دکتر محسن حیدرنیا دوشنبه در گفت وگو با خبرنگار ایرنا در اقلید، اظهار داشت:شهرستان اقلید که به دروازه و کلید ورود به فارس شهرت دارد با پیشینه ای تاریخی و عالمانی بزرگ که شناخت و معرفی بیشترآنان احساس می شود.
او ادامه داد: در این میان ،ابوعبدالله محمد بن احمد بن حسین اقلیدی فارسی شافعی که در سالهای 440تا 507 هجری قمری می زیسته است در میان شش دانشمند و عالم قدیمی شناسایی شده اقلید، پیشینه تر از ایشان به شمار می آید.
این کارشناس گفت: وجود شش عالم برجسته اقلیدی از سده پنجم تا نهم هجری قمری، یعنی از زمان سلجوقیان تا قبل از صفویان، دلیل محکمی بر این است که اقلید مهد دانشمندان بوده است.
او نام شش دانشمند اقلیدی را چنین اعلام کرد: 1- محمدبن احمد بن حسین اقلیدی متوفای 507هجری قمری که موضوع این گفت وگو است.
2- شیخ عبدالرحمن بن محمدبن سعد اقلیدی متوفی 567 هجری قمری از زهاد و عباد برجسته دوران خویش که در جوارشیخ احمدبن حسین درمقبره ام کلثوم شیراز مدفون است.
3- شیخ محمد بن عبدالعزیز بن اسماعیل اقلیدی متوفی 610 هجری قمری، مفتی، محدث، مفسر و فقیه ،صوفی و شارح کتاب 'خلاصةالوسایل الی علم المسایل' امام محمد غزالی.
4- شیخ ابوبکر عبدالله ابن احمد اقلیدی خالدی متوفی 615 هجری قمری که فقیه و زاهدی صاحب دم بوده است.
5- شیخ کافی اقلیدی زنده به سال 727 هجری قمری زاویه دار مورد توجه ابن بطوطه .
6- ابوبکربن عمراقلیدی صاحب'تقویم الرمل'متوفی درسده نهم هجری قمری. که در سال 1379خورشیدی، توصیفی از نسخه خطی این کتاب را در فهرست کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی ملاحظه کردم و در کلید نامه به توصیفی مستوفایی از آن پرداخته ام.
رئیس سابق و عضو فعلی بنیاد ایرانشناسی در مسکو افزود: در میان این شش عالم بسیار قدیمی اقلید مربوط به 800 تا 500 سال قبل، تا کنون ابن احمد اقلیدی، اقدم(پیشینه تر) ایشان است البته گمان می رود مطالعات بیشتر منجر به کشف عالمانی قدیمی تر نیز بشود، زیرا به گزارش استخری که کتاب خود 'مسالک و ممالک' را در سده چهارم هجری تالیف کرده است، اقلید یا کلید در آن زمان داری مسجد جامع و منبر بوده است.
حیدرنیا گفت: پس هیچ دورنیست شهری با آن موقعیت، طالبان و جویندگان علمی را برای کسب دانش و معرفت، به دارالعلم شیراز یا دیگر مراکز علمی گسیل داشته باشد.
این کارشناس تاریخ تمدن ایران و اسلام ادامه داد: به هر روی چنین می نماید که در حال حاضر بتوان ادعا کرد که محمد بن احمد اقدم عالمان اقلید است. گرچه حیات وی مربوط است به نیمه دوم سده پنجم هجری که از همه علمای قدیمی اقلیدی قبل از دوران صفویه، قدیمی تر است.
حیدرنیا با ابراز خوشوقتی از اینکه محمد بن احمد را برای اولین بار شناسایی کرده افزود :داستان شناسایی او به تحقیقات دامنه دار من در باره سمرقند و بخارا رساله دکتری ام باز می گردد که در جریان مطالعات خود در مراجعه به کتاب عظیم 'کشف الظنون' حاجی خلیفه،در سال 1378 خورشیدی به طور اتفاقی به نام این دانشمند بر خوردم و بسیار خرسند گشتم و خوشحالی من مضاعف شد زمانی که ملاحظه کردم حاجی خلیفه در شرح احوال او دو کتاب 'جواهر الاحادیث' و 'تاریخ الوزراء' را به وی نسبت داده است.
وی ادامه داد :از عناوین دو اثر فوق معلوم می شود که او هم در فقه و حدیث دستی قوی داشته و هم در امور مملکتی چیره دست بوده است. متاسفانه در بررسی گنجینه های نسخ خطی تا جایی که برای من ممکن بود، ردّ و نشانی از این دو کتاب ارزشمند نیافتم، اما بسیار امیدوارم که هر دو کتاب از گزند حوادث مصون مانده ، در گوشه ای موجود و منتظر کشف و تصحیح و نشرو توجه پژوهشگران باشند.
عضو شورای علمی مرکز مطالعات آسیای مرکزی، روسیه و قفقاز (ایراس) با اشاره به زمان تولد ابن احمد اقلیدی گفت:حیات او درست معاصر با امام محمد غزالی بوده، و هیچ بعید نیست که با مدرسه نظامیه بغداد و یا نیشابور و یا حداقل مدارس اصفهان یا شیراز در ارتباط بوده است.عنوان کتابش به نام ' تاریخ الوزراء' این احتمال را می افزاید که او با امیران و سلاطین و وزیران و دیوانیان عهد سلاجقه در اصفهان حشر و نشری داشته است.
حیدرنیا با اشاره به گزارش جنید شیرازی در ترجمه احوال شیخ عبدالرحمن اقلیدی متوفی 567 هجری قمری، بیان کرد : چنین احتمال می رود که پدر ابن احمد یعنی، شیخ احمد بن حسین نیز در شیراز مدفون بوده و خود نیز از مشاهیر شیوخ و عالمان عصر خویش بوده است.شاید مدفون شدن شیخ عبدالرحمن بن محمد در کنار این شیخ هم با همشهری بودن ایشان مناسبتی داشته است.
این کارشناس تاریخ تمدن اسلامی و ایرانی تصریح کرد: برخود فرض می دانم که به مسوولین اقلید پیشنهاد دهم یکی از خیابانهای مهم اقلید را به نام این دانشمند بسیار قدیمی اقلید که به باور بنده اقدم عالمان قدیمی اقلید است نام گذاری کنند.
او ابراز امیدواری کرد : به همت مردم و مسئولان محترم به زودی موزه ای در خور این دانشمندان و شایسته فرهنگ و تمدن و تاریخ مردم اقلید تاسیس شود تا نه تنها این میراث های ارزشمند علمی معرفی شوند، بلکه ابعاد مختلف فرهنگ ما به نمایش گذاشته شده و موجبات خود باوری،اعتماد به نفس و احیای هویت تاریخی این ملت شریف را فراهم سازد.
مکان دقیق آرامگاه این دانشمند اقلیدی مشخص نیست اما احتمال داده می شود در شیراز باشد.
1876