به گزارش  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز؛ آیا میدانید عاشورا به چه معناست:  
عاشورا از ریشة عشر به معنای ده و دهم و تاسوعا از ریشه تسع به معنای نه و نهم است.

این لفظ فقط بر نهمین و دهمین روز محرم اطلاق شده است.

به لحاظ آن که حوادث مهم کربلا در روز نهم و دهم ماه محرم الحرام اتفاق افتاد، این دو روز را برجسته تر نموده و به نام تاسوعا و عاشورا یعنی روز نهم و دهم محرم الحرام در فرهنگ مسلمانان به ویژه شیعیان از جایگاه خاصی بهره مند شد.

*سوگواری برای سالار شهیدان از چه زمانی آغاز شد؟

سال 61 هجری
اولین نوحه تاریخ را خود امام حسین(ع)خوانده است، در مقاتل‏ آمده که امام بر سر هیچ شهیدی گریه نکرد و نوحه نخواند مگر برادر علمدارش. 

آن جا بود که«و بان الانکسار فی وجه الحسین و بکا بکائا شدیدا»(و شکستگی در چهره امام(ع) پدیدار گشت و گریست، گریستنی شدید.) 

آن‏گاه این نوحه را امام(ع)خواند:

(کسروا بقتلک ظهر سبط محمد و بکسره انکسرت قوی الاسلام‏ قطعوا بقطع یدیک و انقطعت‏ به ایدی النبی السامی
با قتل تو کمر سبط پیامبر شکست و با این شکست قوای اسلام‏ شکسته شد. با قطع دو دست تو در حقیقت دستان پیامبر عرب را جدا کردند)

سپس اولین مجلس عزاداری امام حسین(ع) در دل پایتخت یزید برگزار شد. پس از ورود کاروان اسرا به شام و خطابه خوانی امام سجاد(ع) در مسجد اموی، یزید به اهل بیت اجازه داد که عزاداری کنند و آنان‏ به مدت سه روز، به طور رسمی در شام عزاداری کردند. اهل بیت در راه بازگشت هم مدام مجالس عزا برپا می‏کردند. در مدینه، با ورود کاروان اهل بیت،عزای عمومی برپا شد و تمامی مردم شهر ناله و ضجه کردند. 

حضرت زینب(س)مدام برای برادرش مجلس عزاداری‏ بر پا می‏کرد. تا جایی که والی مدینه به یزید نوشت: «وجود این زن‏ در مدینه، اندیشه‏ها را تحریک می‏کند.او سخنور و دانا باهوش‏ است.او واقعه‏[عاشورا] را برای همه تعریف می‏کند و کسانی که با او همراهی می‏کنند، خون حسین را مطالبه می‏کنند.» و تبعید حضرت زینب(س)به شام به همین دلیل بود.

سوگواری محرم عزاداری‌ها و یادبودهایی است که به مناسبت شهید شدن امام  حسین  و جمعی از یارانش که در واقعه کربلا روی داد، انجام می‌شود.

 این نبرد در سال ۶۱ هجری قمری در صحرای کربلا در عراق کنونی اتفاق افتاد. سوگواری برای حسین بن علی مختص ماه محرم نمی‌شود و در دیگر روزهای سال نیز با توجه به فرهنگ و رسم هر منطقه انجام می‌شود.

سوگواری برای حسین بن علی و دیگر یارانش از روز نخست محرم آغاز می‌شود و در ظهر عاشورا به اوج می‌رسد. در غروب و شامگاه عاشورا، این سوگواری تحت عنوان مراسم شام غریبان ادامه پیدا می‌کند. در روز ۱۲ محرم نیز مراسمی با نام «سوم امام حسین» انجام می‌شود. این نوع مراسم‌ها در روز ۱۶ محرم با نام «هفتم امام حسین» و ۲۰ صفر با نام «اربعین» ادامه پیدا می‌کند. مراسم سوگواری سومین امام شیعیان از دیدگاه شیعه اهمیت بسیاری دارد و انجام آن عبادت است.

حال و هوای محرم در خوزستان

خوزستان شهر و دیار دلیر مردان و زنانی است که از انقلاب تا به امروز عزیزان زیادی به اسلام تقدیم کرده است. 
و اما محرم ، محرمی که  در استان خوزستان هر سال پرشورتر و زیباتر با ابعاد بیشتری از جمله شبیح خوانی خوانی و تکیه ها و مراسمات بی شماری که در دیار دلیران جنوبی میهن عزیزمان  برگزار می شود.

از شوشتر شروع می کنیم شهری که به آن در قدیم میگفتند چهل پیر به دلیل امام زاده هایی که در آن وجوددارد و دارای چندین اثر تاریخی جهانی می باشد همچنین برگزار کننده بزرگترین تعزیه خوانی است.

شوشتر
در عصر عاشورا  طولانی‌ترین و بزرگ‌ترین تعزیه شهرستان با همکاری هیئت شبیه‌خوانی حسینیه اعظم در مسیری به طول بیش از دو کیلومتر و با حضور بیش از 500 نفر برگزار می شود که بسیار مورد استقبال مردم شوشتر قرار گرفت.

این تعزیه از میدان 17 شهریور شوشتر آغاز و تا بقعه امامزاده عبدالله ادامه پیدا کرد و در مسیر حرکت این هیئت تعزیه‌های مختلف دیگری هم با عناوین «حُر»، «عباس‌ابن‌علی»، «علی اکبر»، «علی اصغر» و «امام حسین(ع» برگزار می‌شود.

این هیئت تعزیه در دو روز متوالی تاسوعا و عاشورا برنامه اجرا می‌کند و روز تاسوعا نیز پس از طی مسیری سه کیلومتری به بقعه برابن مالک انصاری رفته و در آنجا تعزیه پایانی خود را برگزار می‌کنند.

یکی دیگر از مراسمات عزاداری نخل مُقوم حسین نیز از آیین‌های دیگر استان خوزستان است که در این همایش دو روزه در شمار آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این آیین هرساله در صبح روز تاسوعا در شهرستان شوشتر نخلی قدیمی به نام مُقوم حسین را با شکوه خاصی از محل مقبره مقام حسین(مُقوم حسین) بیرون آورده و به سوی آرامگاه «براء ابن مالک» حمل و پس از چرخاندن آن به دور آرامگاه به اجرای مراسم سینه‌زنی و نوحه‌خوانی می‌پردازند.

 در صبح روز عاشورا نیز مجدداً نخل را از محل خود به سوی امام‌زاده عبداللّه برده دو تا سه مرتبه آن را به دور امام‌زاده می‌گردانند. نخل‌گردانی از آیین‌های کهن مرتبط با واقعه عاشورا است و نخل‌ها در واقع نمادی از عزا و ماتم هستند که یادآور تابوت شهدای کربلا محسوب می‌شوند.

در این همایش همچنین مراسم سه روزه(دفن شهدای کربلا) ثبت شده است. این آیین به مراسمی اطلاق می‌شود که دو روز پس از واقعه عاشورا در شهرستان شوشتر برگزار می‌شود. در طی این مراسم اجساد شهدا را که به مدت دو روز روی زمین افتاده‌اند به صورت نمادین دفن می‌کنند. تعدادی از بازیگران و شبیه‌خوانان هیأت‌ها لباس‌هایی با نقش‌های متفاوت را بر تن کرده و با معرفی یک به یک شهدا با شبیه‌خوانی اجساد را از زمین بلند کرده و به شکل نمادین در محضر عزاداران شرکت کننده به خاک می‌سپارند.

شوش
شهری که قدمت تعزیه در آن به بیش از80سال می رسد.

تعزیه خوانی در شوش
مراسم عزاداریی که در شوش مرسوم است سینه زنی ، زنجیر زنی ، شمشیر یراق ، چلاب و تعزیه خوانی است.
تعزیه مراسمی است که حرکت و قیام عاشورای حسینی را به نمایش می گذارد و از عناصر نمایشی است. 
قدمت تعزیه یا شبیه خوانی در شوش به 90 سال پیش یعنی سال 1301 بر می گردد ، ابتدا شبیه خوانان افرادی دوره گرد بودند و معمولا شب ها به اجرای نمایش می پرداختند.

در آن زمان برق نبود و جمعیت شهر در چند کاروانسرا خلاصه می شد ، با فرا رسیدن ایام محرم از شبیه خوانان و با همکاری همه جانبه خود امکاناتی را برای برپایی مراسم شبیه خوانی و پذیرایی از شبیه خوانان فراهم می کردند برنامه شبیه خوانی در حرم دانیال نبی (ع) برگزار می شد.

پس از چند سالی تعدادی از شهروندان بر آن شدند تا مراسم عزاداری را خود اجرا کنند ، در ابتدا شبیه را به صورت صانت اجرا می کردند بدین نحو که تعدادی از جوانان سوار بر مرکب از محل آرامگاه دعبل خزاعی به سمت حرم دانیال نبی حرکت می کردند و در حرم به اجرای نمایش شمشیر بازی می پرداختند.

 
پس از چند سال اولین شبیه خوانی در سال 1334 در محل آرامگاه دعبل خزاعی به صورت گویا و نمایش افراد اجرا شد 
شبیه خوانی (تعزیه) شاخص ترین مراسم عزاداری مردم شوش می باشد و از همان سال در صبح روز عاشورا پس از طلوع آفتاب شروع می شد و تا ظهر ادامه می یابد.

آیین عاشورایی دزفول
همزمان با نخستین شب از ایام محرم آیین پرچم در دزفول با هدف اعلام آمادگی هیئت‌های مذهبی برای سوگواری تاسوعا و عاشورای حسینی در دزفول برگزار می شود.

این مراسم در دزفول، یک آیین دیرینه مذهبی در شهرستان بوده که هر ساله همزمان با اولین شب محرم و با حضور گسترده شهروندان و پیر غلامان دزفول به اجرا می‌رسد.

در مراسم پرچم امسال در دزفول، پرچم متبرک به نام اهل بیت (ع) به عنوان نماد عزاداری دهه محرم در شهرستان از بقعه مبترکه مالک (ع) دزفول حرکت خود را آغاز می‌کند.

پس از آغاز حرکت این پرچم از این بقعه متبرکه، دسته جات مذهبی با اجرای مراسم عزاداری مسیر حرکت این پرچم را تا بقعه متبرکه سبز قبا (ع) همراهی می‌کنند.

پس از ورود پرچم متبرکه حمل شده به بقعه سبز قبا (ع) پیرغلامان حسینی دزفول پرچم را در صحن و فضای پیش بینی شده به اهتزار در می‌آورند.

سینه زنی و مرثیه خوانی از جمله مراسم‌های اجرا شده در دزفول، همزمان با اولین شب محرم و حرکت پرچم و اجرای مراسم نمادین حمل این پرچم در شهرستان است.

حمل پرچم و اهتزاز آن در صحن بقعه متبرکه سبز قبا (ع)، اعلام آمادگی به شهروندان و تمامی هیئت‌ها و دسته‌جات مذهبی برای اجرای مراسم‌های عزاداری در دهه محرم هر سال است که با استقبال گسترده شهروندان در دزفول اجرا می‌شود.پس از حمل و اهتزار پرچم تمامی مساجد، تکایا، هیئت های مذهبی، بقعه‌های متبرکه دزفول، به مدت 10 شب در سوگ شهادت سالار شهیدان به عزاداری می پردازند.

خرمشهر و آبادان که امام خمینی(ره) ورهبرکبیر انقلاب دروصف آن گفتند: فتح خرمشهر وآبادان فتح خاك نیست ، فتح ارزشهای اسلامی است . خرمشهر شهر لاله های خونین است. خرمشهر و آبادان را خدا آزاد كرد.

عزاداری در آبادان و خرمشهر
یکی از سنت‌های زیبایی که در نواحی جنوب غرب کشور در ماه محرم برگزار می‌شود و از سبقه تاریخی نسبتاً طولانی برخوردار است نواختن سنج و دمام است سنج نمادی از صدای شمشیر، دمام نماد صدای پای سم اسبان جنگی و بوق نیز نمادی از ندای جبرئیل محسوب می‌شود نواختن سنج، دمام و بوق، آهنگی حماسی ایجاد کرده و عزاداران را به سوی محل برپایی هیئت‌های عزادار فرا می‌خواند نواختن سنج و دمام همچنین انسجامی خاص را در حرکت دسته‌‌های عزاداری و سینه‌زنی ایجاد می‌کند.

این سنت کهن نسل به نسل منتقل شده و امروز جوانان خرمشهری و آبادانی در ایام محرم به شکل باشکوهی آن را انجام می‌دهندهمزمان با آغاز محرم و به ویژه در پنج شب دوم دهه نخست محرم دسته‌های دمام‌زنی در این شهرها به حرکت در می‌آیند این دسته‌ها هم‌نوا با حرکت مواکب بوده و به مواکب شوری حماسی، انسجامی خاص و جلوه‌ای ویژه می‌بخشد.نوازندگان دمام شامل گروه‌هایی بین 5 تا 9 نفره هستند که یک نفر آنها به عنوان "اشکون" در ابتدای گروه قرار گرفته و مابقی نیز با ترتیبی خاص در طرفین وی قرار می‌گیرند آیین دمام زنی ابتدا با نواختن بوق مخصوص آغاز می شود و پس از لحظاتی سنج و دمام نیز نواخته و صدای بوق قطع می‌شود در طول برگزاری دمام‌زنی نیز سنج و دمام به طور مداوم نواخته و بوق نیز هم‌ریتم با گروه و در لحظات لازم به صدا در می‌آورد علاوه بر شب‌های ماه محرم دمام‌زنی یکی از سنت‌هایی است که در ظهر روز عاشورا نیز به شکل باشکوهی نواخته می‌شود در پایان نیز ابتدا مجدداً صدای بوق نواخته و آرام آرام سنج‌زنان و در نهایت دمام‌زنان کار خود را به پایان می‌رسانند.

آیین عزاداری در بین اعراب خوزستان
برپایی موكب هاي حسيني، هوسه، لطميه (سينه زني زنان)، چلاب (سينه زني مردان)، چفيه هاي دور گردن، قهوه تلخ، چاي دارچين و بخور در ماه محرم رنگ تازه يي به شهر مي دهند. آيين هاي عزاداري در فرهنگ خاص خودشان شكل گرفته و تداوم يافته اند اقوام ايراني هر كدام مراسم و مناسك آييني را منطبق با فرهنگ خودشان به اجرا مي گذارند و در اين ميان مردم عرب خوزستان نيز مراسم محرم را با آيين هاي بومي خود اجرا مي كنند.

بر اساس گفته‌ها این رسم حدود 300 سال است که در این منطقه برگزار می‌شود است که در این همایش ثبت شده است. آیین سینه‌زنی سه ضرب یا سه سنگ ازسبک‌های معمول سینه زنی گذشته تاکنون در بهبهان به شمار می‌آید. این نوع سینه‌زنی با سبک خاصی از نوحه‌خوانی که میرزا شوقی بهبهانی از محبوب‌ترین شاعران بهبهان در عصر ناصری ابداع کرده است. عزاداران این نوع سینه‌زنی را به حالت نشسته اجرا می‌کنند.

یکی از شیوه‌های مرسوم سینه‌زنی در شهرستان بهبهان نوعی سینه‌زنی است که «کولکی» نامیده می‌شود. «کول» در گویش بهبهانی به معنی شانه یا دوش است و «کولکی» یعنی شانه به شانه شدن و در کنار هم قرار گرفتن است به گونه‌ای که شانه‌ها به هم متصّل شوند. این نوع سینه‌زنی مخصوص موقعیت‌ها، مکان‌ها و زمان‌های خاص است و معمولاً هنگام ورود به صحن امام‌زادگان، بقعه‌ها و تکیه‌ها انجام می‌شود.

شبيه خوانی عربی

شبيه خواني يكي ديگر از انواع تعزيه ميان مردم عرب خوزستان است. برخي هيات ها از شب هاي اول محرم اقدام به برگزاري شبيه خواني عربي مي كنند كه از ميان آنها مي توان به شبيه خواني منطقه «رفيش» لشكرآباد اهواز اشاره كرد.

اما نخستين شبيه خواني عربي در ايران در خوزستان شكل گرفت، برپايي شبيه خواني در بين عرب هاي خوزستان در شهر «حر» با نام قديمي و محلي (بيت چريم) پايه گذاري شد. شهر حر در شمال شرق شوش و از توابع اين شهرستان است كه در حاشيه رودخانه دز و مسير آن در 20 كيلومتري جاده اهواز- انديمشك قرار دارد. از آنجايي كه اهالي اين مردم عرب هستند، مراسم تعزيه را نيز به زبان عربي اجرا مي كنند.

مردم موحد شهرهای آبادان، خرمشهر، شادگان، اروندکنار، مینوشهر، چوئبده و دارخوین در جنوب خوزستان امروز با حضور در آیین های مقتل خوانی عزاداری کردند.مقتل خوانی در شهرهای جنوبی خوزستان به دو زبان عربی و فارسی در مجالس زنانه و مردانه برگزار می شود.
گفتنی است طرح هجرت براساس مقاتل متقن تاریخی به بیان مصائب امام حسین(ع)، خاندان و یاران باوفایش با روایت دقیق وقایع کربلا از زبان راویان این حادثه پرداخته و در ادامه مداحان اهل بیت(ع) در مصائب کشته شدگان دشت کربلا مرثیه سرایی می کنند. 

انتهای پیام/ی