به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ عید قربان تجلی ایمان و تسلیم در برابر اراده خداوند است. این جشن با آئین‌های ویژه خود از جمله قربانی کردن حیوان، اقامه نماز و انجام اعمال خیرخواهانه، مسلمانان را به همبستگی، بخشش و روحانیت دعوت می‌کند. داستان حضرت ابراهیم (ع) به مسلمانان یادآوری می‌کند که زندگی آزمونی است برای تقویت ایمان و اطاعت از فرمان‌های الهی و اینکه می‌توان با ایمان راسخ و تسلیم شدن در برابر حکمت خداوند بر هر چالشی پیروز شد و زندگی‌ای پر از امید و معنویت داشت.

عید قربان که به «جشن قربانی» نیز معروف است، یکی از مهم‌ترین و پرمعناترین اعیاد اسلامی است که هر سال در روز دهم ماه ذی‌الحجه (شانزدهم خرداد ۱۴۰۴) برگزار می‌شود. این جشن ریشه در داستان عمیق و تأثیرگذار پیامبر خدا، ابراهیم (ع) دارد که نمادی از ایمان خالص، اطاعت بی‌چون و چرای خداوند و تسلیم کامل در برابر اراده الهی است؛ داستانی که نه‌تنها یک روایت تاریخی، بلکه حاوی پیام‌هایی عاطفی و معنوی است که هر مسلمان را به تفکر در ایمان، فداکاری و بخشش دعوت می‌کند. در قلب این ماجرا حضرت ابراهیم (ع) قرار دارد که فرمانی از خداوند مبنی‌بر قربانی کردن عزیزترین داشته‌اش، پسرش اسماعیل (ع)، دریافت می‌کند. این فرمان آزمایشی سخت و دشوار برای هر پدر و مادری است، اما ابراهیم با تمام وجود و دلی سرشار از ایمان، تسلیم خواست خدا می‌شود.

حتی اسماعیل (ع) نیز که خود نمادی از تسلیم و ایمان است، با رضایت کامل به فرمان الهی گردن می‌نهد. این لحظه، اوج فداکاری و اعتماد به خداوند را به تصویر می‌کشد؛ لحظه‌ای که قلب‌ها را می‌فشارد و روح‌ها را به سوی خداوند متعال می‌کشاند. با این حال در لحظه‌ای که تیغ قربانی بر گلوی اسماعیل (ع) قرار می‌گیرد، رحمت بی‌کران خداوند نمایان می‌شود. جبرئیل با یک قوچ بر ابراهیم (ع) نازل، آن را جایگزین اسماعیل می‌کند و جان پسر این پیامبر بزرگوار حفظ می‌شود. این واقعه نمادی از مهربانی و رحمت خداوند است که به انسان‌ها یادآوری می‌کند حتی در سخت‌ترین آزمون‌ها، رحمت و لطف الهی همیشه شامل حال آن‌هاست. ماجرای حضرت ابراهیم (ع) و پسر بزرگوارش نه‌تنها نشان‌دهنده ایمان و اطاعت بی‌چون و چرای این پیامبر ارجمند، بلکه نمایانگر عمق اعتماد و تسلیم به حکمت خداوند است؛ درسی که هر مسلمان باید در زندگی خود به آن پایبند باشد.

عید قربان همزمان با پایان مراسم حج برگزار می‌شود و مسلمانان سراسر جهان را گرد هم می‌آورد. این جشن، فرصتی برای تجدید عهد با خداوند و تقویت پیوندهای اجتماعی و خانوادگی است. در این روز، مسلمانان به یاد داستان ابراهیم (ع)، حیوانی هم‌چون گوسفند، بز، گاو یا شتر را به‌عنوان قربانی ذبح می‌کنند. گوشت این قربانی به سه بخش تقسیم می‌شود: بخشی برای خانواده، بخشی برای دوستان و خویشاوندان و بخشی نیز برای نیازمندان و فقرا. این سنت زیبا، نمادی از بخشش، همدلی و عدالت اجتماعی است که اهمیت کمک به محرومان را در اسلام برجسته می‌کند.

داستان حضرت ابراهیم (ع) از جنبه‌های مختلف به‌ویژه از نظر احساسات و عواطف، بسیار غنی است. او با دلی پر از عشق و ایمان، حتی در رویارویی با سخت‌ترین آزمون‌ها، تسلیم اراده خدا شد. این تسلیم نه از سر اجبار، بلکه از سر اعتماد کامل به حکمت و رحمت خداوند است. ابراهیم (ع) در برابر بت‌پرستی قوم خود ایستاد و با شجاعت و یقین به خداوند، ظلم و خرافات را به چالش کشید. این شجاعت و ایستادگی، نمونه‌ای از ایمان راسخ است که هر فرد می‌تواند در زندگی خود از آن الهام بگیرد. از سوی دیگر توکل عمیق ابراهیم به خداوند در شرایط سخت، با رها کردن هاجر و اسماعیل در بیابان خشک، نشان‌دهنده اعتماد کامل او به حمایت الهی است که ترس و نگرانی را از دل او دور می‌کند. این توکل درسی است برای همه مسلمانان که در سختی‌ها و مشکلات زندگی، باید به خداوند پناه برد و با آرامش و اطمینان مسیر خود را ادامه داد.

ماجرای عید قربان از نظر اخلاقی پیام‌هایی چون صداقت در ایمان، فداکاری، بخشندگی و عدالت اجتماعی را به مسلمانان می‌آموزد. تقسیم گوشت قربانی به نیازمندان، نمادی از مسئولیت‌پذیری اجتماعی و اهمیت کمک به دیگران است. این ارزش‌ها، پایه‌های اصلی اخلاق اسلامی را تشکیل می‌دهند و در شکل‌گیری شخصیت انسانی و سلامت جامعه نقش مهمی دارند.

عید قربان فرصتی است برای هر مسلمان تا ارزش‌هایی چون صبر، توکل، فداکاری و تسلیم به اراده خداوند را به کار گیرد. این جشن، یادآور داستانی است که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و همچنان الهام‌بخش ایمان و انسانیت در سراسر جهان است. این عید از نظر احساسی روزی است که قلب‌ها به هم نزدیک‌تر می‌شوند. پس از اقامه نماز عید در مساجد یا مکان‌های باز، مردم با لباس‌های نو به دیدار خانواده و دوستان می‌روند، غذاهای ویژه‌ای را با یکدیگر تقسیم می‌کنند و شادی و محبت را در میان خود گسترش می‌دهند.

جشن‌های عید قربان در هر نقطه از جهان رنگ و بوی خاص خود را دارد؛ برای مثال در جنوب آسیا زنان حنا بر دست‌های خود می‌گذارند و کودکان عیدی می‌گیرند، در خاورمیانه شیرینی‌های سنتی پخته می‌شود و در آفریقا سازمان‌های خیریه به نیازمندان کمک می‌رسانند. این تنوع فرهنگی، نشان‌دهنده گستردگی و عمق معنوی عید قربان است که فراتر از مرزها و فرهنگ‌ها، پیوندی جهانی میان مسلمانان ایجاد می‌کند. این عید در عربستان سعودی به عنوان زادگاه اسلام و محل برگزاری حج، جایگاهی ویژه دارد و همزمان با پایان حج برگزار می‌شود. مردم در این روز در نمازهای جماعت شرکت می‌کنند، حیوانات را قربانی می‌کنند و گوشت را بین خانواده، دوستان و نیازمندان تقسیم می‌کنند.

عید قربان در مصر و مراکش یک تعطیلی عمومی است و مردم پس از نماز صبح، حیوان قربانی می‌کنند. در مراکش، رسم جالبی وجود دارد که شاخ‌های حیوان قربانی را با حنا رنگ می‌کنند که این عمل به‌دنبال اعتقاد آن‌ها به ارمغان خوش‌شانسی مربوط است. سپس خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند، هدیه رد و بدل می‌کنند و به زیارت قبور اقوام می‌روند. در پاکستان و افغانستان نیز قربانی حیوانات و نماز جماعت از ارکان اصلی عید است. شب قبل از عید، زنان و دختران طرح‌های حنا روی دست‌های خود می‌کشند که جلوه‌ای زیبا به جشن می‌بخشد. کودکان هدیه یا پول عیدی دریافت می‌کنند و بزرگترها غذاهای سنتی همچون بریانی و سویایی (دسر شیرین) تهیه و با دیگران تقسیم می‌کنند.

در هند این عید به نام «بکری» شناخته می‌شود. مردم گوسفند یا بز قربانی می‌کنند و غذاهای ویژه‌ای همچون بریانی و شیرین‌پلو (شیرینی سویایی) می‌پزند. نماز جماعت در فضاهای باز برگزار می‌شود و تأکید زیادی روی بخشش و کمک به نیازمندان وجود دارد. در جنوب شرق آسیا، عید قربان به نام «هری رایا حاجی» یا «هری رایا عیدالاضحی» شناخته می‌شود. مردم نماز جماعت می‌خوانند، پای سخنرانی می‌نشینند و حیوان قربانی می‌کنند. گوشت قربانی بین خانواده و نیازمندان تقسیم می‌شود. جشن‌ها همچنین شامل رژه‌های رنگارنگ و برنامه‌های اجتماعی است که بر کمک به دیگران تأکید دارد.

عید قربان در یمن و سوریه با تهیه شیرینی‌های ویژه و برگزاری مهمانی‌های خانوادگی همراه است. غذا نقش مهمی در جشن‌های این عید دارد و خانواده‌ها دور هم جمع می‌شوند، هدیه می‌دهند و لباس‌های سنتی می‌پوشند. در بسیاری از کشورهای آفریقایی، قربانی کردن حیوانات به صورت عمومی و مراسمی برگزار می‌شود که نوعی نمایش اجتماعی است. سخاوت و کمک به نیازمندان در این مراسم برجسته است و جشن‌ها فرصتی برای پیوند اجتماعی و مهمانی‌های بزرگ فراهم می‌کنند. مسلمانان در اروپا و آمریکای شمالی عید قربان را با نمازهای ویژه در مساجد، گردهمایی‌های اجتماعی و غذاهای متنوع از کشورهای مختلف جشن می‌گیرند. این جشن‌ها بر خانواده، بخشش و تنوع فرهنگی تأکید دارند و مساجد میزبان جمعیت‌های بزرگ در صبح عید هستند.

مسلمانان در آمریکای لاتین اقلیت هستند، اما جوامع مهاجر و مسلمانان بومی عید قربان را با نماز، غذا و گردهمایی‌های خانوادگی برگزار می‌کنند و ارزش‌های اصلی عید را حفظ می‌کنند. این عید در استرالیا نیز توسط جمعیت قابل‌توجه مسلمانان مهاجر برگزاری و با برپایی نماز جماعت، خریدهای ویژه و دعوت از مهمانان جشن گرفته می‌شود. در اوکراین، حتی در شرایط جنگی نیز سربازان مسلمان با برگزاری نماز و صرف غذاهای عید لحظاتی از آرامش را تجربه می‌کنند که نشان‌دهنده نقش برجسته عید قربان در ایجاد همبستگی است.

عید قربان در ایران یکی از مهم‌ترین اعیاد اسلامی است که با آداب و رسوم متنوع و ویژه هر منطقه برگزار می‌شود. روز عید، پس از اقامه نماز جماعت، حیوانی همچون گوسفند، بز یا گاو قربانی می‌شود و گوشت آن بین خانواده، دوستان و نیازمندان تقسیم می‌شود. در بعضی مناطق ازجمله آذربایجان، ترکمن‌صحرا و کردستان، رسم‌ها و آئین‌های ویژه‌ای همچون پخت غذاهای محلی و دید و بازدید از بزرگان برگزار می‌شود. همچنین در این روز، کمک به مستمندان و صله‌رحم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و مراسم قربانی اغلب در اماکن مقدس یا میدان‌های اصلی شهرها انجام می‌گیرد. عید قربان در ایران علاوه بر جنبه دینی، فرصتی برای تقویت پیوندهای اجتماعی و فرهنگی است.

مراسم روز عید قربان از نماز تا قربانی

نمازگزاران سحرگاه در مصلّاهای بزرگ شهرها یا زمین‌های وسیع حاشیه شهر گرد هم می‌آیند. مردان عرب با «دشداشه» و «شماغ» سفید و دیگر اقوام با لباس‌های محلی سفید، نماد وحدت و پاکی را به نمایش می‌گذارند. فریادهای «لبیک یا حسین» و صلوات جمعی، فضا را آکنده از شور مذهبی می‌کند.

پس از نماز، قربانی گوسفند،گاو یا گوساله سالم (مطابق شرع) در مکان‌های تعیین‌شده توسط شهرداری یا منازل انجام می‌شود. گوشت قربانی سه‌سهم می‌شود؛ سهم خانواده، خویشاوندان و نیازمندان. این سنت، نماد همبستگی اجتماعی و توجه به محرومان است.

مردم با گفتن «عیدکم مبارک» و «تقبل الله منا و منکم» به دیدار بزرگان فامیل و همسایگان می‌روند؛ عیدی دادن به کودکان و پخت غذاهای محلی با گوشت قربانی مانند «قلیه ماهی» و «حلیم» از آیین‌های شاخص است. بسیاری از خانواده‌ها بخشی از غذا را بین نیازمندان توزیع می‌کنند.

ویژگی‌های منحصربه‌فرد خوزستان در عید قربان

در مناطق عرب‌نشین؛ مردان دشداشه و شماغ و زنان عباهای رنگین بر تن می‌کنند. خواندن اشعار عربی «هوسه» با مضامین مذهبی و اجرای رقص‌های گروهی مردانه با نوای طبل، شادی را به جمعیت تزریق می‌کند.

عید قربان در مناطق بختیاری و لُرنشین

پخت نان‌های محلی و اجرای موسیقی بومی محلی (فولکلوریک)، رنگ‌وبوی بومی و خاصی به جشن می‌دهد.

این عید سعید در خوزستان، جلوه‌گاه همبستگی اقوام مختلف در کنار یکدیگر است. تأکید بر تقسیم گوشت بین فقرا، تقویت پیوندهای خانوادگی و بزرگداشت ایثار حضرت ابراهیم(ع) از مضامین محوری این عید به‌شمار می‌رود.

یکی از آیین های کهن در دزفول مراسم بیرق زنون است. این مراسم در بین اقوام مختلف استان شامل عرب، بختیاری، لر، دزفولی و شوشتری و ... با شیوه های مختلف برگزار می شود ولی قاعده کلی آن این است که پرچم‌های سفید و سبز رنگی در منزل کسی که به سفر حج رفته و همچنین فرزندانش نصب می شود تا نشان دهد در این خانه کسی به حج رفته است.و معمولا مدتها برپشت بام باقی می‌ماند.

به طور معمول ۲ پرچم بزرگ یکی سفید به علامت پدر خانواده و یکی سبز رنگ به علامت مادر خانواده به همراه چندین پرچم سبز کوچک‌تر به علامت تعداد فرزندان فرد به حج رفته در بالاترین نقطه خانه حاجی و همچنین فرزندانش نصب می شود.

این مراسم در شب عید قربان با مراسمی خاص و معمولا با دعوت افراد نزدیک به صرف شام انجام می شود چرا که در این زمان حاجیان پس از پشت سر گذاشتن اعمال روز عرفه، محرم می‌‏شوند. فردای این روز هم گوسفندی قربانی می شود و بین مردم محل و فقرا تقسیم می شود در عین حال برخی اقوام خوزستانی در شب برگزاری این مراسم اقدام به تهیه و خوردن انواع غذاهای سنتی می کنند.

این مراسم با جشن و خواندن ترانه هایی با تم مذهبی همراه است؛ در انتها مراسم بیرق‌ها به روی پشت بام نسب شده و ولیمه‌ای داده می‌شود.

فقرای محل و افراد نیازمند هم با دیدن این بیرقها به خانه ای که این پرچم‌ها را نصب کرده مراجعه می کنند و طلب حاجت می کنند که افراد خانه هم برای سلامتی فرد به حج رفته در حد توان اقدام به رفع حاجت آنها می کنند و در روز عید قربان هم گوشت قربانی به فقرا داده می شود.