خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: محوطه اُزبکی در ۵۰ کیلومتری غرب شهرستان کرج و در شمال شرق روستای اُزبکی از توابع دهستان احمدآباد مصدق از بخش مرکزی شهرستان نظرآباد قرار دارد، ارتفاع زمین های اطراف آن از سطح دریا یک‌هزار و ۱۸۸ متر است، محوطه اُزبکی شامل تپه مخروطی شکل بزرگی به قطر ۱۵۰ و ارتفاع ۲۶ متر که در اطراف آن ۹ تپه قرار گرفته است.
تحقیقات به عمل آمده توسط سرپرست هیئت کاوش در محوطه اُبکی حاکایت از این دارد که تپه های اقماری واقع در شمال تپه مرتفع (تپه اصلی) تا ساحل رودخانه ای که از حدود ۵۰۰ متری آن می گذشته ادامه داشته است.
نام اُزبکی برگرفته از روستایی به همین نام است که احتمالا از دوران صفویه به بعد «یوز بیگی» بوده و با گذشت زمان به «اوز بیگی» و «اُزبکی» تغییر یافته است این محوطه باستانی هشتم مهرماه سال ۵۲ به شماره ۹۵۵ در فهرست آثار ملی جای گرفت، بر اساس کاوش های باستان شناسی محوطه باستانی اُزبکی دربرگیرنده تاریخی از اواخر هزاره هفتم پیش از میلاد تا دوره اسلامی است، یکی از دلایل انتخاب کاوش در این محوطه باستانی، وجود نمونه هایی از سفال فلات مرکزی با قدمت هزاره چهارم پیش از میلاد و پیشتر از آن است.
«یان تپه» به معنای (تپه کناری) در حدود یک کیلومتری غرب تپه مرتفع اُزبکی واقع شده و آثار به دست آمده از دوشان تپه متعلق به دوره های پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی است.
نحوه چیدمان دیوارها در معماری این بنا نشان می دهد که ساکنان فلات مرکزی ایران در این مراحل نخستین معماری خشتی را پشت سر گذرانده در مجموع کاوش ها بیست و هشت تدفین به دست آمده است، یک مورد از آنها مربوط به دوره پیش از اسلام (دوره تاریخی)، هشت تدفین متعلق به دوره اسلامی و نوزده تدفین دیگر به دوره پیش از تاریخ مربوط می شود همچنین ۵۷ درصد تدفین های پیش از تاریخی به کودکان تعلق دارد.
«مارال تپه» به معنای (تپه آهوی نر) یکی از تپه های اقماری است که حدود ۵۰ متری غرب تپه مرتفع ازبکی قرار دارد، معماری مارال تپه مربوط به دوره مادها است تدفین های گورخمره ای در زیر انباشت سنگ های رودخانه ای به دست آمد، این تدفین ها متعلق به افراد کم سن و سالی است.
در جنوب محوطه اُزبکی با فاصله ۲۵۰ متر، تپه ای مدور و تقریباً مسطح با ارتفاعی در حدود ۲ متر به نام «جیران تپه» قرار گرفته است جیران به معنای (آهوی ماده) است در این تپه بقایای سه دوره عمده فرهنگی شامل اسلامی، عصر آهن و پیش از تاریخ شناسایی شد.
حاصل کاوش ها در جیران تپه نمایان شدن گورهای متعلق به دوره های اسلامی و عصر آهن در لایه های سطحی تر و بقایای لایه های فرهنگی متعلق به دوره پیش از تاریخ فلات مرکزی در لایه های عمیق تر بود وجود بقایای معماری عظیم از هزاره اول و دوم پیش از میلاد و همزمان با آن به دست آمدن گورستان هایی متعلق به این دوران، محوطه اُزبکی را به یکی از نادرترین محوطه های شناخته شده اثر عصرآهن معرفی می کند.
«دوشان تپه» به معنای (تپه خرگوش)، در فاصله تقریبی ۳۰۰ متری شمال غرب تپه مرتفع اُزبکی به طول ۱۵۰ و عرض ۱۰۰ و ارتفاع ۴ متر واقع شده است، کاوش در دوشان تپه دو دوره فرهنگی مهم را شامل می شود از جمله عصر آهن ۳ (دوره ماد) و عصر آهن ۲، که پربارترین مدارک معماری از دوره دوم عصر آهن ۲ در سه لایه به دست آمد.
معماری تقریبا سالمی بر روی تپه مرتفع مرکزی است که از مهم ترین آثار دوره ماد در فلات مرکزی بوده این اثر دارای ویژگی های اصیلی از معماری نخستین فرمانروایان آریایی در ایران است و دارای هفده فضای معماری است که از مهم ترین آنها می توان از باروی پیرامون دژ، حیاط بزرگ شرقی، انبار جنوبی، تالار بزرگ جنوبی، تالار شمالی در میانه غرب دژ، اتاق بزرگ سکو دار، تالار معبد، اتاق نگهبانان، صندوقخانه، تاسیسات آشپزخانه ای و دروازه ورود به دژ نام برد.
به گزارش خبرنگار مهر، شامگاه یکشنبه جشن رونمایی از این اثر تاریخی با حضور مسئولان کشوری و استانی برگزار شد طبق اعلام اداره کل میراث فرهنگی استان البرز این مکان باستانی در آینده ای نزدیک برای بازدید عموم بازگشایی می شود، و جهانی شدن این اثر ۹۰۰۰ ساله کلید خورده است.
بسیاری از محوطه باستانی اُزبکی با نام سرزمین کُهن خِشت یاد می کنند چرا که کهن ترین خشت جهان در این محوطه کشف شده است.