صاحب‌خبر - کپی غیرمجاز، آینده مخدوش سینما
گروه فرهنگ و هنر – بهاره ارشدریاحی: رعایت کپی‌رایت، بیش از وجود قانون نیازمند فرهنگ‌سازی است. مردم از زشتی دزدی آگاهند اما نمی‌دانند کپی غیرمجاز هم به بالارفتن از دیوار می‌ماند. در چند روز اخیر گروهی از سینماگران با انتشار نامهای خطاب به کاربران اینترنتی، علاوه بر متذکر شدن غیرقانونی بودن و غیراخلاقی بودن دانلود و کپی غیرمجاز، به شرح فعالیت‌های خود در زمینه‌ی جلوگیری از این معضل ویران‌گر سینما پرداخته‌اند. به گفته‌ی آنها کپی غیرقانونی فیلم‌ها مانند زالویی است که خون سینما را می‌مکد. لازم به توضیح است که در شهریورماه 1388 نیز پیرو طرح دادخواست و شکایت قضایی از شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای در دادسرای فرهنگ و رسانه، نمایندگان این سینماگران به اتفاق وکلای ایرانی پرونده در دادسرای مذکور حضور یافته و حکم محکومیت چند تن از مسئولان این شبکه‌ها را که در ایران مستقر بودند و آثار مستقل سینمای ایران را بدون اجازه و عقد قرارداد با صاحبان آثار به صورت غیرقانونی نمایش می‌دادند، اخذ نموده و آن شبکه‌ها را با احکام تعطیلی و توقف فعالیت مواجه ساختند.
حبس از نود و یک روز تا یک سال
در متن این نامه که هسته مرکزی آن را سینماگرانی چون رخشان بنی‌اعتماد، فرشته طائرپور، کتایون شهابی، مجتبی میرطهماسب، پرویز پرستویی، مجید برزگر و محمد اطبایی تشکیل می‌دهند، آمده است: «دو سال از انتشار اولین نامه‌‌ی سینماگران ایرانی در اعتراض به سرقت آثار سینمای ایران توسط سودجویان اینترنتی گذشته است. در این فاصله هفت وب‌سایت غیرقانونی در فضای مجازی با پیگیری حقوقی نمایندگان ما در خارج از کشور مسدود شده و عملاً بازدیدها و کپی‌برداری‌های غیرقانونی تا حد قابل‌توجهی کاهش یافته است؛ اما تا متوقف ساختن کامل این جریان تخریب‌گر که سال‌هاست مانند زالو خون سینمای ایران را می‌مکد و از اشتیاق ایرانیان خارج از کشور به تماشای انواع فیلمهای ایرانی سوءاستفاده میکند، هنوز کارهای ناکرده و راه‌های نرفته‌ای باقی مانده است.» در قانون نیز این عمل ممنوع است؛ طبق ماده 12 فصل سوم قانون جرائم رایانه هرگونه کپی برداری ممنوع بوده و پیگرد قانونی دارد. در ماده (12) آمده است: «هرکس به طور غیرمجاز داده‌ای متعلق به دیگری را برباید، چنانچه عین داده‌‌ها در اختیار صاحب آن باشد، به جزای نقدی از یک تا بیست میلیون ریال و در غیر این صورت به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
هزینه‌های بالای پیگیری
سید امیر پروین حسینی تهیه کننده سینما و تلویزیون درباره‌ی این معضل به «ابتکار» گفت: « این گروه سینماگر نامهای آشنا و فعالی در سینما هستند و گام مثبتی در جلوگیری از دانلود و کپی غیرمجاز برداشته‌اند، اما با توجه به تجربیات ناخوشایندی که خود من در این حوزه داشتم بعید می‌دانم با یک حرکت بتوان کاری از پیش برد.» وی افزود: «ما در مجموعه‌ی (ساخت ایران)، مجوزمان را ثبت جهانی هم کرده بودیم ولی شاهد کپی و پخش غیرقانونی آن از شبکه‌های مختلف اینترنتی و ماهواره‌ای بودیم. همان زمان با چندتا وکیل مذاکره کردیم برای پیگیری قانونی. وکلا اتفاق نظر داشتند که هزینه‌های پیگیری این موضوع خیلی زیاد است و از طرفی چند جوانی که شبکه‌ی ماهواره‌ای یا سایت دانلود را می‌گردانند، چیزی ندارند که شما بخواهید از آنها بگیرید.»
کوتاه بودن بازوی اجرائی
دارنده عنوان فیلمساز صلح از جشنواره بین المللی فیلم حقوق بشر جاکارتا در ادامه اظهار کرد: « حدود 90 درصد درآمد بخش خصوصی که برای ساخت فیلم و سریال هزینه‌های هنگفتی را متحمل می‌شوند، توسط قاچاقچیانی که فیلم‌ها را در فضای مجازی یا بازار پخش و کپی می‌کنند از بین می‌رود. ما اثر را تولید می‌کنیم. قانون از ما حمایت میکند ولی بازوی اجرائی برای جریمه و مجازات قانون‌شکنان است که ضعیف عمل میکند.» برنده تندیس نقره‌ای جشنواره بین‌المللی فیلمهای ورزشی تصریح کرد: «باور من این است که اگر اراده‌ی قوی و بزرگی از طرف نیروی انتظامی وارد این جریان شود، در کمترین زمان شاهد از بین رفتن پایگاه‌های فعالیت این قانون‌شکنان خواهیم بود. حتی اگر جریمه‌ی نقدی سنگین هم برای آنها در نظر گرفته شود، می‌توان روی تاثیر اجرای قانون مجازات برای این مشکل امیدوار بود.»
واکنش در برابر تیزر، سکوت در برابر پخش
تهیه‌کننده فیلم سینمائی در حال اکران «زاپاس» با اشاره به انتخاب ایران به عنوان امن‌ترین کشور جهان، افزود: «با توجه به واکنش‌های منحصربفرد دستگاه‌های نظارتی در اجرای امنیت عمومی کشور، به نظر نمی‌رسد جلوگیری از تکثیرهای غیرمجاز کار سختی برای مسئولین باشد.» تهیه‌کننده فیلم سینمائی«من سالوادور نیستم» ادامه داد: «وقتی درباره‌ی تیزرهایی که از ماهواره پخش می‌شوند این‌قدر واکنش سریع و تند نشان داده می‌شود، چرا درباره‌ی فیلمهای سینمائی و سریال‌های ما که به طور غیرمجاز از این شبکه‌ها پخش می‌شوند، تمهیدی در نظر گرفته نمی‌شود؟ در حالی که همه می‌دانیم که حق و حقوق صاحب اثر در این وضعیت کاملاً ضایع می‌شود.»
سود مغازه داران بیشتر از تولیدکنندگان
برنده جایزه بهترین سریال طنز از شبکه جام جم برای تهیه‌کنندگی سریال «لطفاً دور نزنیم» درباره‌ی قیمت محصولات شبکه‌ی خانگی بیان کرد: «از نظر اقتصادی پائین آوردن قیمت دیویدیهای فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی که وارد شبکه‌ی خانگی می‌شوند برای تهیه‌کننده و شرکت‌های پخش اصلاً به صرفه نیست. در حال حاضر قیمت دیویدیهای ما یک دهم محصولات مشابه خارجی هم نیست.» حسینی ادامه داد: « خود من همیشه اثر را به شرکت پخش واگذار می‌کنم ولی می‌دانم برای آنها هم این قیمت‌ها به صرفه نیست. با این تیراژ محدود و قیمت تمام شده، سود صاحب مغازه‌ای که این محصولات را عرضه میکند از سازندگان اثر بیشتر است!»
مگر چند درصد از مردم ما سینما می‌روند؟
سید جمال ساداتیان، مدیرعامل «بشرا فیلم» در باره‌ی میزان پائین فروش فیلم‌ها در ایران به «ابتکار» گفت: «در حال حاضر اگر 1.5 تا 2 درصد مردم ما یک فیلم را در سینما ببینند می‌گوییم فیلم خوب فروخته است. شاید بیشتر از 50 درصد مردم در شبکه‌های خانگی فیلم‌ها را می‌بینند.» وی افزود: « وقتی درآمد صاحبان اصلی فیلم بسیار ناچیز است به این معنی است که شبکه قاچاق توزیع و پخش فیلم‌ها در کار است. متاسفانه شبکه‌های قاچاق، شبکه‌های غیرقانونی اینترنتی و تلویزیون‌های خارج از کشور فیلمهای ایرانی را بدون رعایت کپی رایت پخش می‌کنند. در میان مردم هم فرهنگ استفاده نکردن از این راه‌ها جا نیفتاده است.»
پلیس فتا و کمیته صیانت
تهیه کننده فیلم سینمایی «چهارشنبه سوری» درباره‌ی صیانت از آثار فرهنگی اظهار کرد: «پلیس فتا تا جایی که بتواند با کمک کمیته صیانت به جلوگیری از پخش غیرمجاز فیلم‌ها کمک می‌کنند. اما انگار قوه قضاییه خیلی این اتفاقات را جدی نگرفته است.» برنده سیمرغ بهترین فیلم از بیست و هشتمین دوره جشنواره فجر برای فیلم «به رنگ ارغوان» اضافه کرد: «وقتی به طور جدی جلوی پخش با تیراژ کلان و غیرقانونی گرفته نمی‌شود، نشان دهنده نبود برخورد قاطع است. وقتی هم این افراد را دستگیر می کنند، آنها با پرداخت جریمه‌های ارزان آزاد می‌شوند. اما اگر برخورد قاطعی با آنها می‌شد اوضاع این چنین نبود.» تهیه کننده سریال «خواب و بیدار» با اشاره به گذشتن حدود 16 سال از آغااز مبارزه با قاچاق فیلم افزود: «حدوداً 15-16 سال از آغاز مبارزه با قاچاق فیلم می گزرد اما به دلیل برخورد نادرست این روند ادامه دارد و هنوز موضوع قاچاق فیلم ریشه کن نشده است.»
محکومیت هفت شخص مسئول، سه شرکت تابعه و حامیان مالی و تبلیغاتی
امضاءکنندگان نامهای که در ابتدای گزارش به آن اشاره شد، سایت غیرقانونی Iranproud (ایران پراود)، مستقر در آمریکا و کانادا را به عنوان یکی از بزرگترین سایتهای قاچاق فیلم و سریال تولید ایران مورد پیگرد قانونی قرار دادهاند. در مقابل به سایتهای مجاز جایگزینی اشاره کرده‌اند که می‌توان فیلم‌ها را در آنها به صورت قانونی مشاهده کرد. آنها متذکر شده‌اند که در حال حاضر تماشای آنلاین غالب تولیدات سینمای ایران از طریق وب‌سایت www.IMVbox.com و سایتهای قانونی دیگری که مشخصات آنها در این وب‌سایت ذکر شده در سراسر جهان امکان‌پذیر است. ساداتیان در این باره متذکر شد: «این سایتهای قانونی با صاحبان اثر قرارداد می‌بندند و درصدی از فروش فیلم‌ها از طریق سایتشان را به صاحبان می‌دهد.» لازم به ذکر است که سینماگران امضاءکننده‌ی نامه جریان شکایت قضایی از صاحبان قبلی و فعلی وب‌سایت Iranproud را در دادگاه‌های امریکا تا مرحله محکومیت هفت شخص مسئول، سه شرکت تابعه و حامیان مالی و تبلیغاتی این سایت توسط وکلای شرکت حقوقی Irania- Film Counci- در اروپا (به نمایندگی از سوی سینماگران ایران) پیش برده‌اند.
انبار ساوه
تهیه‌کننده فیلم سینمایی «انتهای خیابان هشتم» در پایان گفت: «درست است که شاید نتوانیم به شبکه‌های خارجی دسترسی داشته باشیم و با آنها برخورد کنیم، اما می‌توانیم با شبکه‌های توزیع غیرقانونی داخلی برخورد کنیم، مثلاً انباری در جاده ساوه فعالیت میکند که شناخته شده است، پس چرا برخوردی با آن صورت نمی‌گیرد؟» مواردی در چند وقت اخیر دیده شده که حاکی از وجود شرکت‌هایی فعال در حوزه تکثیر و توزیع غیرمجاز محصولات فرهنگی است که محصولات خود را با ظاهری رسمی وارد بازار می‌کنند، در حالی که قانونی بودن فعالیت این شرکت‌ها مشخص نیست. همه‌ی محصولات فروشگاه با ظاهری مناسب و با بسته‌بندی‌هایی شبیه بسته‌بندی‌های رسمی بازار عرضه شده‌اند؛ اما اگر کمی دقت کنید، یکی از مهم‌ترین مولفه‌های معرفی‌کننده محصولات فرهنگی اورجینال و قانونی، یعنی «برچسب هولوگرام» روی چنین محصولاتی نیست.∎