براساس آمارها، تقریبا بیش از 90 درصد مصرف آب کشور سهم بخش کشاورزی است و صرفه‌جویی در مصرف آب بخش کشاورزی، تاثیر مهمی در کل مصرف آب کشور خواهد داشت.
یکی از راهکارهای صرفه‌جویی در مصرف آب بخش کشاورزی، بهینه‌سازی روند آبیاری مزارع بخصوص با استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری است. قرار است که طی یک دوره ده‌ساله نزدیک به چهار میلیون هکتار از اراضی کشورمان یعنی سالانه 400 هزار هکتار با این روش آبیاری شود تا با این روش 40 درصد از مصرف آب کشاورزی ایران کاسته شود. به عنوان مثال در یکی از تبصره‌های بودجه سال جاری کشور مصوب شده 500 میلیون دلار از محل صندوق ذخیره ارزی برای این موضوع اختصاص داده شود.
برخی کارشناسان معتقدند به دلیل کمبود منابع مالی این برنامه‌ها کاملا اجرایی نشده و روند کندی را به خود دیده است، در حالی که اگر این میزان نقدینگی برای صنایعی همچون خودروسازی مورد نیاز بود، به دلیل وجود لابی‌های گسترده بسرعت برای تأمین آن اقدام می‌شد.
هفته گذشته نیز علی لاریجانی رئیس مجلس در اولین جلسه کمیسیون تلفیق برنامه ششم بر این نکته تأکید کرد که محمود حجتی وزیر جهادکشاورزی باید در موارد نیاز در جلسات کمیسیون تلفیق حضور داشته باشد تا سرمایه‌گذاری در روستاها در بحث آبیاری تحت‌فشار موردبررسی و پیگیری قرار گیرد و با 5000 میلیارد تومان می‌توان مشکلات آبیاری تحت فشار را حل کرد.
هنوز منابع کامل تخصیص داده نشده
علی‌مراد اکبری، معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به محدودیت‌های منابع آب در کشورمان به جام‌جم گفت: به‌طور کلی جهاد کشاورزی در بحث مدیریت مصرف آب و وزارت نیرو در بحث مدیریت منابع موجود طرح‌های ویژه و سیاستگذاری‌های نوینی را انجام داده‌اند اما اجرای این سیاست‌ها با توجه به محدودیت منابع، زمان‌بر شده است.
وی افزود: یکی از روش‌هایی که در وزارتخانه با جدیت در حال پیگیری است، مربوط به توسعه سیستم‌های آبیاری نوین است به صورتی که قرار است طی یک برنامه ده ساله در صورت تخصیص منابع مالی چیزی حدود چهار میلیون هکتار یعنی سالانه 400 هزار هکتار زمین کشاورزی با این شیوه آبیاری شود.
وی با تاکید بر این‌که توانایی اجرای این پروژه در کشورمان وجود دارد، تصریح کرد: اکنون بالای 95 درصد از تخصص و تجهیزات مورد نیاز این پروژه در ایران موجود است و بیشتر فعالیت‌ها توسط کارشناسان و محصولات داخلی صورت می‌گیرد.
معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی درباره تمهیدات دولت در برنامه ششم برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی نیز گفت: قرار است امسال 500 هزار هکتار تجهیز شود که تا این تاریخ به دلیل محدودیت‌های منابع مالی 250 هزار هکتار انجام شده است.
وی خاطرنشان کرد: برای انجام پروژه تجهیز صنعت کشاورزی به سیستم‌های آبیاری نوین وزارتخانه به‌طور کلی سه منبع مالی در اختیار دارد که یکی از محل صندوق توسعه ملی بوده و قرار است صد میلیون دلار تخصیص داده شود و بخش بعدی از منابع عمومی با رقمی معادل 230 میلیارد تومان تعیین شده و آخرین بخش از منابع وزارتخانه مربوط به ماده 12 بودجه 95 است که حدود هزار میلیارد تومان تعیین شده است. این در حالی است که 2800 میلیارد تومان در سال جاری پیش‌بینی شده و 1500 میلیارد تومان آن از طریق منابع ارزی خواهد بود.
این مقام مسئول تاکید کرد: با وجود این‌که هنوز منابع تعیین شده به‌طور کامل تخصیص داده نشده اما حدود 20 هزار هکتار کار نصب و تجهیز تمام شده و اکنون هم 65 هزار هکتار در حال اجراست و اگر منابع به موقع تخصیص داده شود، تمام کار طبق برنامه انجام می‌شود.
اکبری با اشاره با راندمان بالای سیستم‌های میکرو گفت: با در نظر گرفتن راندمان 95 درصدی سیستم‌های میکرو، وزارت جهاد کشاورزی بیشتر توجه خود را به استفاده از این روش معطوف کرده اما در مجموع با توجه به تحقیقات انجام شده با استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری به ازای هر هکتار تجهیز تقریبا 4400 مترمکعب آب صرفه‌جویی خواهد شد. این در حالی است که با استفاده از روش‌های نوین نه تنها مصرف آب کاهش خواهد داشت بلکه میزان مصرف کود و سم نیز کاسته می‌شود هرچند شاهد افزایش محصول نیز خواهیم بود.
توسعه کشت گلخانه‌ای
محمدعلی طهماسبی، معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی هم به خبرنگار ما گفت: درباره بهینه مصرف کردن منابع آبی با توجه به شرایط خاص آبی کشورمان لازم است به دو نکته توجه دقیق کنیم که یکی در استفاده از شیوه‌های جدید و نوین آبیاری و دیگری مربوط به مدیریت تولید است. البته نباید فراموش کرد که امروز دقت بیشتری در زمینه تولید محصولاتی با مصرف آب کمتر انجام می‌شود و موضوع استفاده از سیستم‌های نوین تقریبا مساله‌ای عادی شناخته شده است.
این مقام مسئول درباره برنامه‌های وزارتخانه برای کنترل مصرف آب نیز افزود: وزارتخانه بیشتر برای استفاده از آبیاری تحت‌فشار و نوین اقدام کرده که شرط اصلی موفقیت آن مدیریت بهره‌برداری و استفاده بهینه است که این روند باعث افزایش تولید و پایین آوردن هزینه‌های تولید است. اما مهم‌ترین بخش برنامه‌های وزارتخانه مربوط به استفاده از امتیازهای کشت گلخانه‌ای است چون در این نوع کشت علاوه بر کاهش مصرف آب افزایش تولید نیز ایجاد خواهد شد.
وی تاکید کرد: با توجه به این‌که اکنون در سراسر جهان نزدیک به سه میلیون هکتار کشت گلخانه‌ای انجام می‌شود، لازم است ایران نیز در این زمینه فعال‌تر اقدام کرده و برنامه‌ریزی کند که این روند اکنون آغاز شده و از آنجایی که بسیاری از نیازهای اولیه این طرح در کشورمان وجود دارد، می‌توان بسرعت طرح را اجرایی و به بهره‌برداری رساند.
اصلاح الگوی کشت، فرصتی برای صرفه‌جویی
معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی تاکید کرد: با توجه به محدودیت‌های موجود برای منابع تجهیز و اجرای پروژه‌ها یکی از شیوه‌های کم‌هزینه برای رسیدن به مصرف بهینه در آب مربوط به ژنتیک گیاهان است. در این روش بیشتر به گیاهانی توجه می‌شود که مناسب تنش‌های آبی و شرایط کم‌آبی هستند مثل بادام، گل‌محمدی، سماق یا مواردی از این دست که می‌توانیم با اصلاح الگوی کشت در این زمینه نیز گام برداریم.
طهماسبی معتقد است، استفاده از این روش می‌تواند امتیاز دیگری برای کاهش فرسایش خاک نیز برای کشور به ارمغان آورد چون امروز میزان فرسایش خاک با رقمی معادل 16 تن در هکتار بسیار بالاست و در صورت استفاده از گیاهان مناسب این روند در واقع امتیازی در کنار کاهش مصرف آب برای کشت و کار است.
وی افزود: برای اجرایی شدن این روند بحث استفاده از آب سبز نیز مطرح شده به صورتی که در مناطقی با بارش‌های مناسب یعنی 14 تا 15میلی‌متر در پنج نوبت اکنون به‌کار گرفته شده است. برای این منظور در 860 هکتار از اراضی کشورمان مطالعاتی انجام شده و قرار است طی ده سال 260 هکتار از کشتزارهای ایران با این روش به تولید برسند و در زمینه کاهش مصرف آب گام موثری بردارند.
عماد عزتی - اقتصاد