به گزارش خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، پیاده‌راه سبزه‌میدان از ابتدای اجرا با هدف ایجاد یک مرکز فرهنگی، گردشگری و شهری انسان‌محور طراحی شد. این طرح نماد نوسازی بافت تاریخی زنجان بود و قرار بود قلب شهر را از سلطه‌ی خودروها رها کند تا شهروندان در فضایی امن، آرام و زیبا حضور یابند. طراحی معماری میدان، مبلمان شهری و کف‌سازی سنگی آن با صرف هزینه‌های سنگین از محل بودجه‌ی عمومی انجام شد و سبزه‌میدان را به یکی از شاخص‌ترین فضا‌های شهری شمال‌غرب کشور تبدیل کرد.
اما با گذشت زمان، مشکلاتی نظیر افزایش حجم ترافیک در مسیر‌های پیرامونی، نارضایتی بخشی از کسبه و اختلال در حرکت ناوگان حمل‌ونقل عمومی، موجب شد که این پروژه وارد مرحله‌ی تازه‌ای از ارزیابی شود. بازدید‌های میدانی استاندار زنجان و گزارش‌های محلی نهایتاً منجر به مصوبه‌ی شورای ترافیک استان برای بازگشایی مسیر سبزه‌میدان تا میدان انقلاب شد.
روایت رسمی: پاسخ به مطالبه‌ی مردم یا تصمیمی اضطراری؟
در گزارش‌های رسمی، تأکید شده است که این تصمیم پاسخی به «اعتراض‌های مکرر مردم و کسبه» است. استاندار زنجان در سخنانی اعلام کرد که طرح پیاده‌راه سبزه‌میدان با مطالعات جامع ترافیکی همخوانی ندارد و موجب قطع اصلی‌ترین محور شرقی–غربی شهر شده است. از نگاه مدیریت استانی، بازگشایی این مسیر، اقدامی در راستای ساماندهی ترافیک، افزایش رضایت عمومی و رونق دوباره‌ی مرکز شهر است.
با این حال، منتقدان بر این باورند که اگر واقعاً طرح پیاده‌راه از ابتدا با مطالعات دقیق ترافیکی همخوانی نداشته، مسئولیت آن متوجه طراحان و تصمیم‌گیران وقت است، نه خود ایده‌ی پیاده‌راه. به‌بیان دیگر، خطا در اجرا نباید موجب حذف کلی یک طرح فرهنگی و انسان‌محور شود. در اغلب شهر‌های دنیا، مشکلات ترافیکی پیرامون فضا‌های پیاده‌محور با راه‌حل‌های هوشمند، تغییر مسیر‌های پیرامونی و تقویت حمل‌ونقل عمومی رفع می‌شود، نه با حذف خود پیاده‌راه.
دو نگاه متقابل به یک پروژه
آنچه امروز در زنجان شاهدش هستیم، رویارویی دو نگاه متفاوت به شهر است: نگاه اجرایی و کوتاه‌مدت که بر رفع فوری ترافیک و جلب رضایت مقطعی تأکید دارد. نگاه فرهنگی و پایدار که حفظ فضا‌های انسان‌محور و سرمایه‌های اجتماعی را در اولویت می‌داند. مدیریت شهری در واقع در دوگانه‌ای گرفتار شده است: از یک سو تحت فشار نارضایتی برخی از کسبه و رانندگان، و از سوی دیگر مواجه با خواسته‌ی کارشناسان و فعالان فرهنگی برای حفظ هویت جدید مرکز شهر.
هدررفت سرمایه‌های عمومی
سبزه‌میدان پروژه‌ای پرهزینه بود که اجرای آن میلیارد‌ها تومان از بودجه‌ی عمومی را صرف خود کرد. بازگشایی مسیر خودروها در چنین فضایی، به‌معنای بی‌اثر شدن بخش بزرگی از این سرمایه‌گذاری‌هاست. زیرساخت‌های کف‌سازی، مبلمان شهری و طراحی میدان برای عبور خودرو ساخته نشده‌اند و احتمال آسیب به بافت فنی آنها بالاست. از سوی دیگر، تغییر کاربری دوباره‌ی میدان به ترافیکی، با روح طرح اولیه در تضاد کامل است و پرسش‌هایی درباره‌ی حفظ بیت‌المال، مسئولیت‌پذیری مدیران و ثبات تصمیم‌گیری‌ها مطرح می‌کند.
تجربه‌ی جهانی چه می‌گوید؟
در شهر‌هایی مانند اصفهان، تبریز، شیراز و مشهد، پیاده‌راه‌ها نه‌تنها عامل اختلال ترافیکی تلقی نشده‌اند، بلکه با بهبود مدیریت پیرامونی و توسعه‌ی ناوگان عمومی، به موتور محرک گردشگری و اقتصاد شهری تبدیل شده‌اند. مطالعات نشان می‌دهد که فضا‌های پیاده‌محور در بلندمدت باعث افزایش فروش مغازه‌ها، ارتقای کیفیت زندگی و جذب گردشگران بیشتر می‌شوند. در مقابل، بازگشت خودروها به چنین فضا‌هایی معمولاً اثرات موقتی دارد و تنها صورت مسئله را جابه‌جا می‌کند.
نبود ثبات در تصمیم‌گیری؛ چالش همیشگی
یکی از مشکلات اساسی مدیریت شهری در ایران، فقدان تداوم در تصمیم‌گیری‌هاست. پروژه‌هایی که با شعار توسعه‌ی پایدار آغاز می‌شوند، گاه در اثر فشار‌های اجتماعی یا تغییر مدیران، مسیر خود را از دست می‌دهند. سبزه‌میدان نیز از همین قاعده مستثنی نیست. این میدان می‌توانست به نماد ثبات مدیریتی و شهرسازی نوین در زنجان تبدیل شود، اما اکنون تصمیم برای بازگشایی خودروها، نشانه‌ای از تعارض میان سیاست‌گذاری فرهنگی و تصمیم‌گیری اجرایی است.
پیامد‌های احتمالی بازگشایی
بازگشایی مسیر سبزه‌میدان ممکن است در کوتاه‌مدت بخشی از ترافیک اطراف را کاهش دهد، اما در بلندمدت خطرات متعددی دارد: افزایش آلودگی صوتی و بصری در بافت مرکزی؛ کاهش امنیت و جذابیت برای گردشگران و خانواده‌ها؛ آسیب فیزیکی به کف‌سازی و سازه‌های میدان؛ از بین رفتن کارکرد فرهنگی و اجتماعی فضا؛ تشویق بازگشت خودروها به مرکز تاریخی شهر. به این ترتیب، هرچند هدف اعلامی «کاهش ترافیک» است، اما در عمل ممکن است کیفیت زندگی شهری کاهش یابد.
پیشنهاد‌های سیاستی برای خروج از دوگانگی
انجام مطالعات جامع ترافیکی جدید برای ارزیابی واقعی تأثیر پیاده‌راه و شناسایی مسیر‌های جایگزین خودروها، ایجاد پارکینگ‌های طبقاتی و سیستم حمل‌ونقل پاک، برای دسترسی آسان به مرکز شهر بدون نیاز به بازگشایی مسیر. تقویت نقش شورای شهر و تشکل‌های مردمی در تصمیم‌گیری درباره‌ی فضا‌های عمومی برای افزایش اعتماد اجتماعی. تدوین دستورالعمل حفاظت از فضا‌های پیاده‌محور و منع تغییر کاربری بدون مصوبه‌ی کارشناسی ملی. آموزش و فرهنگ‌سازی شهری برای تبدیل پیاده‌راه‌ها به بخش جدایی‌ناپذیر از هویت شهری زنجان.
-
در ادامه حتما بخوانید
جاذبه‌های گردشگری زنجان
تصمیم برای بازگشایی سبزه‌میدان، اگرچه ممکن است پاسخی به بخشی از نارضایتی‌ها باشد، اما از منظر توسعه‌ی پایدار، عقب‌گردی در مسیر انسان‌محوری شهر است.
زنجان در سال‌های اخیر گام‌هایی مهم در جهت نوسازی و ارتقای فضا‌های شهری برداشته و سبزه‌میدان یکی از برجسته‌ترین آنها بود. اکنون که بحث بازگشایی در دستور کار قرار گرفته، ضروری است مدیریت شهری با نگاهی جامع و آینده‌نگر تصمیم بگیرد؛ تصمیمی که نه صرفاً به رضایت مقطعی، بلکه به حفظ هویت، سرمایه‌ی عمومی و آینده‌ی فرهنگی زنجان بیانجامد.