سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - بیتا ناصر، به ساعت‌های پایانی سال ۱۴۰۳ نزدیک می‌شویم و بنا به رسم هرساله، در این ساعت‌های باقی‌مانده تا سال جدید، از رفتگانی یاد می‌کنیم که اگرچه دورند اما هربار در سطربه‌سطر آثارشان جوانه می‌زنند، سبز می‌شوند و می‌شکفند.
محمدعلی علومی، نویسنده، پژوهشگر، اسطوره‌شناس، شاهنامه‌پژوه، طنزپرداز و از چهره‌های برجسته ادبیات داستانی معاصر، ۱۶ اردیبهشت در ۶۳ سالگی در شهرستان بم درگذشت. وی که دانش‌آموخته‌ی علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران بود، از دهه ۶۰ فعالیت روزنامه‌نگاری خود را در روزنامه اطلاعات آغاز کرد و از دهه ۷۰ نیز به‌طور جدی‌تر وارد حوزه ادبیات داستانی و فرهنگ مردم شد.
علومی در سال ۷۷ عنوان «کتاب برگزیده سال» را برای رمان «آذرستان» از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت به دست آورد. او همچنین برای رمان طنز «شاهنشاه در کوچه دلگشا» برنده عنوان «۳۰ سال رمان طنز ایران» شد. رمان‌های «سوگ مغان»، «آذرستان»، «ظلمات»، «اندوهگرد»، «پریباد»، «داستان‌های غریب مردمان عادی»، «هزار و یک شب نو»، «خانه کوچک» و «عطای پهلوان» از جمله آثار او به شمار می‌آیند. وی که در سال‌های پایانی عمر خود به زادگاهش در بم بازگشته بود، به علت بیماری در منزل شخصی خود درگذشت.
نیلوفر امرایی، مترجم و فرزند اسدالله امرایی، صبح روز شنبه ۵ خرداد در پی افت قند ناشی از بیماری زمینه‌ای، در ۳۵ سالگی درگذشت. «آشپزخانه خانم گیلاس»، «با یک فکر بکر چه کار می‌توان کرد»، «ساعت‌ها: کتاب فعالیت همراه با نقاشی، رنگ آمیزی و برچسب» و «آموزش در خانه (عددها)» از جمله کتاب‌هایی هستند که از این مترجم منتشر و عرضه شده‌اند.
محمدتقی غیاثی، منتقد ادبی و مترجم ادبیات فرانسوی، نهم مردادماه در ۹۲ سالگی در فرانسه درگذشت. وی که تحصیلات ابتدایی را در محل تولدش در خمامِ گیلان گذرانده بود، دوران متوسطه را در شهر رشت و تحصیلات دانشگاهی در رشته زبان و ادبیات فرانسه را در دانشسرای عالی تهران به پایان رساند. وی در ۳۰ سالگی با بورس تحصیلی وزارت فرهنگ دولت ایران به پاریس رفت و موفق به اخذ دکتری ادبیات فرانسه از دانشگاه سوربن پاریس شد. غیاثی پس از بازگشت به ایران تا هنگام بازنشستگی با سمت استاد تمامی در دانشگاه تهران و چندین سال نیز در دوره دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات به تدریس زبان و ادبیات فرانسه اشتغال داشت. کتاب‌های «خدایان تشنه‌اند» اثر آناتول فرانس، «سهم سگان شکاری» اثر امیل زولا، «دلهرهٔ هستی» اثر آلبر کامو، «هفتهٔ مقدس» اثر لویی آراگون و «نقد تکوینی» اثر لوسین گلدمن از جمله ترجمه‌های اوست.
محمدعلی بهمنی، غزل‌سرا و ترانه‌سرا، شامگاه جمعه، نهم شهریور، پس از یک دوره بیماری درگذشت. وی سی‌ام مرداد به دلیل خونریزی نیم‌کره مغزی به شکل اورژانسی مورد عمل جراحی قرار گرفت و پس از آن در بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) بستری شد که با وجود اقدامات انجام شده، این شاعر بزرگ در سن ۸۲ سالگی دیده از جهان فروبست.
وی که مجموعه‌های پرمخاطب «باغ لال»، «گاهی دلم برای خودم تنگ می شود» و «شاعر شنیدنی است» را در کارنامه دارد، در سال ۱۳۷۸ غزل سرای نمونه کشور شد و در سال ۱۳۸۵ در نخستین دوره جشنواره شعر فجر به اتفاق حسین منزوی برگزیده بخش شعر کلاسیک شد و در فهرست چهره‌های ماندگار شعر قرار گرفت. کتاب‌های «در بی‌وزنی»، «عامیانه‌ها»، «گیسو، کلاه، کفتر»، «دهاتی»، «غزل»، «عشق است»، «نیستان»، «کاسهٔ آب دیوژن، امانم بده»، «این خانه واژه‌های نسوزی دارد»، «من زنده‌ام هنوز و غزل فکر می‌کنم» و «غزل زندگ‌ی کنیم» از دیگر آثار اوست.
دکتر جلیل تجلیل، استاد برجسته زبان و ادبیات فارسی و دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران که عمر خود را به تحقیق، تالیف، ترجمه و تربیت هزاران دانشجو و علاقه‌مند فرهنگ و زبان فارسی گذرانده بود، ۱۲ شهریور و در ۹۰ سالگی درگذشت.
وی که در سال ۸۵ به عنوان چهره ماندگار معرفی شده بود، افتخاراتی همچون دریافت مدال درجه اول رتبه اولی دانش‌نامه لیسانس از وزارت فرهنگ، لوح تقدیر وزیر فرهنگ و آموزش عالی و لوح تقدیرنامه وزارتی به مناسب عضویت در مجله بین‌المللی زبان و ادبیات فارسی را در پرونده دارد. کتاب‌های اسرارالبلاغه (تألیف)، معانی و بیان، جناس در پهنه ادب فارسی، نقشبند سخن، فنون و صنایع ادبی، الغدیر (ترجمه)، معیارالاشعار خواجه نصیرالدین طوسی (تصحیح) و کتاب‌داری نوین در اسلام بخشی از آثار اوست.
علیرضا طبایی، شاعر و ترانه‌سرا که از شاعران تاثیرگذار در سیر تکوینی غزل معاصر به شمار می‌رود، ۱۹ شهریور، در ۸۰ سالگی در منزل خود از دنیا رفت. اولین مجموعه شعر او با عنوان «جوانه‌های پاییز» در تیرماه ۱۳۴۴ منتشر شد. او از سال ۱۳۴۸ به ترانه‌سرایی روی آورد و طی چند سال موفق به خلق ترانه‌هایی همچون «طلسم آرزوها»، «کوچه میعاد»، «عشق تو نمی‌میرد»، «تنها با گل‌ها»، «شهر فرنگه چشمات»، «مرد سرگردان»، «یاد آن شب‌ها»، «دختر دریاها»، «آسمان آسمان» و «نگاهم با نگاهت قصه‌ها داره» شد. طبایی همچنین ۱۴ سال مسئولیت اداره صفحات شعر مجله «جوانان امروز» را برعهده داشت.
مجموعه‌های شعر «جوانه‌های پاییز»، «از نهایت شب»، «خورشیدهای آن سوی دیوار»، «شاید گناه از عینک من باشد»، «مادرم ایران»، «تندر اما ناگهانی‌تر»، «تاک کهنسال و خوشه‌های صبح» و «عشق تو نمی‌میرد» از آثار طبایی به شمار می‌آیند.
ابراهیم اقلیدی، مترجم و محقق «هزار و یک شب»، بعد از یک دوره بیماری طولانی، ۲۵ شهریور، از دنیا رفت. وی متولد ۱۳۲۷ در اقلید فارس و دارای مدرک لیسانس در رشته حقوق از دانشگاه تهران بود. «افسانه‌های مردم مصر» اثر راجر لنسلین گرین، «قصه‌ها و افسانه‌ها» نوشته لئو تولستوی، «موزه نیمه شب» اثر انی دالتون، «قصه‌ها و افسانه‌های مردم اسکاتلند» به روایت باربارا کر ویلسون، «شاهزاده خوشبخت و داستان‌های دیگر»، اثر اسکار وایلد، «گمشده شهرزاد»، «چرا زمین گرد است» نوشته ایزاک آسیموف، «کله کدو و مترسک» در شهر زمرد نوشته ل. فرانک باوم، «قصه‌ها و افسانه‌های هند» (باز گفته جی. ای. بی. گری)، کتاب «مگره و دیوار سنگی» و «کتاب مگره و مرد نیمکت نشین» نوشته ژرژ سیمنون، «آب کردن» ای ال ولف «قصه‌ها و افسانه‌های مردم ژاپن» به روایت هلن و ویلیام مک آلپاین، «فر پر ماجرا» نوشته لایولی پنلوپ، «مریخی‌ای که برای ماندن آمده بود و داستان‌های دیگر» نوشته لایولی پنلوپ، «موزه نیمه شب» اثر انی دالتون «دنیای قصه‌گویی»، «سفرهای سندباد» و «هسیود و هومر» از جمله آثاری هستند که وی به عنوان ویراستار و مترجم در خلق دوباره آنها نقش داشته است.
محمدرضا طاهری متخلص به «حسرت»، شاعر، نویسنده و از زبده‌ترین شاگردان مرحوم محمدحسین شهریار، ۱۵ آبان و پس سال‌ها تحمل رنج بیماری در بیمارستان آریا تهران چشم از جهان برگشود. وی در طول ۷۸ سال عمر خود آثار قابل توجهی را به رشته تحقیق و تصحیح خود در آورد که از جمله آنها می‌توان به تصحیح «تذکره هفت اقلیم»، تصحیح دیوان‌های: نظیری نیشابوری، شاپور تهرانی و آتشکده اشاره کرد.
منصور یاقوتی، داستان‌نویس، شاعر، منتقد ادبی و پژوهشگر، هشتم دی، پس از تحمل مدت‌ها رنج بیماری، در سن ۷۶ سالگی درگذشت. یاقوتی پنجم دی ماه سال ۱۳۲۷ در روستای کیوه‌نان شهرستان سنقر استان کرمانشاه به دنیا آمد. او که در زمینه داستان کوتاه و داستان بلند فارسی متون درخشانی خلق کرده، یکی از چهره‌های شاخص در میان نویسندگان دهه ۴۰ و ۵۰ ایران است.
وی نویسندگی را از ۱۹ سالگی شروع کرد و نخستین کتابش را در دهه ۴۰ به چاپ رساند. عناوینی همچون «زخم»، «آواز کوه»، «گل خاص»، «زیر آفتاب»، «چراغی بر فراز مادیان کوه»، «افسانه‌هایی از ده‌نشینان کرد»، «بن بست»، «داستان‌های آهو دره»، «تنهاتر از ماه»، «چشم هیچکاک»، «قصه‌های زاگرس»، «آیین یارسان در اساطیر قوم کرد»، «با بچه‌های ده خودمان»، «خرچنگ بلند پرواز» و «حماسه بابک خرمدین» از آثار او به شمار می‌آید.
سیدعباس میرخانی، شاعر، تاریخ‌دان و نویسنده البرزی، ۲۳ بهمن، در ۷۸ سالگی درگذشت. وی متولد سال ۱۳۲۵ خورشیدی در روستای تالیان از توابع بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ در استان البرز است. او که از کودکی با خانواده‌اش در شهر تهران ساکن شده بود، از خویشاوندان نزدیک استادان سیدحسین و سید حسن میرخانی (بنیان گذاران انجمن خوشنویسان ایران) به شمار می‌رود. میرخانی از شاعران غزل‌سرای معاصر و اشعارش بیشتر در سبک هندی و گاهی عراقی است. کتاب «یادگار دفتر عمر» از آثار چاپ شده اوست که در سال ۱۳۷۶ در شمارگان سه هزار نسخه توسط نشر نشانه در تهران منتشر شد. «به یاد مذهب رندان» دیگر مجموعه اشعار استاد میرخانی است.
تورج رهنما، مترجم، شاعر و پژوهشگر زبان و ادبیات آلمانی، صبح روز سه شنبه ۲۱ اسفند درگذشت. رهنما بیش از ۱۵۰ اثر از ادبیات آلمانی را به فارسی ترجمه کرد که از جمله آنها می‌توان به آثاری از گوته، شیلر، برتولت برشت اشاره کرد که با ترجمه او به فارسی منتشر شده است. او شعر نیز می‌سرود و شعرهای او تنوع غنایی قابل توجهی را شامل می‌شود. او سال‌ها در دانشگاه تهران به تدریس ادبیات و زبان آلمانی اشتغال داشت و بسیاری از استادان فعلی این رشته از دانشجویان ایشان بودند. «چهره غمگین من: نمونه‌هائی از داستان‌های کوتاه آلمانی اثر هاینریش،» «دفاع از گرگ‌ها: نمونه‌هایی از شعر امروز آلمان»، «خاطرات بندباز پیر» و «کلاف سردرگم: گزیده‌ای از داستان‌های امروز» (دو زبانه: فارسی - آلمانی) از جمله آثار ترجمه اوست. رهنما همچنین چندین مجموعه منتخب از داستان‌های ایرانی شامل آثاری از صادق چوبک، جمال میرصادقی، بزرگ علوی، احمد محمود و سیمین دانشور نیز به زبان آلمانی ترجمه کرد.
∎