صاحب‌خبر - گروه جامعه و شهروند-فریبا نباتی: پس از سال ها کش و قوس بر سر تحصیل کودکان بازمانده از تحصیل، سال گذشته با ابلاغ رهبری و تصمیم دولت مقرر شد راه برای ثبت نام و تحصیل همه کودکان کار و اتباع، با هر شرایطی در مدارس دولتی باز شود، راهی که حالا تنها با گذشت یک سال رئیس سازمان نهضت سوادآموزی از بسته بودن آن در آموزش و پرورش خبر می دهد. خبری که می گوید هزاران کودکی که امیدوار بودند با این دستور به مدارس بازگردند همچنان پشت درهای مدرسه مانده اند.
خبرهای خوب با نتایجی متفاوت
اوایل سال 94 رهبری دستور دادند که همه کودکان افغانستانی، چه آنها که دارای شرایط قانونی حضور در ایران هستند و چه آنها که مدارک قانونی حضور در ایران را ندارد باید در مدارس دولتی ثبت نام شوند. ابلاغی تاریخی که راه ناهموار تحصیل کودکان اتباع را هموار کرد. پس از آن دولت نیز از مسوولان وزارت آموزش و پرورش خواست تا از سال تحصیلی 95-94 کودکان و نوجوانان 7 تا 18 سال را که از تحصیل بازمانده اند در مدارس به صورت رایگان ثبت‌نام کند. این تصمیم همچنین شامل کودکان کار ایرانی نیز می شد. در راستای اجرای تصمیم فوق، مهر ماه سال 94 با کمک سمن های خیر اولین مدرسه ویژه کودکان کار با عنوان صبح رویش که شامل کودکان کار ایرانی و افغان می شد در تهران افتتاح شد. بعد از افتتاح این مدرسه آنگونه که تسنیم گزارش کرد اسفندیار چهاربند مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران با اشاره به تاسیس مدارس صبح رویش برای تحصیل کودکان کار از حمایت و همراهی شورای آموزش و پرورش برای تاسیس بیشتر این مدارس خبر داد. او همچنین در آن زمان در گفت و گو با ایرنا از رسمیت فعالیت این مدارس با مجوز آموزش و پرورش خبر داد. پس از آن، خبرهای خوب درباره آموزش کودکان بازمانده از تحصیل یکی یکی از راه رسیدند اما نتایج نهایی چندان با اخبار نمی خواند.
بی سوادی 2 میلیون کودک در کشور
هر چند دو روز پیش احمد میدری معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، تعداد کودکان بازمانده از تحصیل در ایران را بیش از ۳۵۰ هزار نفر گزارش کرد اما او نیز در بخش دیگری از این گزارش که ایسنا منتشر کرده است از پایان نیافتن تحصیل یک میلیون و 300 هزار ایرانی در هر سال خبر داد و گفت:« هر سال حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار ایرانی موفق به پایان کامل تحصیل و اخذ دیپلم نمی‌شوند. این آمار بسیار بالایی برای ایران محسوب می‌شود. اگرچه آمار واقعی ممکن است بالاتر هم باشد.»
هر چند آمار دقیق و رسمی از میزان کودکان بازمانده از تحصیل وجود ندارد اما با توجه به آمار آخرین سرشماری ملی در سال 90 کارشناسان تخمین می زنند در کشور حدود 2 میلیون کودک بین 6 تا 18 سال از تحصیل بازمانده اند.
بر اساس پژوهشی که سال گذشته در خصوص وضعیت کودکان خیابانی توسط سازمان بهزیستی انجام شد، 9/30 درصد کودکان خیابانی ۶ تا ۱۱ سال و ۹ درصد نیز زیر ۶ سال سن دارند. نتایج این پژوهش همچنین اعلام می کند 40 درصد کودکان خیابانی ترک تحصیل کرده اند و 24 درصد اصلا به مدرسه نرفته اند. همچنین طبق برآوردهای موجود بین ١۵٠ تا ٢۵٠ هزار کودک افغانستانی در ایران زندگی می کنند که بیش از 80 درصد کودکان خارجی کشور را تشکیل می دهند. کودکانی که بسیاری از آنها به دلیل اقامت غیرقانونی در کشور و یا نداشتن شناسنامه نمی توانند از امکان آموزش برخوردار شوند و بیشترشان برای کسب درآمد همانند کودکان ایرانی یا در کارگاه های غیرقانونی مشغول به کار و یا راهی خیابان ها می شوند.
امکان تحصیل تنها برای 10 درصد
آنطور که ایسنا آذرماه سال گذشته گزارش کرد مدیر عامل انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده با بیان اینکه در سال تحصیلی جاری با توجه به دستور مقام معظم رهبری انتظار داشتیم تا بخش قابل توجهی از دانش آموزان افغان در مدارس جذب شوند اما هنوز موانعی در این خصوص وجود دارد گفت: «تنها 10 درصد از کودکان بازمانده از تحصیل افغان در مدارس ثبت نام شدند.»
فاطمه اشرفی با بیان اینکه وزارت آموزش و پرورش هیچگاه اعتبارات آموزش کودکان افغان را از کودکان ایرانی جدا نکرده است، گفت: « 500 میلیارد تومان هزینه‌ای که آموزش و پرورش در بحث تحصیل مهاجران افغان اعلام می‌کند جای ابهام دارد. آیا همه این مبلغ خارج از اعتبارات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی است که برای دانش‌آموزان افغان اختصاص یافته است؟ از سوی دیگر از دانش‌آموزان افغان در کنار هزینه ثبت‌نام، چند شهریه متفاوت دریافت می‌شود. هزینه ثبت‌نام در دوره ابتدایی 240 هزار تومان، در دوره راهنمایی 280 هزار تومان و در دبیرستان 300 هزار تومان است اما مدیران مدارس هزینه‌های دیگری نیز از خانواده‌های این دانش‌آموزان دریافت می‌کنند.»
بعد از یکسال هنوز درها بسته است
فقر اقتصادی خانواده ها یکی از عوامل و مهم ترین مانع تحصیل کودکان کار و اتباع است موضوعی که با ابلاغ رهبری و دولت برای آموزش رایگان این کودکان در مدارس دولتی می تواند بخشی از آمار کودکان بازمانده از تحصیل را کاهش دهد.
اما با گذشت یک سال از این ابلاغییه این موضوع همچنان با موانعی مواجه است. سه شنبه هفته جاری رئیس سازمان نهضت سوادآموزی در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به صدور مجوز از سوی دولت برای آموزش کودکان اتباع و کودکان کار زیر 10 سال گفت: «علی‌رغم این مجوز، هنوز راه در آموزش و پرورش باز نشده است.» هر چند او این موانع را نام نبرد اما آنگونه که مسوولان آموزش و پرورش پیش از این نیز اعلام کرده اند بخش اعظم این مشکل به بودجه این وزارتخانه مربوط
است. علی اصغر فانی وزیر آموزش و پرورش سال گذشته درباره امکان آموزش کودکان افغان در ایران اعلام کرد که دولت ایران برای هر دانش آموز افغانستانی، جدا از تجهیزات و فضا، یک میلیون و ۸۵۰ هزار تومان هزینه می کند و این هزینه ها یکی از مهم ترین چالش های پیش روی وزارت آموزش و پرورش برای اجرایی کردن حکم رهبری است. همچنین دیمه ور، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش گفت: «سال گذشته ٣۶١ هزار و ۵٧١ نفر از اتباع افغان در مدارس کشور مشغول به تحصیل بوده اند برای این جمعیت ١٨ هزار معلم و کلاس درس و سه هزار مدرسه نیاز بود و ٢٧ میلیارد تومان هزینه معلمانی شده که در این مدارس فعالیت می کردند و همین نشان می دهد که هزینه ها و تمهیدات چنین کلاس هایی قابل توجه است.»
کسری بودجه وزارتخانه یکی از موانع آموزش رایگان کودکان است اما این همه مشکل نیست. کارشناسان فقر اقتصادی و فرهنگی خانواده ها، نبود همکاری مناسب میان نهادهای دولتی و سازمان های مردمی، بی هویت بودن کودکان حاصل از ازدواج مردان افغان با زنان ایرانی به دلیل صادر نشدن شناسنامه، ترس از بازگشت به مرز برای کسانی که غیرقانونی در ایران زندگی می کنند و نیز نبود منابع آماری غنی را از جمله علل فقدان راهکارهای مناسب برای بازگرداندن کودکان به چرخه آموزش و نیز تحقق آموزش رایگان و اجباری برای همه می دانند.
راه ناهمواری که باید هموار شود
تصمیم برای آموزش رایگان کودکان کار و اتباع در ایران یکی از بزرگترین موانع برای تحصیل کودکان را برداشت. موضوعی که باید برای برطرف کردن موانع و اجرایی شدن آن چاره اندیشید چرا که محدودیت تحصیلی کودکان، آمار کودکان کار و آسیب های اجتماعی ناشی از آن را افزایش می دهد. ایجاد حساسیت در میان خانواده های این کودکان، ایجاد اراده سیاسی و نیز ارائه راهکاری همه جانبه و مناسب برای حل مشکلات می تواند موانع را برطرف و راه ناهموار تحصیل کودکان در کشور را هموار کند.∎