تحولی بزرگ در نظام مالی جهان رقم خورده است. بانک خلق چین از اتصال کامل سامانه تسویه برون‌مرزی یوآن دیجیتال به کشورهای آسه‌آن، خاورمیانه و بیش از ۲۰۰ کشور خبر داده است. این اقدام نخستین زنجیره جهانی انتقال پول مبتنی بر بلاکچین را ایجاد کرده و عملاً انحصار دلاری سوئیفت را به چالش کشیده است.
کارشناسان این تحول را انقلاب پنهان اقتصادی قرن می‌دانند؛ چراکه برای نخستین‌بار، نقل‌وانتقال پول میان کشورها بدون عبور از کانال‌های دلاری و بانک‌های آمریکایی ممکن شده است. بر پایه داده‌های رسمی، تسویه در شبکه یوآن دیجیتال تنها ۷ ثانیه طول می‌کشد، در حالی‌که سوئیفت همچنان به‌طور میانگین ۳ تا ۵ روز برای هر انتقال نیاز دارد. افزون بر سرعت، هزینه انتقال در شبکه چینی تا ۹۸ درصد کمتر از ساختار بانکی غرب است؛ شکافی که معنایش آغاز پایان سلطه دلار است.
طبق داده‌های مؤسسه مالی بین‌المللی، سهم یوآن از تسویه‌های برون‌مرزی تا پایان ۲۰۲۵ از ۴ درصد به بیش از ۱۸ درصد رسیده و بیش از ۱۲۰ بانک مرکزی و نهاد مالی عمده اکنون در این شبکه فعال‌اند.
دسترسی دوباره به سیستم پرداخت جهانی بدون نیاز به واسطه‌گری دلاری
سیدعلی مرتضوی، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با قدس آنلاین می‌گوید: چین نه‌فقط پیام‌رسان مالی تازه‌ای طراحی کرده بلکه شریان مستقلی از دلار ساخته است. برای کشورهایی که تحت تحریم آمریکا هستند، این یعنی دسترسی دوباره به سیستم پرداخت جهانی بدون نیاز به واسطه‌گری دلاری.
وی تأکید می‌کند: این سازوکار برای ایران فرصت راهبردی تکرارنشدنی است؛ چراکه طی دو دهه گذشته، تحریم‌های بانکی غرب ایران را ناگزیر از اتکا به تراستی‌ها، واسطه‌های پرهزینه و مسیرهای غیرشفاف در دوبی و ترکیه کرده بود. نتیجه، افزایش هزینه انتقال ارز، بلوکه شدن منابع و وابستگی به درهم در تجارت خارجی بود. اما اکنون، ایران می‌تواند با ورود مستقیم به شبکه تسویه یوآنی، تجارت با چین، روسیه، هند و اعضای بریکس را بدون واسطه و بدون ریسک تحریم انجام دهد.
به گفته مرتضوی، مزیت دیگر این شبکه برای ایران قابلیت تسویه کالامحور است؛ یعنی تهاتر هوشمند نفت، محصولات پتروشیمی و کالاهای واسطه در بستر رمزنگاری‌شده بدون ورود به سامانه‌های بانکی تحریم‌پذیر. این ویژگی می‌تواند مسیر بازگشت ارز صادراتی و دور زدن محدودیت‌های بانکی را متحول کند.
با تطبیق نقشه تجارت خارجی با این سامانه هزینه تجارت تقریبا به صفر می‌رسد
مرتضوی می‌گوید: برای ایران، این سامانه فقط یک پلتفرم پرداخت نیست، بلکه ستون مالی نظم جدید شرق‌محور است. اگر نقشه تجارت خارجی کشور با این سامانه تطبیق داده شود، هزینه تجارت تقریباً به صفر می‌رسد و کنترل مالی غرب عملاً بی‌اثر می‌شود. این یعنی استقلال پولی واقعی.
وی تأکید می‌کند: ورود هوشمندانه ایران به این چرخه، کشور را از مصرف‌کننده منفعل نظام مالی غرب به یکی از بازیگران نظم مالی نوپای شرق تبدیل می‌کند؛ نقطه‌ای که در آن تحریم دیگر ابزار فشار نخواهد بود.