شناسهٔ خبر: 73899370 - سرویس فرهنگی
منبع: قدس آنلاین | لینک خبر

بررسی مفهوم وطن در ادبیات دینی کودک و نوجوان

پنجمین نشست ابک‌تاب (نقد کتاب الاهیاتی کودک و نوجوان) ، در قالب موضوع‌محور با هدف شناخت انگاره میهن و وطن‌دوستی در ادبیات کودک و نوجوان برگزار شد.

صاحب‌خبر -

به گزارش قدس آنلاین، دکتر فردوسی مشهدی، در این نشست ضمن تفکیک و توضیح مفاهیم میهن، وطن، ملت، کشور، ایران، ملی‌گرایی و میهن‌دوستی، به ساختاری از سرفصل‌های این موضوع پرداخت که حداکثر در پنج نوبت و نشست مطرح خواهند شد. به گفته وی، با توجه به این‌که ادبیات فرآورده زبان است، این موضوع به ترتیب تاریخ زبان فارسی دنبال می‌شود.
او با اشاره به سه دوره زبان فارسی؛ یعنی دوره باستانی، دوره میانه و دوره نو، افزود: انگاره میهن را در متون اوستایی و پهلوی دوره باستانی و دوره میانه خواهیم کاوید؛ سپس در دوره نو که پس از ورود اسلام به ایران آغاز می‌شود، به ترتیب به نمونه‌های از آثار سده‌های یکم تا پنجم، پنجم تا نهم، نهم تا دوازدهم، دوازدهم تا پانزدهم (دوره قاجار و پهلوی و جمهوری اسلامی)، اشاره می‌کنیم. دکتر فردوسی مشهدی با تأکید بر این‌که ادبیات کودک و نوجوان به معنای دقیق اصطلاحی و مدرن آن در جهان، حداکثر از اواخر سده هفدهم میلادی و در ایران از اوایل سده چهاردهم خورشیدی پدید آمده است، به معنای «ادبیات کودک» در عنوان بحث اشاره کرد و افزود: بنابراین، هنگامی که از این منظر به واکاوی متون کهن می‌پردازیم، مقصودمان یافتن محتوای کودکانه در آن متون نیست؛ زیرا ادبیات کودک به معنای مذکور در دوره پیشامدرن وجود نداشته است، بلکه با توجه به دست‌مایه‌ بودن آن متون برای انواع اقتباس‌های ادبی کودکانه و نوجوانانه در دوره مدرن، گزارشی از گزیده آن متون عرضه خواهد شد.
در دوره باستانی و دوره میانه زبان فارسی، زبان‌های اوستایی، مادی، پهلوی اشکانی، آراخوسیایی، سکایی (ختنی)، پهلوی ساسانی (پارتی)، سغدی، خوارزمی و بلخی در ایران رایج بوده‌اند که با توجه به مجال و حوصله این جلسه، چهار نمونه از اسطوره‌ها یا افسانه‌ها یا قصه‌های مقتبس از این متون یاد خواهند شد و با تعبیری تسامحی، همه آن‌ها را «داستان» خواهیم خواند و بر معنای «وطن» در آن‌ها تأکید خواهیم کرد:
1. «ی‍ادگ‍ار زری‍ران‌»؛
2. «جمشیدشاه»؛
3. «داریوش بزرگ»؛
4. «آرش کمان‌گیر».
فردوسی مشهدی پس از خوانش چکیده هر یک از این داستان‌ها افزود: چنان‌که ملاحظه می‌کنید کنش‌های موجودات قدسی (هرمزد یا امشاسپندان یا اسپندارمذ یا دیگر ایزدان) در پیش‌برد پی‌رنگ آن‌ها بسیار مؤثرند و به همین دلیل می‌توان گفت بر اثر غلبه عنصر «دین» بر دیگر عنصرهای پنج‌گانه فرهنگی در جوامع باستانی ایران، داستان‌های کهن اساطیری، مصداق «ادبیات دینی»اند.
درباره داستان اول، کتابی با عنوان «قصه شیرین ی‍ادگ‍ار زری‍ران‌» به همت محمدرضا یوسفی در سال 1380 سامان یافته است که وطن را در این داستان به معنای میهن؛ یعنی سرزمین مادری می‌توان خواند.
درباره داستان دوم، کتابی با عنوان «جمشیدشاه؛ افسانه آفرینش در ایران» به همت جمال اکرمی در سال 1397 عرضه شده است که وطن را در این داستان به معنای ایران؛ یعنی سرزمین مردمان آزاده و شکوه‌مند می‌توان برشمرد.
درباره داستان سوم، کتابی با عنوان «رهبران جهان باستان؛ داریوش بزرگ» به همت جمی پولس در سال 1390 فراهم شده و خانم سمانه اصفهانیان آن را ترجمه کرده است که وطن را در این داستان به معنای کشور می‌توان دانست.
درباره داستان چهارم، کتابی با عنوان «آرش کمان‌گیر: برگرفته از داستان‌های ایران باستان» به همت و با تصویرگری خانم نیره تقوی در سال 1388 پدید آمده است که معنای وطن را در این داستان، معادل میهن؛ یعنی سرزمین پدری می‌توان یافت.
فردوسی مشهدی افزون بر اشاره به معانی شش‌گانه وطن و خوانش چکیده داستان‌های مذکور و معرفی چند منبع پژوهشی درباره اساطیر و افسانه‌های ایرانی، تأکید کرد این‌ها فقط نمونه‌هایی از اقتباس‌ها برای کودک و نوجوان از متون فارسی باستان و فارسی میانه‌اند و این نمونه‌ها در بخش بعدی؛ یعنی پس از دگرگونی زبان ایرانیان به زبانی که آن را «فارسی نو» می‌خوانند، این نمونه‌ها فزونی می‌گیرند.
بنابر اعلام مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری، نشست دوم «وطن در ادبیات کودک و نوجوان»، با هم‌کاری «باشگاه دانش‌افزایی و بهره‌وری ادبیات دینی کودک و نوجوان» (بادبادک) سه‌شنبه آینده 31 تیرماه 1404 ساعت 17:00 در محل حوزه هنری خراسان رضوی برگزار خواهد شد.