به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی فولاد مبارکه اصفهان، در برنامه «رادیو فولاد» هفته گذشته، سید محمدجواد مجیدی، مدیر مدیریت شهری و بهنام کاویانی رئیس محیط‌زیست فولاد مبارکه، حضور یافتند و ضمن پاسخ‌گویی به سؤالات مجری این برنامه زنده رادیویی، راهبردهای فولاد مبارکه در حوزه توسعه پایدار و محیط‌زیست را تشریح کردند. ماحصل این پرسش و پاسخ در ادامه آمده است:
در زمینه تعهدات فولاد مبارکه به کاهش کربن، مدیریت شهری چه تحولات ساختاری و زیرساختی را به کار گرفته است؟
در راستای چشم‌انداز فولاد مبارکه و با تدبیر مدیریت عالی شرکت، ساختاری جدید تحت عنوان مدیریت ارشد کنترل کیفیت و پایداری شکل گرفته است که فلسفه وجودی آن، پایداری سازمان و توسعه فولاد سبز است. این تحول سازمانی، گامی کلیدی برای همگامی با تحولات جهانی و ایفای نقش در مسیر کربن‌زدایی صنعت فولاد به شمار می‌رود.
فولاد مبارکه برای کربن‌زدایی و توسعه پایدار چه سرمایه‌گذاری‌هایی کرده است؟
در مسیر کربن‌زدایی و دست‌یابی به توسعه پایدار، فولاد مبارکه تعدادی سرمایه‌گذاری هدفمند و سیستماتیک را در دو سطح مستقیم و غیرمستقیم انجام داده است.
در سطح مستقیم، اقداماتی گسترده در حوزه‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی و آب، بازیافت پسماندها، کاهش آلاینده‌ها و ارتقای بهره‌وری فرایندها صورت گرفته است. این اقدامات شامل ایجاد زیرساخت‌های نوین، بهره‌گیری از فناوری‌های پاک و توسعه واحدهای تخصصی مانند مدیریت فرآوری ضایعات فرایندی است.
در سطح غیرمستقیم نیز فولاد مبارکه با هم‌راستاسازی پیمانکاران، زنجیره تأمین و طراحی محصولات با استحکام و دوام بالا، تلاش کرده تا اثرات زیست‌محیطی را در کل چرخه حیات محصول کاهش دهد. این رویکرد صرفاً محدود به کاهش انتشار کربن نیست، بلکه یک ابررویکرد سیستمی مبتنی بر پایداری است که تمامی ابعاد محیط‌زیستی، اقتصادی و اجتماعی را در چارچوب زنجیره ارزش پوشش می‌دهد و الگویی برای صنعت سبز آینده‌محور ارائه می‌کند.
چرا دست‌یابی به فولاد سبز برای آینده صنعت فولاد ایران حیاتی است؟
دست‌یابی به فولاد سبز برای آینده صنعت فولاد ایران، ضرورتی راهبردی و چندبُعدی است. فولاد سبز به معنای تولید فولاد با حداقل انتشار کربن در تمام زنجیره ارزش، با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، سوخت‌هایی مانند هیدروژن و کاهش مصرف منابع طبیعی است. این رویکرد نه‌تنها یک الزام زیست‌محیطی برای مقابله با تغییرات اقلیمی محسوب می‌شود، بلکه به‌دلیل سیاست‌های جهانی مانند مکانیسم مرز کربن اروپا (CBAM)، ضرورتی قانونی و تجاری برای حفظ بازارهای صادراتی و رقابت‌پذیری بین‌المللی نیز به شمار می‌رود. از سوی دیگر، فولاد سبز نماد واقعی توسعه پایدار است؛ چراکه به‌طور هم‌زمان سه بُعد اصلی پایداری، یعنی اقتصاد، محیط‌زیست و اجتماع را در برمی‌گیرد. حرکت هوشمندانه و پیش‌دستانه در این مسیر نه‌تنها ریسک‌های آینده را کاهش می‌دهد، بلکه فرصت‌های نوآوری، سرمایه‌گذاری و رشد پایدار را برای صنعت فولاد ایران فراهم می‌کند.
حفظ و نگهداری ۱۴۵۰ هکتار فضای سبز، یک تعهد زیست‌محیطی است یا استراتژی مدیریت ریسک؟
نگاه فولاد مبارکه به فضای سبز، فراتر از الزامات قانونی بوده است. این وسعت از فضای سبز، در واقع یک استراتژی چندوجهی برای مدیریت ریسک‌های زیست‌محیطی، ارتقای کیفیت زندگی و توسعه پایدار منطقه‌ای است. ما همواره محیط‌زیست را در کنار اقتصاد و رفاه اجتماعی، به‌عنوان یک بسته جامع پایداری در نظر گرفته‌ایم.
برای افزایش تاب‌آوری این فضای سبز چه اقداماتی اندیشیده شده است؟
اقلیم خشک منطقه چالش‌های خاص خود را دارد. ما با اجرای یک طرح تحقیقاتی ده‌ساله، به شناسایی چهار گونه بومی مقاوم به کم‌آبی رسیده‌ایم و توسعه فضای سبز را با این گونه‌ها ادامه می‌دهیم. این اقدام بخشی از استراتژی بلندمدت ما برای حفاظت از سرمایه‌های زیستی و افزایش تاب‌آوری اکولوژیکی است.
با ورود فناوری‌های جدید، زیرساخت‌های فعلی مانند رختکن‌ها و پارکینگ‌ها چگونه بازتعریف می‌شوند؟
زیرساخت‌هایی مانند رختکن‌ها در حوزه رفاه کارکنان تعریف می‌شوند. ما در یک پروژه سه‌ساله، ۲۰ هزار کمد را تعویض کرده‌ایم و اکنون در حال نوسازی سیستم‌های تهویه در ۲۵ رختکن هستیم. این اقدامات مستقیماً به تولید متصل نیست، اما در ارتقای بهره‌وری و سلامت نیروی انسانی تأثیر قابل‌توجهی دارد.
پیمانکاران با چه مکانیسم‌هایی با رویکرد فولاد سبز هم‌راستا می‌شوند؟
پیمانکاران بخشی از زنجیره اجرایی ما هستند. تلاش می‌کنیم با تدوین دستورالعمل‌ها، برگزاری جلسات منظم و ایجاد هماهنگی لازم، آن‌ها را در قالب خط‌مشی فولاد سبز هدایت کنیم. این هم‌راستایی برای تحقق اهداف کلان پایداری ضروری است.
مدیریت شهری فولاد مبارکه چگونه در توسعه پایدار شهرها و روستاهای اطراف مشارکت می‌کند؟
فولاد مبارکه با امضای تفاهم‌نامه‌هایی از جمله پروژه‌های ۱۰۰۰ و ۲۰۰۰ هکتاری فضای سبز، همکاری با سازمان جنگل‌ها و آبخیزداری و مشارکت در توسعه زیرساخت‌های منطقه‌ای، نقش فعالی در توسعه پایدار پیرامونی ایفا می‌کند. این اقدامات بخشی از رسالت اجتماعی فولاد مبارکه است.
با توجه به حجم بالای پسماندها، چگونه می‌توان این موضوع را در دستور کار محیط‌زیست قرار داد تا به‌عنوان یک زنجیره ارزش به آن نگاه شود؟
بهنام کاویانی، رئیس محیط‌زیست فولاد مبارکه:
در صنعت فولاد معمولاً با پسماندهای صنعتی سروکار داریم و پیگیر آن هستیم تا موادی که می‌توانند به‌عنوان محصول یا همراه محصول محسوب شوند، دسته‌بندی شده و روی آن‌ها کار شود؛ به‌گونه‌ای که هم فرهنگ اقتصاد چرخشی در شرکت جاری شود و هم شاخص‌هایی مانند شاخص راندمان مواد تقویت شود تا این محصولات سامان‌دهی شده و به‌عنوان ارزش در زنجیره ارزش قلمداد شوند و در مراحل مختلف مانند بازچرخانی در خط تولید یا در زنجیره‌های پایین‌دستی و بالادستی مجدداً استفاده شوند. هم‌اکنون در شرکت فولاد اکسیر، سه تا چهار نمونه از محصولات پسماندی ما تحت عملیات بازچرخانی قرار می‌گیرند و دوباره به ابتدای زنجیره بازمی‌گردند و ارزش افزوده ایجاد می‌کنند. این اقدام، هم کاهش کربن و هم کاهش آلودگی محیطی را به همراه دارد.
چه اقداماتی تاکنون برای تولید فولاد سبز و کاهش آلاینده‌های محیطی در فولاد مبارکه انجام شده است؟
در فولاد مبارکه تجهیزات و دستگاه‌های متعددی مانند غبارگیرها، فیلترها، تجهیزات سیار و پوشش‌دهی‌ها نصب شده تا از انتشار آلودگی جلوگیری شود. در بخش محلی، اقدامات لازم برای کاهش تأثیر گرد و غبار بر ذی‌نفعان انجام شده است، اما در سطح جهانی باید دید برای حذف کربن چه کارهایی باید انجام داد تا نگرانی‌های جهانی نیز رفع شود.
با توجه به ارزیابی‌های کربنی و چرخه عمر محصولات، لازم است شرکت بتواند خود را در جایگاهی مناسب قرار دهد و با آمار و داده‌های دقیق سخن بگوید. تاکنون بهره‌برداران ما در این مسیر تلاش کرده‌اند، اما انتظار می‌رود از نظر فنی و محاسباتی ورود عمیق‌تری داشته باشند تا سهم خود را متناسب با انتظارات بازارهای جهانی ایفا کنند.
چه دستاوردهایی در زمینه مدیریت منابع آب، پسماند و انرژی داشته‌اید؟
سال‌های متوالی است که برنامه‌ریزی برای مدیریت و کاهش مصرف انرژی در فولاد مبارکه اجرا می‌شود. در این مدت، با اجرای طرح‌های متعدد توانسته‌ایم راندمان انرژی نیروگاه‌ها را افزایش دهیم. همچنین بازچرخانی گازهای خروجی از نیروگاه قدیمی‌تر شرکت در دستور کار قرار گرفته که به کاهش انتشار کربن کمک می‌کند.
در یکی‌دو سال اخیر، شرکت در زمینه انرژی خورشیدی و بادی نیز گام‌های مؤثری برداشته است. به دو روش می‌توان انتشار کربن را کاهش داد: نخست، به‌صورت مستقیم و با جایگزینی سوخت‌های فسیلی با سوخت‌هایی مانند هیدروژن و دوم، به‌صورت غیرمستقیم و از طریق ایجاد نیروگاه‌های خورشیدی.
چه پروژه‌هایی در زمینه پایش لحظه‌ای و مدیریت محیط‌زیستی دارید؟
تلاش ما در فولاد مبارکه بر این بوده است که در هر نقطه‌ای که امکان دارد، پایش آنلاین را برقرار کنیم تا داده‌ها جمع‌آوری و پردازش دقیق‌تری روی آن‌ها انجام شود. همچنین استفاده از تصاویر ماهواره‌ای برای پایش محیطی آغاز شده است. علاوه بر سیستم‌های محلی اندازه‌گیری، پیمانکار معتمدی از سوی آزمایشگاه محیط‌زیست نیز به‌صورت دوره‌ای پایش را انجام می‌دهد.
درواقع، یک رصد چندگانه بر آلاینده‌ها و انتشارات وجود دارد تا اعداد دقیق استخراج و برای کاهش آن‌ها برنامه‌ریزی شود. احداث نیروگاه‌های خورشیدی و نیروگاه راندمان بالای فولاد مبارکه نیز در همین راستا بوده است. همچنین با تغییر فرایندها و افزایش سهم استفاده از قراضه در تولید که ۹۰ درصد محصول را تشکیل می‌دهد، بار آلایندگی کاهش یافته است. در کنار آن، استفاده از تکنولوژی‌های نوین مانند جایگزینی هیدروژن به‌جای سوخت‌های فسیلی در دستور کار قرار دارد.
در افق پنج‌ساله آینده، چه فناوری‌های نوینی توسط مدیریت شهری یا واحد محیط‌زیست برای افزایش کارایی و کاهش مصرف منابع معرفی خواهد شد؟
شرکت، بحث تحول دیجیتال و استفاده از هوش مصنوعی را در برنامه خود دارد و ما نیز از این روند غافل نیستیم. به همان نسبت که فرهنگ‌سازی و آماده‌سازی زیرساخت‌ها انجام می‌شود، ما نیز بهره‌مند خواهیم شد. هم‌اکنون سنسورهایی روی دودکش‌ها نصب شده و از دوربین‌ها و تصاویر ماهواره‌ای برای تحلیل داده‌ها استفاده می‌شود. علاوه بر این، اینترنت اشیا (IoT) نیز در برنامه توسعه ما قرار دارد.