«در تاریخ ۱۴ تیر سال ۹۴ آیین نامه حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست تصویب شد که در واقع نحوه فرزندخواندگی و حضانت را در ایران تعیین می کند و باید گفت این آیین نامه چند تغییر مهم نسبت به قانون مصوب حمایت از کودکان بی‌سرپرست سال ۱۳۵۳ دارد.» این اظهار نظر مرداد سال گذشته توسط معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی انجام شد. هر چند در تعریف فرزندخواندگی آمده است که فرزندخواندگی نهادی قانونی است که به موجب آن رابطه خاصی بین فرزندخوانده، پدرخوانده و مادرخوانده به وجود می‌آید و این امر در طول تاریخ حقوق به عنوان یکی از روش‌ های حمایت از کودکان بی‌سرپرست وجود داشته‌ است، اما تا چندی پیش قوانین فرزندخواندگی به حدی دشوار بود که عده ای از خانواده‌های متقاضی از آن صرف نظر می کردند. احمد میدری، معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درباره قوانین جدید فرزندخواندگی گفت: بر اساس قانون قبل کسر مشخصی از دارایی افراد به فرزندخوانده تعلق می گرفت. با توجه به عدم پذیرش این موضوع توسط برخی خانواده‌ها، بر اساس قانون جدید یک خانواده می تواند با حکم دادگاه با کسر کمتری از دارایی ها و با تضمین کمتری فرزندخوانده داشته باشد. این در حالی است که قبل از تصویب این قانون تنها خانواده‌هایی می توانستند فرزندخوانده داشته باشند که فرزندی نداشتند، اما اکنون با قانون جدید خانواده‌های دارای فرزند نیز که تمایل به فرزندخواندگی دارند می توانند برای این کار اقدام کنند. با وجود این، دیگر خانواده‌ها بابت انتظار داشتن فرزند پیر نمی شوند، چرا که قوانین تا حدودی تسهیل یافته و شرایط برای متقاضیان مهیا شده است.

۸ خانواده متقاضی برای هر کودک بهزیستی

بسیاری از خانواده‌های فاقد کودک بر این باورند که با حضور فرزند خوشبختی شان تکمیل می شود، آن‌چنان که پس از درمان مداوم و ناامیدی به فکر فرزندخواندگی می افتند تا رشد شخصیتی خود را کامل کنند. در این میان هم کودکان بسیاری در انتظار کانون گرم خانوادگی هستند تا از نعمت والدین بهره‌مند شوند. آن‌چنان که اسفند سال گذشته معاون اجتماعی سازمان بهزیستی کشور گفت: در سراسر کشور حداقل برای هر کودک دارای شرایط فرزندخواندگی، هفت تا هشت خانواده متقاضی وجود دارد. حبیب‌ا... مسعودی فرید مطرح کرد: این رقم در برخی استان‌ها مانند تهران به ۱۲ خانواده متقاضی به ازای هر کودک نیز می‌رسد. با وجود خانواده‌های متقاضی، فرزندخواندگی هم قوانین مختص به خودش را دارد که به گفته مسعودی فرید اکنون شرایط راحت تری نسبت به گذشته برای فرزندخواندگی ایجاد شده از آن جمله که قبلا سن فرزندخواندگی تا ۱۲ سال بود، اما اکنون این رقم تا ۱۶ سالگی افزایش یافته است. او خاطرنشان کرد: هم اکنون دو هزار کودک در ۶۰۰ مرکز نگهداری کودکان بهزیستی نگهداری می‌شوند که ۸۵ درصد آنها، کودکانی هستند که دست کم یکی از والدین آنها شناسایی شده‌اند.

جزئیات طرح امین موقت

با توجه به تعداد قابل ملاحظه کودکان بی‌سرپرست، بدسرپرست و افزایش متقاضیان فرزندخواندگی قوانین فرزندخواندگی نیز تسهیل شد، چرا که امروزه کودکان بدسرپرست هم به بهزیستی سپرده می شوند تا مورد حمایت قرار بگیرند. دی دو سال گذشته جانشین معاون اجتماعی سازمان بهزیستی گفت: سرپرستی کودک بدسرپرست، طیف زمانی و مکانی دارد و بر اساس تصمیم کمیته شبه‌خانواده استان انجام می پذیرد، یعنی آن کمیته مشخص می کند که کودک چند وقت می تواند نزد خانواده امین (سرپرست موقت) باشد، هرچند این زمان قابل تمدید است و مدت زمان ماندن کودک به صورت موقت نزد خانواده موقت توسط دادگاه، مراجع قضائی و بهزیستی تعیین می شود. حمیدرضا الوند ادامه داد: باید بر اساس فرایند قانونی، مددکاری تخصصی و دادگاه حکم صادر و کودک با حفظ هویت خانوادگی به متقاضی واگذار شود. اگر کودک شرایط لازم را برای سرپرستی موقت داشته باشد این فرایند حدود پنج تا شش ماه طول می‌کشد، زیرا از ابتدای درخواست  تا زمان حکم دادگاه، باید چند مرحله قانونی طی شود. او گفت: کارشناسان هم با خانواده متقاضی مصاحبه می کنند، سپس بازدید منزل صورت می گیرد و پرونده تشکیل می شود. این موضوع  از دو منظر قابل بررسی است، ابتدا از طرف مراجع قضائی و سپس توسط بهزیستی که باید اعلام نظر کند تا در نهایت دادگاه حکم را صادر کند. به گزارش خبرگزاری پانا، او درباره شرایط خانواده متقاضی و امین افزود: خانواده متقاضی علاوه بر تمکن مالی نباید سوء سابقه داشته باشند. همچنین طی بازدیدی که مددکاران تخصصی از خانواده متقاضی می کنند باید متوجه شوند که به کودک بدسرپرست مانند جنس دسته دوم نگاه نمی شود. خانواده‌هایی که تمکن مالی دارند و دارای پایگاه اجتماعی و اقتصادی هستند و ارتباط زن و شوهر مناسب و خوب باشد از اولویت برخوردارند.

واگذاری فرزند به دختران مجرد و متقاضیان مقیم خارج

در حال حاضر با توجه به قوانین تسهیل یافته فرزندخواندگی و براساس ماده پنج قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست به تازگی دختران مجرد بالای ۳۰ سال و زنان بدون شوهر نیز می توانند مادر یک کودک مونث شوند. به گونه ای که دیگر فرزندخواندگی یک رویا نیست. شهریور سال گذشته مدیرکل دفتر امور حمایتی وزارت رفاه گفت: قانون فرزندخواندگی تسهیل شده و موارد جدیدی به آن افزوده شده است که از آن جمله می‌توان به واگذاری فرزند به دختران مجرد و افراد مقیم خارج از کشور اشاره کرد. عبدالرحیم تاج‌الدین در تشریح مزایای قانون جدید فرزندخواندگی بیان کرد: فرزندخواندگی در قانون جدید، کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست را شامل می‌شود و اول برای خانواده‌های بدون فرزند، دوم دختران ازدواج نکرده و سوم خانواده‌های دارای فرزند است. به گزارش فارس، او بیان کرد: در قانون جدید متقاضیان مقیم خارج کشور می‌توانند با مراجعه به کنسولگری تقاضای فرزندخوانده کنند. همچنین در قانون قبلی در صورت پیدا کردن فرزند و نگهداری وی مشکلاتی به وجود می‌آمد، اما در قانون جدید در صورت ثابت کردن موضوع، تسهیل گری برای فرزند و خانواده پیش‌بینی شده است.