانه کار ساخت و ساز را انجام می‌دهند و کیفیت لازم را اجرا نمی‌کنند از جمله مشکلات موجود در این بخش به شمار می‌رود که قطعا باید راهکار مناسبی برای سامان دادن به این معضلات اندیشیده شود. ایجاد دفاتر تسهیل‌گری، صدور اسناد با مشارکت مردم و ساخت سرای محله از بهترین روش‌های ممکن برای حل بحران‌های سکونتگاه‌ها در یاسوج است. درحال حاضر پهنه‌های اصلی شهری از جمله سرآبتاوه، تل خسرو، بله زار و مادوان مهمترین سکونتگاه‌های غیر رسمی شهر یاسوج به شمار می‌روند که برای رفع مشکلات آنها اراده‌ای بالا و همتی قوی نیاز خواهد بود. یکی از عوامل شکل‌گیری این سکونتگاه‌ها می‌تواند مهاجرت‌های بی‌رویه‌ای باشد که از روستاها به شهرهای یاسوج صورت می‌گیرد در چند سال اخیر متأسفانه خشکسالی اتفاق افتاده و بسیاری از روستاهای استان کهگیلویه و بویراحمد باوجود اینکه قبلا پرآب بودند، اکنون دچار مشکل کم‌آبی شده‌اند که سبب شده تا روستاییان هم از نظر درآمدی و هم مسایل بهداشتی دچار مشکلات عدیده‌ای شوند که سرعت مهاجرت روستاییان به شهرها را تشدید کرده است. وقتی طرح جامع و تفصیلی مصوبی وجود نداشته باشد، مردم به تشخیص خودشان در قواره‌های ناهمگون و بسیار نامناسب در قطعات 100 متری، 150 متری و 200 متری با جانمایی نادرست مستقر می‌شوند. وجود زمین‌های قول‌نامه‌ای یکی از مشکلات فعلی شهرهای استان کهگیلویه و بویراحمد است و وجود این زمین ها را به زمین‌های قول‌نامه‌ای پروانه ساختمانی نمی دهند در حالی که مردم مخصوصا قشر ضعیف جامعه به مسکن و سرپناه نیاز دارند، پس باید بپذیریم که ساخت و ساز غیرمجاز، بی‌رویه، بی‌ضابطه و بی حساب و کتاب اتفاق بیفتد که از دغدغه‌های ماست. یکی از مسایلی که باعث این نوع حاشیه‌نشینی شد، خدمات‌رسانی غیر قانونی دستگاه‌های خدمات‌رسان استان از قبیل آب، برق، گاز و … بود. در واقع هر فردی با خود اندیشید که اگر برود در هر جایی، به هر شکلی و خارج از حریم شهر ساخت و ساز کند، بعدا می‌تواند خدمات و انشعاب بگیرد که طبیعتا این مصوبه خود به یک عامل تشویقی برای توسعه حاشیه‌نشینی و مهاجرت گسترده روستاییان به شهرها تبدیل شد. تا پیش از این مصوبه، ارایه انشعابات با حساب و کتاب بود اگر ساخت و ساز بر اساس ضوابط و مقررات و اخذ پروانه ساختمانی در محدوده شهری و با حساب و کتاب بر اساس کاربری‌های مربوط انجام می‌شد، متقاضی ساختمان‌سازی می‌توانست مجوز انواع انشعابات را دریافت کند اما وقتی قرار شد هر نوع کاربری بتواند انواع انشعابات مورد نیاز برای سکونت را بگیرد، در نتیجه به یک عامل تشویقی برای گسترش بی‌رویه شهرنشینی در حاشیه شهرها تبدیل شد در حالی که تا قبل از تصویب در هیات دولت، عدم ارایه مجوز دریافت انشعابات مختلف، یک عامل بازدارنده برای مهاجرت به حاشیه شهرها بود. شورای شهر یاسوج در ساماندهی ناحیه منفصل چه نقشی ایفا کرده است؛ قاعدتاً یکی از دغدغه‌های اعضای شورای شهر یاسوج توجه به این نواحی منفصل شهری نبوده است، متاسفانه اقدام خاصی در نواحی منفصل شهری و مناطق حاشیه‌ای یاسوج انجام نشده است. درکلیت موضوع تحول قابل توجهی در نواحی حاشیه‌ای و منفصل شهری یاسوج ایجاد نشده است. به دلایل مختلف شاهد رشد حاشیه‌نشینی در اطراف یاسوج بودیم و مدیریت شهری یاسوج برای جلوگیری از توسعه این مناطق ضعیف بود؛ از طرف دیگر شاهد مهاجرت روستانشینان به یاسوج بودیم. سیاست‌هایی در بخش تخفیف عوارض شهرداری در نواحی منفصل شهری در نظر گرفته شده به طوری‌که نرخ این عوارض برای سال 95 ثابت مانده اما متاسفانه این سیاست‌های تشویقی آنچنان قابل توجه نیست. انشعاب‌های غیرقانونی منازل از دکل‌های برق بر اساس آمارهایی که ارایه می‌شود (البته صحت آن تایید یا تکذیب نمی‌شود) در شهر یاسوج بیش از 1400 انشعاب آب غیرمجاز وجود دارد که بسیاری از این انشعاب‌ها مربوط به نواحی منفصل شهری و حاشیه‌ای است. وجود انشعاب‌های نامتعارف در این نواحی به راحتی قابل مشاهده است و به وفور وجود دارد. ضمن این که برخی از این انشعابات مربوط به گاز است که می‌تواند جان اهالی این نواحی را تهدید کند. اگرچه بیشتر مشکلات مربوط به حاشیه نشینی در شهر یاسوج وجود دارد اما اگر این پدیده مدیریت و کنترل نشود می رود که سایر شهرهای استان کهگیلویه و بویراحمد هم دچار این معضل اجتماعی شوند و آن وقت این مناطق با مشکلات جدی روبرو و کنترل و مدیریت آن دشوار می‌شود. 6110∎​