آن‌طور که پیداست، روابط ایالات متحده و ویتنام هنوز که هنوز است گریزی از سایه تسلیحات جنگی ندارد. اگر تا همین پنج دهه پیش، سوغات آمریکایی‌ها برای مردم جنگ‌زده ویتنام، بمب‌های «ناپالم» صبحگاهی بود، امروز نیز واشنگتن ازسرگیری تجارت اسلحه را بزرگ‌ترین دستاورد خود در روند عادی‌سازی روابط با دولت کمونیست ویتنام می‌داند.
«باراک اوباما»، رئیس‌جمهوری آمریکا، در حالی روز گذشته در جریان اولین سفر خود به ویتنام، از لغو تحریم فروش سلاح‌های مرگبار به این کشور در آینده‌ای نزدیک خبر داده که به گفته بسیاری از ناظران، این اقدام گذشته از آنکه شاهدی بر گرم‌شدن روابط بین این دو خصم پیشین است، احتمالا بر تنش‌های دریای چین جنوبی نیز خواهد افزود. «تران دای کوانگ»، رئیس‌جمهوری ویتنام، در شرایطی روز گذشته در جریان ضیافت ناهار دولتی در هانوی، سفر همتای آمریکایی‌اش را هم‌ارز فرارسیدن بهاری گرم پس از یک زمستان سرد و طولانی دانسته که به نظر می‌رسد چرخش راهبردی واشنگتن به سمت کشورهای حوزه آسیا- اقیانوسیه مدت‌هاست به‌طور جدی به یکی از محورهای سیاست‌ خارجه اوباما بدل شده است.
دراین‌میان، تعمیق روابط با ویتنام به‌عنوان کشوری که تا سال 1975 درگیر جنگی خونین با آمریکا بوده، بخشی کلیدی از این استراتژی است؛ قطعه‌ای گمشده که گویا از ديدگاه مقامات آمریکایی، به بهترین شکل در رفع تحریم‌های تجارت اسلحه نمایان خواهد شد. آنچه دراین‌میان پرسش‌برانگیز است، زمان‌بندی اقدامات واشنگتن و عزم آن کشور در چشم‌بستن بر موارد ادعایی نقض حقوق‌بشر در ویتنام و بدل‌کردن مبحث فروش اسلحه به سرفصل عادی‌سازی روابط خود با هانوی است که درست هم‌زمان با افزایش نگرانی‌های جامعه بین‌الملل در رابطه با گسترش توانایی‌های نظامی چین و ادعاهای ارضی آن بر جزایر کوچک و بزرگ دریای چین جنوبی علنی شده است؛ حتی اگر شخص اوباما هرگونه رابطه‌ای بین این دو را رد کرده باشد. او که از زمان ترمیم روابط دو کشور در سال 1995، سومین رئیس‌جمهور آمریکایی است که از ویتنام دیدن می‌کند، در کنفرانس خبری مشترکی با همتای ویتنامی‌اش، از لزوم حل‌وفصل مسالمت‌آمیز مناقشات جاری در دریای چین جنوبی و دوری‌جستن از هرگونه وزن‌کشی بین طرف‌های درگیر سخن گفته و تأکید کرده اقدام اخیر کشورش در لغو تحریم‌های تسلیحاتی به‌هیچ‌عنوان مرتبط با این دست مناقشات نیست.
اوباما ضمن اشاره به این نکته که سفرش به ویتنام نشان از دردسترس‌بودن همیشگی افق صلح دارد، خاطرنشان کرد که تصمیم دولتش به لغو تحریم‌ها که البته مخالفان فراوانی در میان اعضای کنگره و حتی همراهان دولتی داشته، نه بر مبنای ملاحظات نظامی برای تقابل با ماجراجویی‌های چین، بلکه براساس عزم و اراده کاخ سفید برای تکمیل فرایند درازمدت عادی‌سازی روابط با این دشمن سابق کمونیست گرفته شده است؛ تصمیمی که به گفته اوباما منوط به پایبندی ویتنام به تعهدات حقوق‌بشری خود است.
اگرچه زمام امور دولت‌های چین و ویتنام همچنان به دست احزاب کمونیست دو کشور است که به‌طور رسمی با یکدیگر روابط دوستانه‌ای دارند، اما سیاست‌های مخاطره‌جویانه پکن مدت‌هاست دولت ویتنام را مجاب کرده تا در استراتژی دفاعی خود تجدیدنظر کند. دراین‌میان، تعمیق روابط با ایالات‌متحده نه‌تنها فشار راهبردی بر چین را افزایش خواهد داد، بلکه اهرم فشار مناسبی در معاملات تسلیحاتی آتی ویتنام با تأمین‌کنندگان سنتی آن کشور، ازجمله پشتیبان امنیتی دیرینه آن، یعنی روسیه نیز خواهد بود.
در نتیجه جای تعجب نیست که وزارت خارجه چین تنها ساعتی پس از انتشار اخبار توافق‌های صورت‌گرفته در هانوی که از منظر پکن، چیزی جز تلاش واشنگتن برای مداخله در مناقشات منطقه‌ای به‌نفع رقبای آن کشور، از جمله ویتنام و فیلیپین نیست، طی بیانیه‌ای اظهار امیدواری کرده تا تحولات روی‌داده در روابط دو کشور آسیبی به صلح و ثبات منطقه نزند؛ ثباتی که بخش بزرگی از آن، به گمان مقامات چینی، مستلزم حفظ سلطه اقتصادی بر بازارهای منطقه، از جمله ویتنام است.
چین برای دهه‌ها بزرگ‌ترین شریک تجاری ویتنام و مبدأ واردات آن کشور بوده است؛ جایگاهی که امروز با نظر به حجم 45‌میلیارددلاری معاملات تجاری ویتنام با ایالات متحده که در دو دهه گذشته رشدی 10برابری را شاهد بوده، به‌شدت در مخاطره است. ویتنام اکنون در حالی عنوان بزرگ‌ترین کشور صادرکننده در جنوب‌شرقی آسیا به ایالات متحده را یدک می‌کشد که به نظر می‌رسد امضای قراردادهای متعدد تجاری در جریان سفر روز گذشته اوباما که به‌طورمثال متضمن فروش حدود صد هواپیمای بویینگ به خطوط هوایی آن کشور است، می‌تواند تا سال‌ها ویتنام را به یک شریک بی‌رقیب منطقه‌ای بدل کند. اینها البته همگی جدای از پیمان 12عضوی همکاری تجاری ترانس- پاسیفیک است که بیشترین سود را در بین شرکای منطقه‌ای، نصیب ویتنام کرده و بناست امروز محور اصلی دیدار رئیس‌جمهوری آمریکا با کارآفرینان آن کشور در «هو شی مین»، قلب اقتصادی این سرزمین کمونیستی، باشد.
--------------------------------------------------------------------
سفر پرابهام اوباما
علی بیگدلی. کارشناس مسائل بین‌الملل
باراک اوباما در حالی به کشور ویتنام سفر کرده است که این سفر با خیلی از سفرهایی که از سال 2008 میلادی به‌عنوان رئیس‌جمهوری ایالات متحده داشته است، تفاوت دارد. به همین دلیل تعجب تمام مجامع سیاسی جهان را برانگیخت و چرایی این سفر و انگیزه نفر اول کاخ سفید برای دنیا مبهم است. این سفر بسیار حساس و بسیار طنین‌انداز در نظام بین‌المللی خواهد بود. به‌هرحال جنگ آمریکا و ویتنام به‌عنوان یکی از خونین‌ترین جنگ‌های قرن حاضر شناخته می‌شود. نکته مبهم این سفر به این مسئله مرتبط می‌شود که ویتنامی که توسط چین به وجود آمده است، این روزها به‌عنوان یکی از دشمنان قطب مهم اقتصادِ جهان بدل شده است و به همین دلیل این ذهنیت به وجود آمده که «هم‌نشینی با ویتنام» در راستای «ضربه‌زدن به چین» انجام می‌شود.
همان‌طور که اوباما دو سال پیش عنوان کرد که جذابیت‌های خاورمیانه برای کشورش کاهش پیدا کرده است و از این پس (2014 میلادی) تمرکز کاخ سفید را به سمت شرق دور هدایت خواهند کرد تا از این طریق از زیاده‌خواهی‌های سرزمین چین جلوگیری شود.
بنابراین این سفر برای تصمیم‌گیران کشورهای دنیا خیلی اهمیت دارد و همچنین در داخل آمریکا هم فضای سیاسی را به نوعی دگرگونی ماهوی دچار کرده است. به‌طوری‌که حتی این‌طور عنوان می‌شود که آمریکا در تلاش است تا با تجدید سازمان ارتش ویتنام، از این کشور به‌عنوان پایگاه نظامی در شرق آسیا بهره گیرد و به همین دلیل دنبال آن است که سلاح‌های پیشرفته‌ای را در اختیار نیروهای نظامی ویتنام قرار دهد. همچنین باید این را هم در نظر داشته باشیم که انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده در نوامبر سال جاری برگزار خواهد شد.
 به همین دلیل باراک اوبامای دموکرات با این نوع تحرکات می‌تواند این ذهنیت را در بین رأی‌دهندگان به وجود آورد که به دلیل رویکرد تعاملی حزب دموکرات، «هیلاری کلینتون» نسبت به «دونالد ترامپ» گزینه‌ای به‌مراتب بهتر برای کاخ‌سفیدنشینی است تا از این طریق فضا را برای برنده‌شدن کاندیدای حزب متبوعش فراهم کند.
در پایان یادآوری می‌شود که باراک اوباما جایزه ارزشمند صلح نوبل را در حالی در کارنامه خودش دارد که رئیس‌جمهوری که او به جایش وارد ساختمان مهم خیابان واشنگتن شد، در طول سال‌های 2000 تا 2008 آتش‌افروزی را اصل قرار داده بود و اوباما از این راضی است که هم خودش و هم حزب دموکرات در ذهن مردم آمریکا و هم در نظام بین‌الملل به‌عنوان تعاملگر شناخته شوند.
--------------------------------------------------------------------
جدال با قدرتي به نام چين
با وجود آنکه منافع اقتصادی و ژئوپلیتیک، ایالات متحده و ویتنام را به هم نزدیک کرده، هنوز موضوعات ناتمام بسیاری در کار است که باید بررسی شوند؛ مسائلی مانند سابقه حقوق بشری شکست‌خورده ویتنام و اقتصاد به‌شدت شکننده این کشور. باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا، می‌تواند در اولین سفر خود به کشوری که زمانی دشمن آمریکا به شمار می‌رفت، مهره‌ای برای تغییر ویتنام باشد؛ سفری که از روز گذشته شروع شد و تا چهارشنبه ادامه دارد و پیش از سفر رئیس‌جمهوری آمریکا به ژاپن برای شرکت در نشست گروه هفت است. بااین‌حال رئیس‌جمهوری آمریکا نباید دستاوردهایش در کوبا و ایران را سرمشق قرار دهد؛ چراکه ممکن است 90 میلیون شهروند ویتنامي چیزهای بیشتری بخواهند؛ درخواست‌هايی ازجمله آزادی برخی از آسیب‌پذیرترین و ستمدیده‌ترین ویتنامی‌هایی که به ‌خاطر جرئت اعتراض‌کردن، گزارش آزادانه و عبادت هر آنچه خودشان انتخاب کرده‌‌اند، در زندان به سر می‌برند. بی‌توجهی به این خواست‌های حقوق بشری، تراژدی و خیانت به ارزش‌هایی است که ایالات متحده بر پایه آن بنا شده است. ارزش ضرورت‌های ژئوپلیتیک و اقتصادی در کوبا ممکن است حتی بر یک فرانکی که برای مسئله حقوق بشر در ویتنام خرج می‌شود، ارجح باشد. روابط ایالات متحده و ویتنام در پی عادی‌سازی روابط دیپلماتیک در سال 1995 به طور پیوسته در حال رشد بوده است. گام‌های سریع توسعه روابط آمریکا و ویتنام هم‌زمان شده است با جدال مرزی ویتنام و چین بر سر مرزهای ویتنام و سواحل این کشور. ویتنام برای مقابله با ظهور چین به دنبال تقویت مشارکت آمریکا در آسیاست. انگیزه اصلی تقویت روابط آمریکا با کشورهای آسیایی هم قدرت‌گرفتن بیش‌ازپیش چین در این منطقه است. رویکرد پکن در قبال جزایر دریای چین جنوبی که بسیاری از کشورهای دیگر مدعی مالکیت بر آن هستند، همسایگان چین را به آغوش ایالات متحده پرتاب کرده است. به باور بسیاری از تحلیلگران، هر بار چین جدلی را با همسایگان خود آغاز کرده، این همسایگان به بهبود روابط خود با ایالات متحده تشویق شده‌اند. اوباما می‌خواهد توسعه روابط خود را با توسعه روابط اقتصادی پیش ببرد، اما هر سه نامزد باقی‌مانده در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا، از پیمان تجارت آزاد فرااقیانوسی انتقاد می‌کنند و سرسخت‌ترین مخالف آن هم «دونالد ترامپ»، نامزد جمهوری‌خواهان است. این امر می‌تواند مشکل حادی برای ویتنام باشد، کشوری کم‌درآمد که می‌تواند ذی‌نفع اصلی این توافق باشد؛ مقامات دولت آمریکا هشدار داده‌‌اند که اگر کنگره این پیمان تجاری را تصویب نکند، ویتنام و بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه آسیایی چاره‌ای نخواهند داشت جز روابط اقتصادی نزدیک‌تر با چین. هرچند برخی تحلیلگران آمریکایی بر این باورند آمریکا برای بهبود روابط خود با کشورها، غیر از روابط تجاری و دفاعی، باید نیم‌نگاهی نیز به حقوق بشر کشورهایی نظیر ویتنام داشته باشد.