این کشور از غرب با بنین، از شرق با چاد و کامرون و از شمال با نیجر همسایه‌است. در جنوب این کشور خلیج گینه، بخشی از اقیانوس اطلس، قرار گرفته است.از سمت شمال با جمهوری صحرا هم مرز است. آب و هوای استوایی باعث پیدایش جنگل‌های متراکم و انبوه، در شرق، غرب، و جنوب این کشور شده است.
نیجریه از مجموعه ۳۶ ایالت و یک منطقه حکومت فدرال مرکزی تشکیل شده‌است. واحد پول این کشور نایرا است و نیمی از مردم آن که در شمال کشور زندگی می‌کنند مسلمان و نیمی دیگر در جنوب، مسیحی هستند. نیجریه از نظر منابع نفتی دهمین کشور جهان و در میان صادرکنندگان نفت هشتمین کشور است. این کشور بزرگترین تولید کننده نفت آفریقا است.
۵۰ درصد از مردم نیجریه مسلمان و ۴۰ درصد مسیحی هستند. جمعیت ۱۷۰ میلیونی نیجریه نیز از نظر قومیت و زبان چندپاره است. قوم هوسه-فولانی در شمال کشور، عمدتا مسلمان هستند و یاروکوبا در جنوب غربی، بعضی مسلمان و بعضی مسیحی‌اند. قوم ایگبو در شمال شرقی زندگی می کنند. بیشتر تروریست‌های بوکوحرام از قوم کانوریس هستند.
کالاهای صادراتی این کشور شامل نفت و مواد نفتی، کاکائو و لاستیک است که به کشورهای آمریکا (۹ر۴۸ درصد)، اسپانیا (۸ درصد)، برزیل (۳ر۷ درصد) و فرانسه (۲ر۴ درصد) صادر می‌شود.کالاهای وارداتی آن شامل ماشین‌آلات و تجهیزات، مواد شیمیایی، تجهیزات حمل و نقل، کالاهای مصرفی، غذا و حیوانات زنده‌است که از کشورهای چین، هلند، انگلیس، فرانسه، برزیل و آلمان وارد می‌شود. این کشور یکی از صادرکنندگان نفت است و حدود ۹۵ درصد از محصولات صادراتی آن را نفت و محصولات نفتی تشکیل می‌دهد.
نیجریه عضو اوپک و سازمان تجارت جهانی است. نفت و گاز ۳۵ درصد تولید ناخالص داخلی نیجریه را تشکیل می دهد و ۷۰ درصد مخارج دولت از این محل تأمین می شود.از سال ۲۰۰۲ در شمال این کشور درگیری نظامی میان گروه بوکو حرام با نیروهای دولتی جریان داشته‌است؛ گروه مسلّح بوکو حرام خواستار تعطیلی تمامی مدارس نوین و تحمیل قوانین افراطی تکفیری و سلفی بر تمامی ۳۶ ایالت نیجریه است .
رئیس جمهوری نیجریه هم رئیس حکومت است و هم رئیس دولت. رئیس جمهوری با رای مردم برای دوره‌ای چهار ساله انتخاب می‌شود که قابل تمدید برای دوره دوم نیز هست.نظام قانونگذاری این کشور از دو مجلس تشکیل شده‌است : شورای ملی با ۱۰۹ کرسی که با رای مردم برای دوره‌ای چهار ساله انتخاب می‌شوند.مجلس دیگر این کشور خانه نمایندگان است که ۳۶۰ کرسی دارد و نمایندگانش را مردم برای دوره‌ای چهار ساله انتخاب می‌کنند. سن قانونی در این کشور ۱۸ سال است.
شیعیان نیجریه
شیعیان نیجریه پر جمعیت‌ترین گروه شیعی در قاره آفریقا هستند. جمعیت آنان در ۲۰۰۸میلادی حدود ۷ میلیون نفر برآورد شده است. جنبش اسلامی نیجریه متعلق به شیعیان این کشور است که رهبری آن را شیخ ابراهیم زکزاکی بر عهده دارد. شیعیان نیجریه در شهرهای لاگوس، زاریا و کانو سکونت دارند که کانون فعالیت آنها در حسینیه بقیة الله شهر زاریا است.
گفته می‌شود ۹۵ درصد شیعیان، پیشتر مذهب یا دین دیگری داشتند؛ ولی در ۳ دهه اخیر به تشیع گرویده‌اند که به مستبصرین معروف‌اند. به جز شیعیان بومی، شماری مهاجر لبنانی نیز در نیجریه زندگی می‌کنند. شیعیان این کشور دوازده امامی هستند.
شیعیان نیجریه علاوه بر برگزاری مراسم مذهبی – مانند دسته‌های چند هزار نفری عاشورا؛ روزنامه، مجله، کتاب، سایت و تولیدات صوتی و تصویری درباره مذهب اهل بیت و ائمه معصومین به زبان‌های بومی نیجریه دارند.
حضور تشیع در نیجریه به سه مقطع تاریخی مربوط می‌شود: مقطع نخست، قبل از سال ۱۹۹۴میلادی بود. در آن مقطع در مجموع، جمعیت شیعیان نیجریه به بیش از۵۰۰ نفر نمی رسید و دلیل آن آشنا نبودن مردم با این مذهب بود.مقطع دوم از ۱۹۹۴میلادی به بعد است.
در این مقطع با شکل گیری جنبش اسلامی در نیجریه که برگرفته از جنبش «اخوان المسلمین» بود، گرایش برخی از اعضای این جنبش به مذهب تشیع باعث شد که اختلافاتی در آن صورت گیرد و برخی از راه یافتگان به تشیع از جنبش جدا شوند و به کشورهای دیگر مهاجرت کنند. این آغاز شناخت نسبت به تشیع و در نتیجه شکل گیری و گسترش آن در بین مسلمانان نیجریه است.
مقطع سوم، که متأثر از امواج بیداری و انقلاب اسلامی مردم ایران است، از سال ۱۹۹۹ آغاز شده و تاکنون ادامه دارد. در این مقطع، مذهب تشیع مورد اقبال زائد الوصف مسلمانان و مردم نیجریه قرار گرفته و گسترش قابل توجهی یافته است. تا آنجا که تاکنون به رغم تبلیغات منفی و بد رفتاری‌های فرقه‌های ضدّ شیعی، بالغ بر ۷ میلیون نفر در این کشور به این مذهب گرویده‌اند.
ابراهیم زاکزاکی کیست؟
ابراهیم یعقوب زکزاکی متولد ۱۹۵۳رهبر جنبش اسلامی نیجریه است. وی دانش آموخته رشته اقتصاد است. او چندین بار در دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی به زندان افتاد. سه پسر وی در راهپیمایی روز قدس ۲۰۱۴ در شهر زاریا به دست پلیس نیجریه کشته شدند. فعالیت‌های وی، منجر به گرویدن شماری از بومیان نیجریه به مذهب اهل بیت شده است.وی از حدود ۳۰ سال پیش یعنی زمانی که انقلاب اسلامی در ایران در سال ۱۹۷۹به پیروزی رسید این مسئولیت را برعهده دارد.
زکزاکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، شیفت? امام خمینی(ره) شد و سال‌ها بعد به ایران آمد. و وقتی با لباس روحانیت به نیجریه بازگشت در منطقه زاریا و کانو به تبلیغ تشیّع پرداخت.
بی بی سی در رابطه با شخصیت رهبر مذهبی شیعیان نیجریه این‌گونه گزارش می‌دهد،هنگامی که با این رهبر دینی ملاقات کردیم او لباس‌های سنتی برتن داشت و به مانند یک دولتمرد باتجربه رفتار می کرد. او همانند ایران مخالف آمریکاست. شیخ می گوید که اکنون صدها هزار نفر هوادار دارد. او عکس رهبر انقلاب ایران آیت‌الله خامنه‌ای را در اتاقش گذاشته و به همراه هوادارانش همیشه با جدیت حوادث جاری در ایران را پیگیری می کند.
طرح غرب علیه شیعیان
شکل گیری و رشد قابل توجه شیعیان در نیجریه در کنار شکوفایی امیدها و آرزوهای حق طلبان و مستضعفان، موجب بروز و تشدید مخالفت مخالفان از جمله سازمان‌های صهیونیستی و وهابی علیه این جریان و رهبران آنها بوده است. بررسی دقیق این مخالفت ها از همکاری پنهان دو جریان سلفی و صهیونیستی در قالب حرکت‌های تروریستی علیه شیعیان حکایت دارد. این اقدامات عمدتاً با طراحی موساد و با مشارکت نیروهای امنیتی نیجریه عملیاتی شده است.
به عنوان نمونه می توان به طرح ترور ناکام شیخ زکزاکی رهبر مذهبی شیعیان در سال ۲۰۰۹ میلادی اشاره کرد. این نقشه قرار بود با انفجار بمب در محل اسکان شیخ زکزاکی در زاریا اجرا شود، اما خود زکزاکی در خطبههای نماز جمعه روز ۱۱ سپتامبر این نقشه را افشا کرد.
افشای جزئیات این نقشه نشان داد علاوه بر دخالت آمریکا و اسراییل، این برنامه با پشتیبانی سعودیها همراه بوده به این نحو که با پرداخت پول به برخی مبلغان، آنها را در سراسر کشور پخش کرده تا علیه جنبش اسلامی صحبت کنند.
نیروهای امنیتی نیجریه در اوایل سپتامبر گذشته در ابوجا پایتخت نیجریه گرد هم آمدند تا آخرین مذاکرات را برای عملی کردن این نقشه انجام دهند. قسمتی از این طرح، راه اندازی موجی از اتهامات علیه زکزاکی و پیروانش بود که با حمایت مالی سعودیها و اجرای علمای وهابی که شیعیان را «رافضی» میخوانند انجام شد. شدت این اقدامات در زاریا که بیشترین جمعیت راهپیمایان روز قدس را هر ساله در اختیار دارد بیشتر بود.
در روز قدس سال گذشته نیروهای امنیتی نیجریه یک گروهِ به اصطلاح جوخه ضدّ تروریست را به ایالات مختلف، علیالخصوص زاریا اعزام کردند تا در راهپیمایی روز قدس به بهانه تعقیب بقایای گروه وهابی «بوکو حرام» دست به قتل عام بزنند و گروهی را دستگیر کنند.
ایست بازرسیهای پلیس هم وظیفه داشتند از رسیدن هرگونه کمکی از مناطق دیگر به داخل شهرهای شیعیان جلوگیری کنند. در عین حال دولت با حمایت از علمای وابسته به حکومت از آنان خواسته بود در سخنان خود جنبش اسلامی، رهبر و اعضای آن را یک فرقه انحرافی که باید محو شوند معرفی کنند و در صورت قتل عام اعضای جنبش اسلامی هرگونه همدردی و ابراز عواطف مردم مخصوصاً در میان بچهها و زنان را تقلیل دهند.
برخلاف گذشته که گروههای مختلف برای حمله به جنبش اسلامی تحریک میشدند، این بار نیروهای امنیتی نیجریه خود رأساً وارد عملیات شدند. دولت تنها به کشتن رهبر و اعضای فعال جنبش راضی نیست؛ فاز بعدی این برنامه دراز مدت شناسایی علمایی است که نوعی همفکری با جنبش اسلامی دارند.
پلیس ایالت کادونا در گزارشی به دولت مرکزی اعتراف کرده بود که سفارت آمریکا خواستار یک اقدام قاطع علیه شیعیان نیجریه شده است. آویگدور لیبرمن وزیر خارجه رژیم صهیونیستی، چند روز قبل از اجرای این عملیاتها به نیجریه سفر کرد. این ملاقات در قالب انعقاد یک قرارداد همکاریِ کشاورزی و تکنولوژیکی بین دو کشور انجام شد؛ ولی حاوی یک پیمان محرمانه امنیتی نیز بود که بر اساس آن نه تنها پرسنل امنیتی نیجریه از سوی رژیم صهیونیستی آموزش داده می شوند، بلکه در درگیری‌های محلی رأساً دخالت می‌کنند.
هراس از گسترش تشیع
حمله به منزل «شیخ زکزاکی» و اعلام جرم علیه شیعیان نیجریه در حالی انجام می گیرد که دولت در سرکوب گروه تروریستی بوکوحرام که امنیت را از مردم سلب کرده، هیچ توفیقی نداشته است. نیجریه در همان حال که مدعی مبارزه با گروه تروریستی «بوکو حرام» است و سعی می کند تا با متحد کردن کشورهای آفریقایی نظیر بنین، نیجر، چاد و کامرون تظاهر به رهبری ائتلاف اتحاد آفریقایی مبارزه با افراط گرایی کند، با به حاشیه راندن شیعیان این کشور مانع از قدرت گرفتن جمعیت رو به رشد آنها می‌شود.
ارعاب شیعیان از سوی دولتمردان نیجریه امر تازه ای نیست و هر از گاهی اخباری مبنی بر حملات انتحاری، تخریب اماکن مذهبی و ضرب و شتم شیعیان برای ممانعت از انجام مراسم عزاداری و یا بزرگداشت اعیاد خاص از سوی آنها به گوش می رسد. اما اقدام اخیر نیجریه مبنی بر محاصره منزل شیخ «ابراهیم زکزاکی» رهبر جنبش اسلامی شیعیان این کشور و شهادت جمع کثیری از شیعیان، موضوعی است که درگیری‌های قومی بین مردم کوچه و بازار را کمرنگ کرده و در عوض انگشت اتهام را به سوی دولت «محمد بوهاری» رئیس جمهوری نیجریه می گیرد حال آنکه تهدید زکزاکی نیز امر تازه ای نیست و در سال ????میلادی ??نفر از پیروان از جمله سه پسر وی به دست عوامل دولتی به قتل رسیدند.بوهاری در تاریخ ??می سال میلادی جاری (????) با شعار نابودی گروه بوکوحرام سکان اداره کشور نیجریه را به دست گرفت و از همان ابتدا سفرهایی را به کشورهای همسایه آغاز کرد تا در سایه اتحاد، آفریقای مرکزی از لوث افراط گرایان بوکوحرام پاک شود.
اما از قرار مبارزه با گروهی مثل بوکوحرام که به ارتکاب اعمال شنیعی چون دزدیدن زنان و دختران و کشتار مردم بی دفاع اقدام می‌کنند، تنها هدف رئیس جمهوری جدید نیجریه نیست و وی سرکوب شیعیان را هم در دستور کار خود قرار داده است. در تایید این مطلب علاوه بر حمله گسترده به منزل زکزاکی که با توجه به اخبار ضد و نقیض سرنوشت نامعلومی را برای وی رقم زده است، می توان با نگاهی به سایت‌های رسانه ای به جریان شیعه ستیزی که بر کشور حاکم است پی برد.برخی از این سایت ها جنبش اسلامی شیعه را حتی خطرناک تر از بوکوحرام معرفی می کنند و مدعی هستند که تشیع فرقه ای است که در همه ارکان امت مسلمان نیجریه ریشه دوانده و باید با حذف آنها از مشاغل دولتی و تجاری مانع از قدرت یابی و ارتباطشان با دنیای سیاست شد.
در این سایت ها، از آئین‌های مذهبی نظیر مراسم عاشورا و حتی اعیاد شیعیان به عنوان فرصتی برای تجمع و آشوب طلبی آنها یاد شده و اقدام نابهنگام ارتش نیجریه برای حمله به منزل مسکونی زکزاکی در منطقه «گیلسو» شهر «زاریا» نیز گواه همین مطلب است چرا که به گفته شاهدان عینی، اعضای جنبش اسلامی شیعیان نیجریه می خواستند پرچم مراسم عزاداری را به خاطر حلول ماه ربیع تعویض کنند.
شیخ «ابراهیم یعقوب الزکزاکی» که در حال حاضر ??سال سن دارد از حدود ??سال پیش و همزمان با سال‌های نخست پیروزی انقلاب اسلامی در ایران (سال ????شمسی) مسئولیت رهبری جنبش شیعیان نیجریه را بر عهده گرفت. وی با پیروی از امام خمینی(ره)، باور داشت که بیداری اسلامی می تواند راه خود را به دل مردم نیجریه نیز باز کند و شاید به همین دلیل است که شمار افرادی که در سه دهه اخیر در این کشور به مذهب شیعه گرویده اند رو به افزایش است.
حمله به حسینیه بقیه الله و منزل مسکونی زکزاکی اتفاق افتاد. منابع نزدیک به ارتش نیجریه مدعی شده اند که علت محاصره منزل رهبر شیعیان نیجریه تلاش نافرجام یکی از اعضای جنبش اسلامی برای ترور رئیس ستاد مشترک ارتش این کشور بوده است؛ این در حالی است که سال گذشته هم نیروهای مسلح نیجریه با حمله به مراسم روز قدس در این کشور پسران شیخ زکزاکی را به ضرب گلوله به شهادت رساندند.
اخبار اولیه ای که از سوی رسانه‌های غربی منتشر شد با صراحت از شهادت «سید علی» پسر زکزاکی و شماری از رهبران جنبش اسلامی شیعیان سخن می گویند حال آنکه خبرگزاری «رویترز» به نقل از «شهو عمر» رئیس پلیس شهر «زاریا» مدعی بازداشت زکزاکی از سوی نیروهای امنیتی نیجریه شده است. با این حال، «حسن بالا» عضو جنبش اسلامی نیجریه خبرهایی را که درباره شهادت برخی از اعضای خانواده شیخ زکزاکی از جمله پسر و همسر وی منتشر شده است، بی‌پایه و اساس خواند.
واکنش به حوادث نیجریه
رئیس جمهوری کشورمان در تماس تلفنی با رئیس جمهوری نیجریه بر لزوم بررسی حادثه کشتار شیعیان توسط تیم حقیقت‌یاب و رسیدگی به وضعیت آسیب‌دیدگان تاکید کرد.
دکتر حسن روحانی در تماس تلفنی با محمد بوهاری رییس جمهوری نیجریه به بررسی تحولات اخیر جهان اسلام و حادثه اخیر در شمال آن کشور پرداخت.رییس جمهوری کشورمان در این گفتگو با اشاره سفر اخیر ایشان به تهران و نتایج ثمربخش آن در روابط دوجانبه و نشست سران کشورهای صادرکننده گاز، توسعه و گسترش روابط دو کشور را به نفع دو ملت و جهان اسلام عنوان کرد و خواستار همکاری مشترک برای تأمین امنیت در جهان اسلام شد.
روحانی با بیان اینکه ضروری است در شرایطی که تروریسم امنیت بسیاری از کشورهای مسلمان را تهدید می‌کند، مسلمانان دستِ اتحاد به یکدیگر بدهند، گفت: نباید اجازه دهیم تا اختلافات جزئی به درگیری و اختلافی عمیق تبدیل شود، چرا که حفظ جان مسلمانان وظیفه اصلی و همگانی است.رییس جمهوری ضمن جویا شدن وضعیت آسیب‌دیدگان این حادثه به ویژه رهبر شیعیان آن کشور، با بیان اینکه امروز همه مسلمانان راهی جز اتحاد و همدلی برای ساختن آینده کشورشان ندارند، گفت: دنیای اسلام امروز بیش از هر زمان دیگر نیاز به آرامش و حل و فصل مسالمت‌آمیز مشکلات دارد.
روحانی با تأکید بر ضرورت تشکیل گروه حقیقت‌یاب در قبال این حادثه، اظهار داشت: انتظار داریم دولت نیجریه در شرایط فعلی از همه آسیب‌دیدگان دلجویی کرده و با دستورات قاطع از تداوم هرگونه ناآرامی جلوگیری کند.
رییس جمهوری با بیان اینکه امروز عده‌ای به دنبال تفرقه‌افکنی و اختلاف میان مسلمانان در کشورهای اسلامی هستند، گفت: همه باید نسبت به حفظ آبروی اسلام و وحدت مسلمانان در جهان حساس بوده و هوشیاری خود را افزایش دهیم.
روحانی بر آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای ارایه هرگونه کمک به ویژه اعزام تیم‌های پزشکی، مداوای مجروحین و آسیب‌دیدگان حادثه و التیام آلام مردم تأکید کرد. در پی بروز حوادث ناگوار نیجریه که طی آن شماری از مسلمانان این کشور در شهر زاریا کشته و مجروح شدند، محمد جواد ظریف نیز وزیر امور خارجه ایران با «جفری اونی ایما» وزیر امور خارجه نیجریه گفتگوی تلفنی کرد.در این تماس تلفنی ظریف ضمن تاکید بر روابط خوب دو کشور، مراتب نگرانی‌های عمیق خود را از وقایع تاسف بار بوجود آمده برای جمعی از مسلمانان منطقه زاریا نیجریه ابراز داشته و اعلام داشت: انتظار می رود دولت نیجریه اقدام جدی و سریعی برای اجتناب از خشونت و ایجاد آرامش و حفظ جان مسلمانان به‌عمل آورد.وزیر امور خارجه نیجریه نیز ابراز امیدواری کرد که با انجام رایزنی با مقامات ارشد این کشور، هر چه زودتر آرامش به منطقه بازگشته و از تشدید درگیری‌ها و خشونت‌ها جلوگیری شود .
پیشتر نیز «حسین جابرانصاری» سخنگو و رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه ای وزارت امور خارجه ایران حوادث اخیر در نیجریه را که به شهادت و زخمی شدن دهها نفر از شیعیان این کشور منجر شد، شدیدا محکوم کرد.از سوی دیگر، «مقتدا صدر» رهبر جریان صدر عراق خواستار برگزاری تظاهرات مردمی در حمایت از «شیخ زکزاکی» رهبر شیعیان نیجریه شد .وی از مردم عراق خواست تا به منظور اعلام همبستگی خود با رهبر شیعیان نیجریه تظاهرات گسترده برپا کنند.
دلایل اصلی حمله
منابع نزدیک به ارتش نیجریه مدعی شدند که علت محاصره منزل رهبر شیعیان نیجریه تلاش نافرجام یکی از اعضای جنبش اسلامی برای ترور رئیس ستاد مشترک ارتش این کشور بوده است، این در حالی است که سال گذشته هم نیروهای مسلح نیجریه با حمله به مراسم روز قدس در این کشور پسران شیخ زکزاکی را به ضرب گلوله به شهادت رساندند.
با توجه به مطالب گفته شده و با اتکا به اظهارنظر نزدیکان شیخ زکزاکی، ارتش نیجریه از گسترش تشیع در این کشور واهمه دارد و هدف از حمله به محل سکونت شیخ زکزاکی جلوگیری از گسترش تشیع با فکر و اندیشه امام خمینی(ره) است.
شایعه سازی برخی رسانه ها مبنی بر توطئه ترور رئیس ستاد مشترک ارتش نیجریه نیز بهانه ای است که دولت سعی دارد تا با اتکا به آن زمینه خطاکار جلوه دادن جنبش اسلامی شیعیان را فراهم کرده و مانع از محبوبیت تشیع در نزد افکار عمومی نیجریه شود.در مورد کشتار اخیر ارتش نیجریه که منجر به شهادت جمع کثیری از شیعیان شده نیز لزوم پیگیری جدی این حادثه احساس می شود.
ادامه دارد
∎