پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران، در تاریخ هشتم شهریور ماه سال 1362 قانونی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید که مبنای عملیات بانکی بدون ربا بود. این قانون که قرار بود پس از یک دوره میان مدت مورد بازنگری قرار گیرد تاکنون در سیستم بانکی کشور نافذ و مبنای فعالیت بانک ها و موسسات مالی و اعتباری مجاز کشور است. هفته بانکداری اسلامی همیشه فرصتی است برای رسانه ها تا به این بهانه سراغ مدیران سیستم بانکی روند و از تحقق بانکداری اسلامی بپرسند. در نشستی صمیمی با مدیرعامل محترم بانک مهر اقتصاد از اقتصاد واقعی به عنوان محصول آرمانی و نهایی بانکداری اسلامی، شاخص ها و زیرساخت ها و اقدامات عملی در حوزه بانکداری اسلامی گفتیم و شنیدیم، شما را به خواندن این گفتگو دعوت می کنیم.
ویژگی های بانکداری اسلامی : پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، یکی از انتظاراتی که در جامعه اسلامی پدید آمد این بود که بر اساس تدابیر و رهنمودهای امام خمینی(ره)، به تدریج اهداف و آموزه‌های اسلامی در زمینه‌های گوناگون از جمله مباحث اقتصادی تحقّق یابد. واقعیت این است که امروزه بانک‌ها جزو عناصر اساسى اقتصاد هر جامعه‌ای به حساب مى‌آیند و نقش مهمى در پیشرفت و توسعه‌ی اقتصادى در کشور دارند، به طوری که روز به روز از جهت کمى و کیفى بر حجم فعالیت آنها افزوده مى‌شود. از یک نظام بانکى سالم همانند قلب سالم در بدن تعبیر شده است. مهمترین ویژگی های بانکداری اسلامی به ترتیب اولویت: حذف ربا، جایگزینی معاملات حلال با سود شرعی، قابلیت الگو بودن، جایگزینی و رقابت با بانکداری ربوی و متعارف است. البته ویژگی های جزئی تری نیز می توان بیان نمود که همگی به این سه ویژگی مهم برمی گردد.
ابعادي از رفتار و رابطه‌ي مردم‌مدارانه: اساس بانکداري اسلامي مبتني بر فعاليت‌هايي است که فاقد بهره و مبتني بر فعاليت و کار حقيقي و مولّد و در عين حال سودآور انجام مي‌گيرند و قرض‌الحسنه تنها يکي از ابزارهاي تأمين مالي در اين مجموعه است. بنابراين در گام اول لازم است نگاه عموم مردم به بانکداري اسلامي توسعه يابد تا مفهوم واقعي آن، به ويژه روش‌ها و ابزارهاي متنوع مالي در بانکداري اسلامي را بشناسند. در اين صورت است که انتظار مردم از نظام بانکداري اسلامي و به خصوص نقش حقيقي آنها در اين نظام به شکلي بهتر قابل تبيين است. ازسويي لازم است نگرش مسؤولان و مديران عالي نظام بانکي کشور نيز در مفهوم بانکداري اسلامي، به ابعادي از رفتار و رابطه‌ي مردم‌مدارانه‌ي بانکداري اسلامي معطوف باشد که مبتني است بر ارزش واقعي کار و توليد ثروت در جامعه‌ي اسلامي، و نيز رفتار صادقانه و صميمانه با مشتريان نظام بانکي که من ترجيح مي‌دهم اين وجه از بانکداري اسلامي را به «رفتار اسلامي در بانک» تعبير نمايم. در اين صورت، مردم نيز «بانکداري اسلامي» را عامل رفاه و پيشرفت خود و کشورشان و «بانک‌ِ اسلامي» را حامي و همراه خود در زندگي اجتماعي خويش و مددکار موفقيت در عرصه‌هاي کار و توليد مي‌انگارند. بديهي است که ضامن دستيابي به چنين جايگاهي از بانکداري اسلامي در جامعه‌ي دینی، خود بانک‌ها و چگونگي درک آنها از نقش حياتي مردم مشتريان و ارتباط با آنهاست. اشاره به اين نکته ضروري است که بانک مهر اقتصاد پيکره‌ي خويش را «خدمات و محصولات متنوع ماليِ اسلامي»؛ شخصيت خود را «مردمي و صادق»؛ رابطه‌ي ميان مشتريانش را «پايبندي به بانکداري اسلامي»؛ و بازتاب خود در نگاه مشتريان را، يک بانک «صميمي و کارگشا» تعيين نموده است. اميدوارم چنين نگرشي بتواند الگوي واقعي يک بانک موفق اسلامي را توسعه دهد.
فعالیت و اقدامات اجرایی شده : با توجه به اینکه بانک مهر اقتصاد یک سازمان «راهبرد محور» است یکی از محورهای راهبردی بانک ارائه الگوی بانکداری اسلامی است و اقتضای آن را دارد که این بانک همزمان به دو اصل ((بهینه گی اقتصادی)) و ((ارایه عملیات بانکی شرعی و نوین )) در طراحی و اجرا بیندیشد. کارآمد بودن و اسلامی بودن طرح های مالی بانک، در شعار راهبردی این مجموعه تبلور یافته است: « مهر، نگین بانکداری اسلامی مدرن» برای دست يابي به این هدف، باید زیرساخت های لازم فراهم می شد. شاید مهم ترین زیر ساخت لازم برای تحقق این هدف مقدس، وجود انگیزه درمدیران و کارکنان بانک می باشد که به حول و قوه الهی، حاکم بودن ارزش های اسلامی در بانک و نيز ارزشي بودن کارکنان، این مقدمه مهم را فراهم نموده است. اما در کنار آن، زیرساخت های ديگري هم چون آموزش نیروی انسانی، تدوین کتاب و جزوه آموزش تخصصی، تشكيل كميته شرعي معاملات بانکی و تشکیل تیم نظارت شرعی نیز باید فراهم می شد که با یاری خداوند متعال از همان ابتدای تاسیس بانک در نیل به آنها نهایت تلاش انجام شده است .
∎
ویژگی های بانکداری اسلامی : پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، یکی از انتظاراتی که در جامعه اسلامی پدید آمد این بود که بر اساس تدابیر و رهنمودهای امام خمینی(ره)، به تدریج اهداف و آموزه‌های اسلامی در زمینه‌های گوناگون از جمله مباحث اقتصادی تحقّق یابد. واقعیت این است که امروزه بانک‌ها جزو عناصر اساسى اقتصاد هر جامعه‌ای به حساب مى‌آیند و نقش مهمى در پیشرفت و توسعه‌ی اقتصادى در کشور دارند، به طوری که روز به روز از جهت کمى و کیفى بر حجم فعالیت آنها افزوده مى‌شود. از یک نظام بانکى سالم همانند قلب سالم در بدن تعبیر شده است. مهمترین ویژگی های بانکداری اسلامی به ترتیب اولویت: حذف ربا، جایگزینی معاملات حلال با سود شرعی، قابلیت الگو بودن، جایگزینی و رقابت با بانکداری ربوی و متعارف است. البته ویژگی های جزئی تری نیز می توان بیان نمود که همگی به این سه ویژگی مهم برمی گردد.
ابعادي از رفتار و رابطه‌ي مردم‌مدارانه: اساس بانکداري اسلامي مبتني بر فعاليت‌هايي است که فاقد بهره و مبتني بر فعاليت و کار حقيقي و مولّد و در عين حال سودآور انجام مي‌گيرند و قرض‌الحسنه تنها يکي از ابزارهاي تأمين مالي در اين مجموعه است. بنابراين در گام اول لازم است نگاه عموم مردم به بانکداري اسلامي توسعه يابد تا مفهوم واقعي آن، به ويژه روش‌ها و ابزارهاي متنوع مالي در بانکداري اسلامي را بشناسند. در اين صورت است که انتظار مردم از نظام بانکداري اسلامي و به خصوص نقش حقيقي آنها در اين نظام به شکلي بهتر قابل تبيين است. ازسويي لازم است نگرش مسؤولان و مديران عالي نظام بانکي کشور نيز در مفهوم بانکداري اسلامي، به ابعادي از رفتار و رابطه‌ي مردم‌مدارانه‌ي بانکداري اسلامي معطوف باشد که مبتني است بر ارزش واقعي کار و توليد ثروت در جامعه‌ي اسلامي، و نيز رفتار صادقانه و صميمانه با مشتريان نظام بانکي که من ترجيح مي‌دهم اين وجه از بانکداري اسلامي را به «رفتار اسلامي در بانک» تعبير نمايم. در اين صورت، مردم نيز «بانکداري اسلامي» را عامل رفاه و پيشرفت خود و کشورشان و «بانک‌ِ اسلامي» را حامي و همراه خود در زندگي اجتماعي خويش و مددکار موفقيت در عرصه‌هاي کار و توليد مي‌انگارند. بديهي است که ضامن دستيابي به چنين جايگاهي از بانکداري اسلامي در جامعه‌ي دینی، خود بانک‌ها و چگونگي درک آنها از نقش حياتي مردم مشتريان و ارتباط با آنهاست. اشاره به اين نکته ضروري است که بانک مهر اقتصاد پيکره‌ي خويش را «خدمات و محصولات متنوع ماليِ اسلامي»؛ شخصيت خود را «مردمي و صادق»؛ رابطه‌ي ميان مشتريانش را «پايبندي به بانکداري اسلامي»؛ و بازتاب خود در نگاه مشتريان را، يک بانک «صميمي و کارگشا» تعيين نموده است. اميدوارم چنين نگرشي بتواند الگوي واقعي يک بانک موفق اسلامي را توسعه دهد.
فعالیت و اقدامات اجرایی شده : با توجه به اینکه بانک مهر اقتصاد یک سازمان «راهبرد محور» است یکی از محورهای راهبردی بانک ارائه الگوی بانکداری اسلامی است و اقتضای آن را دارد که این بانک همزمان به دو اصل ((بهینه گی اقتصادی)) و ((ارایه عملیات بانکی شرعی و نوین )) در طراحی و اجرا بیندیشد. کارآمد بودن و اسلامی بودن طرح های مالی بانک، در شعار راهبردی این مجموعه تبلور یافته است: « مهر، نگین بانکداری اسلامی مدرن» برای دست يابي به این هدف، باید زیرساخت های لازم فراهم می شد. شاید مهم ترین زیر ساخت لازم برای تحقق این هدف مقدس، وجود انگیزه درمدیران و کارکنان بانک می باشد که به حول و قوه الهی، حاکم بودن ارزش های اسلامی در بانک و نيز ارزشي بودن کارکنان، این مقدمه مهم را فراهم نموده است. اما در کنار آن، زیرساخت های ديگري هم چون آموزش نیروی انسانی، تدوین کتاب و جزوه آموزش تخصصی، تشكيل كميته شرعي معاملات بانکی و تشکیل تیم نظارت شرعی نیز باید فراهم می شد که با یاری خداوند متعال از همان ابتدای تاسیس بانک در نیل به آنها نهایت تلاش انجام شده است .