مهندس امید اسماعیلی با اشاره به پیامدهای منفی این روند گفت: تبدیل شدن روستاها به شهر بدون داشتن جمعیت و ظرفیت کافی، اگرچه ممکن است در ظاهر نشانه‌ای از توسعه باشد، اما در عمل باعث پیامدهای متعددی می‌شود.
وی درباره پیامدهای این موضوع تشریح کرد: افزایش هزینه‌های خدمات‌رسانی عمومی و زیرساخت‌ها، مانند آب، برق، فاضلاب، پسماند، آسفالت، حمل‌ونقل و فضای سبز، برای این مناطق بسیار پرهزینه است. در نبود جمعیت کافی، نسبت هزینه به بهره‌وری بالا می‌رود و منابع ملی و محلی به هدر می‌رود.
کارشناس دفتر فنی استانداری ایلام افزود: تضعیف هویت روستایی و کشاورزی از دیگر پیامدهاست. تبدیل روستا به شهر می‌تواند وابستگی ساکنان به کشاورزی و دامداری را کاهش دهد و شغل‌های سنتی را به حاشیه ببرد. این موضوع در درازمدت امنیت غذایی منطقه را تهدید می‌کند.
اسماعیلی ادامه داد: مهاجرت معکوس و خالی‌ماندن سکونتگاه‌ها هم مشاهده می‌شود. در بسیاری موارد، ارتقای روستا به شهر بدون ظرفیت اشتغال موجب رها شدن مناطق تازه‌شهرشده می‌شود. ساکنان برای یافتن کار و امکانات بهتر به شهرهای بزرگ‌تر مهاجرت می‌کنند و شهرهای کوچک‌تر با کاهش جمعیت روبه‌رو می‌شوند.
وی با اشاره به ساختار اداری گفت: شهرداری‌ها، شوراهای شهر و ساختار اداری جدید شکل می‌گیرند اما فاقد منابع و مأموریت عملیاتی مشخص هستند، این موضوع باعث بروکراسی زائد و فساد اداری می‌شود.
اسماعیلی به دوگانگی در نظام برنامه‌ریزی و مدیریت هم اشاره کرد: این مناطق نه ویژگی کامل شهری را دارند و نه می‌توانند مانند روستا مدیریت شوند. در نتیجه، نظام برنامه‌ریزی عمرانی، اجتماعی و اقتصادی دچار سردرگمی می‌شود.
وی افزود: تمایل به ساخت‌وساز شهری در مناطق فاقد ظرفیت، فشار بر منابع طبیعی و محیط‌زیست را افزایش می‌دهد و می‌تواند منجر به تخریب جنگل‌ها، مراتع و اراضی کشاورزی شود.
کارشناس دفتر فنی استانداری ایلام همچنین به مشکلات فرهنگی و اجتماعی اشاره کرد: تغییر سریع هویت مکان بدون آمادگی اجتماعی می‌تواند باعث افزایش تضادهای فرهنگی، تنش‌های اجتماعی و ضعف مشارکت مردمی شود.
اسماعیلی درباره شاخص‌های جمعیتی گفت: حداقل جمعیت مورد نیاز برای تبدیل روستا به شهر در کشورهای مختلف متفاوت است. به‌طور مثال در ژاپن ۵۰ هزار نفر است و حداقل ۶۰ درصد از خانوارها باید در مشاغل تجاری و صنعتی شاغل باشند. در ایران، ضوابط وزارت کشور و سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها تعیین‌کننده است.
وی درباره شرایط غیرجمعیتی دیگر توضیح داد: این شرایط شامل پیوستگی کالبدی سکونت‌گاه، محدوده مشخص، حداقل امکانات زیربنایی و روبنایی مانند راه دسترسی، برق، آب، مدرسه و درمانگاه، توانایی اداره شهرداری از نظر منابع درآمدی، نیروی انسانی و ساختار جمعیتی و نبود موانع قانونی، نظامی یا زیست‌محیطی است. البته در سال‌های اخیر برخی روستاها با جمعیت کمتر، با استناد به ضرورت‌های سیاسی، امنیتی یا توسعه‌ای، با تصویب هیأت وزیران یا شورای عالی شهرسازی و معماری به شهر تبدیل شده‌اند.
اسماعیلی درباره موفقیت این فرآیند در ایران گفت: بر اساس پژوهش‌ها و گزارش‌های وزارت کشور و مرکز پژوهش‌های مجلس، درصد قابل توجهی از تغییرات روستا به شهر، به‌ویژه در مناطق محروم، چندان موفق نبوده است. شهرهایی که پس از ارتقا رشد اقتصادی قابل توجه داشته‌اند کمتر از ۳۰ درصد، شهرهایی با شهرداری فعال و پایدار حدود ۴۰ درصد، شهرهایی که با مهاجرت معکوس و رکود مواجه‌اند بیش از ۵۰ درصد و شهرهایی که رضایت مردمی بالایی دارند حدود ۲۵ درصد هستند.
وی به ویژگی‌های شهرهای موفق اشاره کرد: قرار گرفتن در مسیرهای ارتباطی مهم یا نزدیکی به مراکز شهرستان، وجود پتانسیل‌های اقتصادی مانند گردشگری و کشاورزی صنعتی، زیرساخت‌های اولیه، مشارکت فعال مردم و بهره‌مندی از طرح‌های حمایتی دولتی از جمله عوامل موفقیت هستند.
کارشناس دفتر فنی استان افزود: مشکلات مهم شهرهایی که بدون شاخص‌های لازم تبدیل شده‌اند شامل شهرهای بدون کارکرد واقعی، عدم ایجاد خدمات جدید، شهرداری‌های ناتوان، وابستگی کامل به اعتبارات دولتی، افزایش نارضایتی مردمی و کاهش دسترسی به خدمات دولتی است.
اسماعیلی در پایان گفت: بسیاری از شهرهای تازه‌تبدیل‌شده به دلیل نبود شغل و خدمات دچار مهاجرت معکوس یا تخلیه جمعیت شده‌اند. در واقع، شهر شدن روی کاغذ اتفاق افتاده، اما سبک زندگی، اقتصاد و ساختار اجتماعی همچنان روستایی باقی مانده است.
انتهای پیام