به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، بسیار فراتر از هشت سیاره آشنا در منظومه شمسی، جهان‌های عجیب‌وغریب بی‌شماری در انتظار کشف هستند، جهان‌های بی‌شماری از گدازه، یخ، آب و گازهای مضر که در سراسر در کیهان وجود دارند. به‌لطف پیشرفت سریع فناوری تلسکوپ، اخترشناسان بیش از ۵۶۰۰ سیاره خارج از منظومه شمسی را شناسایی کرده‌اند. این سیارات فراخورشیدی، جهان‌هایی از گدازه و آب هستند، دنیاهایی که توسط گرمای ستارگانشان ویران شده یا در شب‌های ابدی محبوس مانده‌اند و ممکن است شکل‌های عجیب و غریبی از حیات را در خود جای داده باشند که در هیچ‌یک از داستان‌های علمی تخیلی تصور نمی‌شود. در ادامه با بعضی از عجیب‌ترین و شگفت‌انگیزترین سیارات فراخورشیدی آشنا می‌شویم که دانشمندان تاکنون کشف کرده‌اند.
سیاره جهنم، ۵۵ کَن‌کری ای (۵۵Cancri e)
«۵۵ کَن‌کری ای»، سیاره‌ای جهنمی است که در آن گدازه می‌بارد؛ یک دنیای سنگی حدود هشت برابر زمین که به‌عنوان «ابر زمینsuper Earth» شناخته می‌شود، بااین‌حال به رغم وسعت مناسب شرایط زندگی در آن مهیا نیست و «۵۵ کن‌گری ای» با نام مستعار «سیاره جهنم» شناخته می‌شود، زیرا به‌طور کامل از دریاهای گدازه تشکیل شده است و حتی ممکن است در آنجا گدازه ببارد. این سیاره فراخورشیدی در فاصله ۴۱ سال نوری از زمین قرار دارد و هدف محبوبی برای علاقه‌مندان به مطالعات فضا محسوب می‌شود.
کپلر ۱۶۲۵ بی (Kepler-۱۶۲۵)
سیاره فراخورشیدی «کپلر ۱۶۲۵ بی» نخستین سیاره شناخته‌شده در بیرون از منظومه شمسی است و به‌طور هم‌زمان به دور دو ستاره می‌چرخد، این سیاره عظیم دارای سطح گازی شبیه به زحل است و در فاصله حدود ۲۰۰ سال نوری از خورشید قرار دارد.
غول قانون‌شکن، ال‌اچ‌ای ۳۱۵۴ بی (LHS ۳۱۵۴b)
سیاره فراخورشیدی غول‌پیکر LHS ۳۱۵۴b برای ستاره کوچکش بسیار بزرگ به نظر می‌رسد، این سیاره حدود ۱۳ برابر جرم بیشتری از زمین دارد، اما به دور ستاره‌ای با جرمی ۹ برابر جرم کمتر از خورشید می‌چرخد که به نظر نمی‌رسد حتی وجود داشته باشد.
دنیای آبی با اقیانوس‌های زنده، کی ۲-۱۸ بی (K۲-۱۸ b)
کی ۲-۱۸ بی یک جهان بزرگ است که در فاصله ۱۲۰ سال نوری از خورشید قرار دارد و در اطراف ستاره خود در «منطقه طلایی» زندگی می‌کند و احتمال وجود آب مایع و حیات در این سیاره وجود دارد و تجزیه‌وتحلیل‌های اخیر تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) از این ایده پشتیبانی می‌کند که ممکن است اقیانوسی از آب مایع داشته باشد که خانه موجودات زنده است. جیمز وب حتی ردپای احتمالی دی متیل سولفید را در جو این سیاره فراخورشیدی شناسایی کرد، یک ماده شیمیایی که تنها توسط فیتوپلانکتون‌های روی زمین منتشر می‌شود.
بزرگترین سیاره فراخورشیدی شناخته‌شده در کیهان، HAT-P-۶۷ b
غول گازی HAT-P-۶۷ b با شعاع دو برابر مشتری که در فاصله ۱۲۰۰ سال نوری از زمین قرار دارد، به احتمال زیاد بزرگترین سیاره شناخته شده در کیهان است، با این‌حال چگالی بسیار کمی دارد و تنها یک‌سوم جرم مشتری را به خود اختصاص داده است.
سیاره‌ای با بارش شن و ماسه، WASP-۱۰۷b
سیاره فراخورشیدی WASP-۱۰۷b در فاصله ۲۰۰ سال نوری از زمین، چگالی بسیار کمی دارد که باعث می‌شود در رصدهای تلسکوپی به صورت کرکی به نظر برسد، مطالعه جیمز وب روی این سیاره، ابرهایی را نشان داد که به‌طور بالقوه از ذرات سیلیکات ریزدانه ساخته شده‌اند، به عبارت دیگر ممکن است این دنیای ممکن پف‌کرده میزبان باران‌هایی از جنس ماسه باشد.
کره چشمی با دریاهای زنده، LHS ۱۱۴۰ b
سیاره فراخورشیدی LHS ۱۱۴۰ b که تنها ۵۰ سال نوری از زمین فاصله دارد، ممکن است به لطف سطح بی‌نظیرش، میزبان حیات بیگانه باشد. مطالعات جیمز وب نشان داد که که این سیاره ممکن است به جز قسمتی از سطح آنکه به‌طور دائم به سمت ستاره میزبانش این، پوشیده از یخ باشد.
به گفته محققان، گرمای ستاره در این بخش ممکن است به اندازه کافی یخ را ذوب کند تا یک اقیانوس آب دایره‌ای و مایع در آن شکل بگیرد. این اقیانوس نادر ورای اینکه به LHS ۱۱۴۰ b ظاهری شبیه چشم گاو می‌دهد، ممکن است مکانی عالی برای شکوفایی حیات فرازمینی باشد.
دنیای تخم‌مرغ‌های گندیده، HD ۱۸۹۷۳۳ b
سیاره فراخورشیدی HD ۱۸۹۷۳۳ b که در فاصله حدود ۶۴ سال نوری از زمین قرار دارد، دارای ترکیب شیمیایی متمایزی است که اخترشناسان می‌توانند بوی آن را از سراسر کهکشان بفهمند. مطالعه اخیر جیمز وب روی این سیاره نشان داد که اتمسفر آن حاوی مقادیر قابل توجهی سولفید هیدروژن است؛ گازی سمی و قابل اشتعال که از مواد آلی در حال پوسیدگی و آتشفشان‌های روی زمین خارج می‌شود و بویی شبیه تخم‌مرغ‌های فاسد دارد، این سیاره بدبو برای حمایت از حیات بسیار داغ است، اما یافتن چنین مولکول‌های متمایزی در جو آن، نشانه خوبی است که ممکن است به‌زودی بتوان نشانه‌هایی از حیات را در جای دیگری از کیهان شناسایی کرد.
سیاره آتشفشانی، HD ۲۶۹۶۵ b
دانشمندان در سال ۲۰۱۸ از کشف سیاره‌ای در اطراف ستاره ۴۰ Eridani A خبر دادند و آن را HD ۲۶۹۶۵ b نامیدند، بااین‌حال مشاهدات بعدی این ستاره وجود سیاره یادشده را زیر سوال برد و نشان داد تکان‌های ظریف در نشانه‌های نوری ستاره ممکن است ناشی از کشش سیاره‌ای نزدیک به آن نباشد، بلکه تنها از فوران‌های منظم در سطح ستاره ناشی شده باشد، بنابراین وجود این سیاره اکنون در هاله‌ای از شک و تردید قرار دارد.
سیاره‌ای زمین مانند در اطراف یک ستاره کوچک سرخ، گلیس ۱۲ بی (Gliese ۱۲ b)
زمین ممکن است دوقلویی داشته باشد که مدت‌هاست در یک منظومه ستاره‌ای نزدیک گم شده است، این سیاره که گلیس ۱۲ بی نام دارد، به دور یک ستاره داغ و سرخ در منظومه‌ای در فاصله ۴۰ سال نوری از زمین می‌چرخد و به نظر می‌رسد ۱.۱ برابر زمین پهنا داشته باشد، این امر به آن ویژگی‌هایی مشابه سیاره زمین می‌دهد، اما بسیار نزدیک‌تر از آن به خورشید می‌چرخد و یک سال آن حدود ۱۳ روز زمینی طول می‌کشد، ستاره آن نیز بسیار کوچک‌تر از خورشید است و سیاره را در منطقه قابل سکونت نگه می‌دارد.
دوقلوی زمین با شب‌های ابدی، اسپکولوس۳بی (SPECULOOS-۳ b)
همه سیارات در اندازه زمین امکان قابل سکونت بودن را ندارند. اسپکولوس۳بی دنیای سنگی و زمین‌مانندی است که مدار آن به دور ستاره کوتوله قرمزش البته کمی بیش از حد نزدیک به آن می‌چرخد و با تکمیل یک مدار هر ۱۷ ساعت، این جهان صخره‌ای در معرض تشعشعات زیادی قرار می‌گیرد و این احتمال را به وجود می‌آورد که اتمسفر آن مدت‌ها پیش منفجر شده و این سیاره را به‌طور کامل بایر کرده است و از سوی دیگر یک طرف این سیاره به‌طور تبدیل روز بوده و رو به ستاره خود قرار دارد و طرف دیگر در شبی دائمی گرفتار است.
جهان آتشفشانی قرمز، TOI-۶۷۱۳.۰۱
ستاره‌شناسان سیاره‌ای را در یک منظومه ستاره‌ای دور از منظومه شمسی کشف کرده‌اند که به نظر می‌رسد دارای آتشفشان‌های بسیار زیاد همواره در حال فوران است و در دوربین تلسکوپ‌ها به رنگ قرمز می‌درخشد، این سیاره فراخورشیدی که TOI-۶۷۱۳.۰۱ نام دارد، در فاصله حدود ۶۶ سال نوری از زمین قرار دارد، از نزدیک به دور ستاره خود می‌چرخد و هر ۲.۲ روز زمینی یک دور کامل می‌زند، مشاهدات نشان می‌دهد که این سیاره از گدازه مذاب پوشیده شده است که توسط صدها آتشفشان فعال آزاد می‌شود، همچنین در معرض اصطکاک داخلی باورنکردنی ناشی از گرانش ستاره خود و سیارات همسایه خود قرار دارد که ممکن است موجب ذوب شدن آن از درون شود.
غول گازی با بادهای گلوله‌مانند، WASP-۴۳b
دانشمندان نقشه آب‌وهوا یک سیاره فراخورشیدی عظیم در فاصله ۲۸۰ سال نوری از زمین را ترسیم کرده‌اند که WASP-۴۳b نام دارد و یک سوی آن در روز و سوی دیگرش در تاریکی ابدی گرفتار است. تفاوت دمایی قابل‌توجه بین این دو طرف موجب ایجاد بادهای شدید می‌شود که دانشمندان تخمین زده‌اند سرعت آن‌ها تا ۹۰۰۰ کیلومتر در ساعت است، یعنی چندین برابر سریع‌تر از سرعت یک گلوله.
دنیایی جهنمی با رنگین‌کمان‌های باشکوه، WASP-۷۶ b
سیاره فراخورشیدی WASP-۷۶ b واقع در حدود ۶۳۷ سال نوری از زمین، ۲۰ برابر نزدیک‌تر از عطارد به دور خورشیدش می‌چرخد و دمای ۲۴۰۰ درجه سانتی‌گرادی، آن را به یک دنیای جهنمی واقعی تبدیل می‌کند، با این‌حال یک نقطه درخشان عجیب روی سطح این سیاره، درست در جایی وجود دارد که دو طرف شب و روز به هم می‌رسند و جلوه‌ای باشکوه دارد؛ یک پدیده بصری نادر که گاهی در زمین دیده می‌شود و از حلقه‌های رنگین کمانی متحدالمرکز تشکیل شده است که یک دایره غول پیکر را تشکیل می‌دهد.
سیارات غول‌پیکر در اطراف ستاره‌های مرده
دانشمندان پس از کشف دو سیاره عظیم که در منظومه‌های ستاره‌ای دوردست به دور ستاره‌های کوتوله سفید مرده می‌چرخند، استنباط کردند که یک روز خورشید خواهد مرد، اما بعضی از سیارات در منظومه شمسی ممکن است به حیات خود ادامه دهند. سیارات یادشده با نام‌های WD ۱۲۰۲-۲۳۲ و WD ۲۱۰۵-۸۲، بین یک تا هفت برابر مشتری جرم دارند و هر دو به دور ستاره‌های کوچک و مرده در فاصله‌های حداقل ۱۱.۵ برابر زمین و خورشید می‌چرخند. کشف آن‌ها نشان می‌دهد که سیارات مشابه منظومه شمسی، مشتری و زحل، ممکن است بتوانند روزی از مرگ اجتناب‌ناپذیر خورشید جان سالم به در ببرند.
سیارات سرکش شکارچی، JuMBO
بیشتر سیارات شناخته‌شده به دور ستاره‌ها می‌چرخند، اما ممکن است این امر برای دیگر سیارات صدق نکند. دانشمندان با استفاده از جیمز وب صدها سیاره سرکش شناور آزاد را کشف کرده‌اند که در سحابی شکارچی می‌چرخند و به هیچ ستاره‌ای متصل نیستند. حدود ۸۰ مورد از این جهان‌های سرکش در مدارهای دوتایی با یکدیگر به دام افتاده‌اند و به‌صورت جفت در فضا می‌چرخند، دانشمندان مطمئن نیستند که چگونه این دنیاها از منظومه‌های ستاره‌ای اصلی خود خارج شده یا چرا در مدارهای دوتایی به دام افتاده‌اند، با توجه به اینکه این سیارات هم جرم مشتری هستند، دانشمندان به آن‌ها لقب اجرام دوتایی با جرم مشتری یا به اختصار JuMBO را داده‌اند.
سیاره دوردست اما قابل مشاهده، ۲M۱۲۰۷b
دانشمندان بیشتر سیارات فراخورشیدی را به‌طور غیرمستقیم و با مشاهده تغییرات نور ساطع‌شده از ستارگان دور شناسایی می‌کنند، اما در سال ۲۰۰۴، محققان برای نخستین بار تأیید تصویری مستقیم از یک دنیای بیگانه را دریافت کردند، این سیاره فراخورشیدی که 2M1207b نام دارد، در فاصله ۱۷۰ سال نوری از زمین، در صورت فلکی قنطورس قرار دارد و یک غول گازی حدود پنج برابر بزرگ‌تر از مشتری است، از زمان این کشف پیشگامانه، حدود ۲۰۰ سیاره فراخورشیدی از طریق تصویربرداری مستقیم کشف شده‌اند.
سیاره‌ای با ابرهای کوارتز، WASP-۱۷b
مشاهدات جیمز وب نشان داد که سیاره فراخورشیدی WASP-۱۷b، یک غول گازی مشتری مانند، آنقدر داغ است که ابرهایش از کریستال‌های کوارتز ساخته شده‌اند. این سیاره بسیار نزدیک به ستاره اصلی خود می‌چرخد که جوی با دمای ۱۵۰۰ درجه سانتی‌گراد به آن می‌دهد و به گفته محققان، این گرما ذرات ریز سیلیسی به اندازه ماسه را در جو سیاره تشکیل می‌دهد که ممکن است به ابرهای کوارتز خالص تبدیل شوند.
نوزاد مشتری در شرف به دنیا آمدن
دانشمندان حین مطالعه منطقه اطراف ستاره V۹۶۰ Mon، واقع در حدود ۵ هزار سال نوری از زمین، میدان گازی توده‌ای را مشاهده کردند که در آن دو رشته از مواد به صورت توده‌های متمایز و سیاره‌مانند در حال شکل‌گیری هستند، این نخستین باری است که دانشمندان از یک منظومه ستاره‌ای جوان در آستانه تولد اولین سیارات غول‌پیکر خود تصویربرداری می‌کنند.
سیارات خواهر و برادر در حال تولد
در اطراف ستاره دوردست PDS ۷۰ که در فاصله ۳۷۰ سال نوری از زمین قرار دارد، یک جفت سیاره بسیار نادر زندگی می‌کند و به نظر می‌رسد یک جهان شکل‌گرفته به اندازه مشتری است که به دور ستاره میزبان خود می‌چرخد. در پشت این مجموعه در همان مدار، ابر عظیمی از گاز و غبار وجود دارد که محققان گمان می‌کنند ممکن است خواهر و برادر نیمه شکل‌گرفته این سیارات باشد. اگرچه به نظر می‌رسد تنها یکی از این اجرام یک سیاره تمام عیار است، اما این جفت نخستین شاهد از وجود «سیاره‌های تروجان» نادر است؛ دو دنیایی که در یک زمان، در یک مکان در اطراف ستاره اصلی خود تشکیل شده‌اند و به‌طور دقیق در یک مدار حرکت می‌کنند.
سیاره زامبی نجات‌یافته از مرگ ستاره خود، ۸ Ursae Minoris b
سیاره فراخورشیدی ۸ Ursae Minoris b که با نام هالا نیز شناخته می‌شود، یک دنیای داغ و مشتری‌مانند است که در فاصله ۵۲۰ سال نوری از زمین قرار دارد، این واقعیت که هالا نزدیک به ستاره خود می‌چرخد نشان می‌دهد که این سیاره یا پس از کوچک شدن دوباره این ستاره متولد شده است یا ستاره‌ای که امروزه قابل مشاهده است یکی از دو ستاره دوتایی است که با هم ادغام شده‌اند و مانع از گسترش دیگری در مسیر نابودی خود می‌شوند.
دنیای آبی با جو بخار، GJ ۱۲۱۴b
سیاره فراخورشیدی GJ ۱۲۱۴b تنها در فاصله ۴۰ سال نوری از زمین قرار دارد، اما آنقدر با ابرهای ضخیم پوشیده شده است که دانشمندان را برای مطالعه خود با مشکل مواجه می‌کند. آن‌ها با استفاده از دید مادون قرمز جیمز وب برای نگاه کردن از میان ابرها، این سیاره را تجزیه‌وتحلیل کردند و متوجه جوی ساخته‌شده از بخار شدند که نشان می‌دهد جهان زیرین آن ممکن است حاوی مقادیر قابل‌توجهی آب باشد.
زمینی عاری از جو، TRAPPIST-۱b
در اطراف ستاره دوردست TRAPPIST-۱، هفت سیاره صخره‌ای به اندازه زمین می‌چرخند و دانشمندان در حال بررسی امکان وجود شرایط مناسب برای زندگی در آن‌ها هستند، اما مشاهدات جیمز وب نشان می‌دهد یکی از آن‌ها، TRAPPIST-۱b، با ۲۳۲ درجه سانتی‌گراد دما به اندازه یک اجاق گاز داغ است و جوی ندارد. بعضی از همسایگان این جهان سوزان ممکن است موقعیت بهتری برای ظهور حیات داشته باشند، اما اطمینان از آن نیازمند تحقیقات بیشتری است.
سیاره‌ای داغ‌تر از ستاره، سیاره KELT-۹b
سیاره KELT-۹b سیاره‌ای بسیار داغ و مشتری‌مانند در فاصله ۶۷۰ سال نوری از زمین با دمای تخمینی ۴۳۰۰ درجه سانتی‌گراد است. این سیاره به‌عنوان داغ‌ترین سیاره فراخورشیدی کشف‌شده تاکنون شناخته می‌شود و حتی از بعضی ستاره‌ها نیز داغ‌تر است، این گرمای شدید تأثیر بدی بر جو آن می‌گذارد، گرمای ستاره KELT-۹b در طول روز به شدت پایین می‌آید و مولکول‌های هیدروژن را در اتمسفر آن تکه‌تکه و در سراسر این سیاره پخش می‌کند، در واقع نیمی از جو این سیاره به‌طور مداوم در حال ذوب شدن است.
