يكي از امور مهمي كه در زمينه مشورت بايد به آن توجه بسيار داشت فردي است كه به عنوان مشاور انتخاب ميشود. زيرا شخص مشاور رابطه مستقيم با فرجام كار مورد نظر دارد و در شكست يا پيروزي افراد نقش بسزايي را ايفا مي‌كند. در اين مجال به بيان برخي از مهم‌ترين ويژگي‌هايي كه براي مشاور در احاديث آمده است پرداخته ميشود: اميرالمومنين علي (ع) بهترين مشاوران را دارندگان عقل، علم، تجربه و حزم مي‌‌دانند: [۱] «بهترين مشاور كسي است كه داراي خرد، علم، تجربه و دورانديشي باشد». در جاي ديگر مشاور خوب را كسي مي‌‌دانند كه خشيت الهي را در قلب خود دارد زيرا چنين فردي تنها براي رضاي خداوند يكتا ديگران را راهنمايي مي‌كند و منافع شخصي خويش را در نظر نمي‌گيرد. [۲] «در كارهايت با كسي مشورت كن كه خشيت خدا را دارد تا راهنمايي ات كند». در مواردي نيز افراد داراي برخي ويژگي‌ها را شايسته مشورت نمودن نمي‌‌دانند. مانند: قال رسُولُ‌ا... (ص) : [۳] پيامبر خدا (ص) فرمود: «يا على؛ با ترسو مشورت مكن كه راه رهايى را به تو تنگ مىكند و با بخيل مشورت مكن كه تو را از هدفت باز مى دارد و با حريص مشورت مكن كه طمع كارى را براى تو زينت مى دهد و بدان يا على كه ترس و بخل و حرص يك طبيعت دارند و بدگمانى (به خدا) جامع آنهاست». [۴]امام صادق (ع) نيز ويژگي‌هايي را براي انتخاب يك مشاور خوب به ياران خويش بيان مي‌‌دارند: [۵] امام صادق (ع) فرموده‌اند: «در امور خود با كسى كه داراى پنج صفت است مشورت كن: عاقل (صلاح و فساد امور را مى فهمد)، عالم (احكام و آداب دينى را مى داند)، با تجربه (در پيش آمدها روشن و تجربه ديده است)، ناصح (با خلوص نيت و صفا صلاح بينى مى كند) و با تقوا (از محرمات و تمايلات نفسانى خوددارى مى كند)». [۶]در روايتي ديگر از امام صادق (ع) آمده است كه مشورت با افراد فرومايه كاري اشتباه است و فرجامي نيك به دنبال ندارد: [۷] عمّار ساباطى مى گويد: امام صادق(ع) فرمودند: «اي عمّار اگر دوست دارى كه نعمت برايت كامل شود و مودّت و دوستى برايت تكميل شود معيشتت به صلاح گرايد با بنده و اشخاص فرومايه مشورت مكن زيرا اگر آنها را امين خود قرار دهى به تو خيانت نموده و اگر سخن با تو بگويند تكذيبت كرده و اگر در رنج و محنت افتى تو را خوار و خفیف مى كنند و اگر به تو وعده دهند انجامش نمى دهند». مشورت در صورتي مي‌تواند مفيد افتد كه فردي مناسب به عنوان امين و مشاور قرار داده شود. انساني كه علاوه بر آنكه عقلي كامل دارد، آزاده و راستگو باشد و تنها خير و صلاح مشورت‌گيرنده را مد نظر قرار دهد. [۸] امام صادق (ع) فرمودند: «مشورت تنها با دانستن حد و مرزهاي آن ممكن است و الا زيان آن براي فرد مشورت‌‌كننده بيش از نفع آن است. پس نخستين آن اين است كه مشاور عاقل باشد و دوم اينكه فرد آزاده متدين باشد و سوم اينكه راستگو باشد». انسان در انتخاب همنشين و همصحبت خويش بايد بسيار دقت نموده و فردي را انتخاب نمايد كه علاوه بر آنكه رازدار اوست، ويژگي‌هاي مذكور در روايات را نيز دارا باشد. انسان زماني كه فردي را به عنوان دوست خود برمي‌‌گزيند در بسياري موارد خواسته يا ناخواسته، نظرات او را جويا ميشود يا حتي بي‌آنكه خود بداند تحت تاثير نظراتش قرار مي‌گيرد. زماني كه رفيق انسان فردي عاقل و با تدبير نباشد بيراهه‌ها را نشان مي‌دهد و راه صحيح را از انسان دور مي‌كند.
* منابع در دفتر روزنامه موجود است
∎