گروه اقتصادی ایرنا - حسین عبده تبریزی که در ایام تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری به عنوان مشاور اقتصادی مسعود پزشکیان را همراهی می کرد و در ماه‌های گذشته نیز حضور پررنگی در تبیین شرایط اقتصادی کشور در رسانه ها داشته است، از چالش های که دولت وفاق برای رفع مشکلات اقتصادی با آن مواجه بوده و هست، خبر دارد.
استیضاح عبدالناصر همتی وزیر امور اقتصادی و دارایی در کمتر از ۶ ماه از انتصاب وی، خبرنگار ایرنا را بر آن داشت تا نظر و تحلیل این استاد دانشگاه صنعتی شریف، از فعالان و نامداران اقتصاد ایران و یکی از نزدیک ترین افراد به دولت پزشکیان را جویا شود.
در متن زیر نظرات وی در خصوص این استیضاح و چالش هایی که به تبع آن پیش روی دولت چهاردهم قرار گرفت را مطالعه می‌کنید:
استیضاح نشانگر عدم درک وضعیت خطرناک اقتصاد توسط مجلس بود
عبده تبریزی در پاسخ به این پرسش که "به نظر می‌رسد که آقای همتی قربانی مشکلات اقتصادی شد که وی در آنها نقشی نداشت؛ چرا برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی تلاش می‌کردند تا وی را عامل مشکلات نشان دهند؟ " گفت: استیضاح آقای همتی در روزهای اخیر، اوج برخورد نامناسب مخالفان دولت و دلیل دیگری برای عدم درک کلیت وضعیت خطرناک جاری اقتصاد توسط مجلس بود.
وی یادآور شد: آقای همتی بی‌شک فعال‌ترین وزیر اقتصادی دولت چهاردهم بود و تلاش می‌کرد که با مسائل فعالانه برخورد کند. مجلس با دولت آقای پزشکیان که اصلاً با کسی دعوا نداشت، درگیر دعواهای سیاسی شد و به مسائل اصلی اقتصاد کشور نپرداخت.
وضعیت پیچیده‌تر از این است که با استیضاح مشکل حل شود
عبده تبریزی اظهار کرد: اگر مخالفان نگاه کلانی به شرایط ایران، منطقه و جهان داشتند، درمی‌یافتند که وضعیت پیچیده‌تر از آن است که با تغییر یک یا ۲ وزیر یا حتی تغییر کل دولت، بشود مشکلات را حل کرد؛ درمی‌یافتند که باید به خاطر منافع خودشان هم که شده، به دولت کمک کنند.
این تحلیلگر مسائل اقتصادی گفت: دولت پزشکیان هنوز فرصت هیچ کار جدید و اصلاحی پیدا نکرده است، اما در مقابل هم دیگران هیچ حمایتی از رئیس‌جمهور نمی‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: استیضاح آقای همتی منطق اقتصادی یا مدیریتی نداشت؛ او اندکی مقاوم‌تر از بقیه وزرا اصرار بر حفظ مواضع خود داشت، کار او به عنوان وزیر اصلی اقتصاد، دشوارتر از بقیه بود.
مخالفان به جای کمک برای حل مشکلات به حاشیه‌ها روی آورده‌اند
عبده تبریزی افزود: هرچقدر پزشکیان تلاش کرد که رعایت کند، امتیاز بدهد و نظریه وفاق خود را پیش ببرد، طرف مقابل کمتر رعایت کرد و به جای کمک به حل مشکلات اصلی کشور، روی مسائل حاشیه‌ای و کم‌اهمیت فشار آوردند.
عبده تبریزی ادامه داد: با دولت هر آنچه خواستند و توانستند، انجام دادند؛ از تضعیف جایگاه اجرایی تا تحمیل لوایحی مثل لایحه حجاب که کاملاً مشخص بود نه اولویت کشور است و نه مشکل مردم را حل می‌کند، اما اصرار داشتند که دولت به هر قیمتی آن را اجرا کند.
مخالفان دولت اصلا متوجه مشکلات کشور نیستند
مشاور اقتصادی پزشکیان در دوران انتخابات تصریح کرد: این برخوردها نشان داد که برخی از مخالفان اصلاً متوجه تصویر بزرگ‌تر مشکلات (Big Picture) نیستند و به جای حمایت از ثبات، به حاشیه‌سازی می‌پردازند.
عبده تبریزی افزود: در این میان فقط حمایت رهبری بوده و هست که دولت را سر پا نگاه داشته است. بنابراین، استیضاح آقای همتی نیز در راستای تضعیف دولت توجیه‌پذیر است.
وی تاکید کرد: نمی‌دانم چرا در ایران پس از سال ۱۳۸۴ این قدر مشکل شده که گروه‌های مختلف با هم کار کنند؛ به همین تجربه اخیر عراق نگاه کنیم؛ در سال ۲۰۱۴ میلادی گروه تروریستی داعش بخش‌های بزرگی از عراق را اشغال و حتی تا نزدیکی بغداد پیشروی کرد. وقتی تمامیت ارضی عراق در خطر قرار گرفت، گروه‌های مختلف شیعه، سنی و مسیحی، به‌رغم اختلافات مذهبی و قومی، در قالب نیروهای بسیج مردمی در کنار ارتش عراق علیه داعش جنگیدند.
عبده تبریزی اضافه کرد: دولت مرکزی عراق، که متشکل از احزاب شیعه، کرد و سنی بود، به‌رغم اختلافات داخلی، برای مقابله با داعش متحد شدند. رهبران سیاسی کردستان عراق (مسعود بارزانی) و دولت مرکزی (حیدر عبادی) که پیش از آن درگیر تنش‌های سیاسی بودند، همکاری کردند و نیروهای پیشمرگه کرد و ارتش عراق عملیات مشترک انجام دادند.
در شرایط جنگی قرار داریم
عضو هیات علمی دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف اذعان داشت: وضع ما الان با توجه به تهدیدات اسرائیل و آمریکا بسیار سخت است و در شرایط جنگی قرار گرفته‌ایم. آیا نباید مخالفان دولت با این همه نرمش رئیس جمهور، برای دفع شر و برای رفع مشکلات کشور کنار دولت قرار بگیرند و به جای فشار آوردن دائمی به مردم در عرصه‌های اجتماعی، به آن تصویر بزرگ‌تر (Big Picture) فکر کنند. آیا استیضاح همتی همان کار مهمی بود که در این ایام مجلس باید انجام می‌داد؟
ایران را ساختمان سُستی بگیریم که داریوش مهرجویی در دهه دشوار شصت ایران در فیلم اجاره‌نشین‌ها به تصویر کشید
وی افزود: ایران را ساختمان سُستی بگیریم که داریوش مهرجویی در دهه دشوار شصت ایران در فیلم اجاره‌نشین‌ها به تصویر کشید؛ آدم‌هایی با مرام و مشربّ مختلف، برخی نمازخوان و برخی نخوان؛ برخی با حجاب‌تر از برخی دیگر؛ همه با قصه‌ها و غصه‌های خود، برخی طمع‌کارتر از بقیه، برخی ثروتمندتر، کاسب و کارمند، ...، برای زندگی و کار در کنار هم، آیا در آن‌چنان بنای سُستی هم نمی‌توانیم جمع شویم؟ آیا به اتکای تاریخ و فرهنگ این مرزوبوم؛ به پشتوانه سابقه غنی از مشارکت جمعی در فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی و دینی و با حمایت مزیت‌های اقتصادی جغرافیای ایران نمی‌توانیم سیاست را در ایران منعطف‌تر کنیم؟
مخالفان در تلاش برای تضعیف دولت دست به گریبان مشکلات
عبده تبریزی یادآور شد: تجربه ۱۵ ژوئن ۲۰۱۶ میلادی ترکیه در همین نزدیکی‌هاست. وقتی گروهی از نظامیان ترکیه اقدام به کودتا کردند و سعی داشتند دولت اردوغان را سرنگون کنند، در این شرایط بحرانی، احزاب اپوزیسیون و حتی حزب جمهوری‌خواه خلق که شدیدترین مخالف اردوغان بود، به سرعت کودتا را محکوم و از دولت قانونی و کشورشان حمایت کردند.
این فعال اقتصادی پرسید: چرا مخالفان دولت چهاردهم از دولت در این شرایط سخت حمایت نمی‌کنند؟ آیا اوضاع کشور را نامناسب نمی‌بینند که به بهانه‌های واهی وزیر اقتصاد دولت را برکنار می‌کنند؟ در مسائل ارزی، بانک مرکزی درگیرتر است یا وزارت اقتصاد؟ چرا همه نقدها وزیر اقتصاد را نشانه گرفت؟
وی اظهارکرد: آیا کشور ما با تنوع قومیتی، فرهنگی و مذهبی خود، پتانسیل زیادی برای ایجاد انسجام اجتماعی قوی ندارد؟ آیا این تنوع نقطه قوتی نباید تلقی شود؟ آیا اختلافات سیاسی و کژمنشی‌های عده‌ای در عرصه اقتصاد باید مانع شود که به عنوان یک ملت احساس وحدت و همبستگی کنیم؟ آیا ایجاد و حفظ سرمایه و انسجام اجتماعی در شرایط دشوار فعلی ایران برای ارکان نظام ناممکن شده است؟
عبده تبریزی گفت: آیا نهادهای مختلف حکومتی در حد ظرفیت و بضاعت خود، در شرایط جنگی امروز ایران، برای غلبه بر این چالش‌ها، تلاش‌های متمرکزی برای افزایش اعتماد عمومی، تقویت هویت ملی و ارتقای همکاری‌های بین‌گروهی انجام می‌دهند، یا می‌خواهند با استیضاح وزیران و ایجاد مشکلات مشابه برای دولت، دولتی دست‌به‌گریبان مصائب را ضعیف‌تر کنند؟
وی گفت: به همین کشور اندونزی که خوشبختانه این روزها وضعیت مناسبی دارد، نگاه کنیم. در اواخر دهه ۱۹۹۰، اندونزی با یکی از بدترین بحران‌های اقتصادی تاریخ خود مواجه شد. سقوط ارزش روپیه، فرار سرمایه‌ها، افزایش بیکاری و اعتراضات گسترده، کشور را به آستانه‌ی فروپاشی رسانده بود. در این شرایط، احزاب مخالف از طیف‌های مختلف سیاسی، از اسلام‌گرایان تا ملی‌گرایان و چپ‌گراها، برای عبور از بحران همکاری کردند.
مخالفان حتی امتیازات حداقلی اجتماعی را به مردم حرام می‌کنند
عبده تبریزی خاطرنشان کرد: حال چرا حداقل در حد نزدیک به ۵۰ درصدی که در انتخابات شرکت کرده‌اند، با دولتی که روی هیچ موضوعی اصرار نکرده و بیشتر انتصابات خود را از جناح مقابل انجام داده، همکاری نمی‌کنند تا کشور در خطر قرار نگیرد؟ چرا امتیازات حداقلی اجتماعی را به مردم حرام می‌کنند و با فشار به هنرمندان و ورزشکاران، با محدودیت اینترنت، با فشار بر دانشجویان، و ... سرمایه اجتماعی لازم برای مقابله با شرایط دشوار جاری را کاهش می‌دهند؟
ایران در شرایطی است که از جهات مختلف تحت فشارهای بین‌المللی، تهدیدات منطقه‌ای و تنش‌ها و ابرچالش‌های داخلی قرار دارد
این تحلیلگر مسائل اقتصادی ادامه داد: ایران در شرایطی است که از جهات مختلف تحت فشارهای بین‌المللی، تهدیدات منطقه‌ای و تنش‌ها و ابرچالش‌های داخلی قرار دارد. در این شرایط بحرانی، احزاب و جناح‌های رقیب باید رقابت‌های سیاسی را کنار بگذارند و در جهت منافع ملی همکاری کنند. وحدت سیاسی در داخل، عامل کلیدی برای عبور از بحران‌های خارجی است.
پزشکیان مدام بر طبل وحدت و آشتی می کوبد
عبده تبریزی اضافه کرد: اگر آقای پزشکیان هیچ کار دیگری هم نکرده باشد، دائم بر وحدت و آشتی و همکاری تأکید کرده است. حفظ تمامیت ارضی و امنیت کشور و فراهم‌کردن حداقل معیشت مردم، مهم‌تر از اختلافات حزبی و جناحی است.
وی تصریح کرد: اگر سیاستمداران و صاحبان قدرت ایرانی هم «تصویر بزرگ‌تر» را ببینند، می‌توانند رفتاری مشابه اوکراین، عراق یا حتی ترکیه پیش بگیرند تا کشور در برابر فشارهای خارجی مقاوم‌تر شود.
ایران باید خود را برای یک دوره پرتنش‌تر آماده کند
عبده تبریزی اعلام کرد: مخالفان که می‌بیند در سطح بین‌المللی، بازگشت ترامپ همه چیز را به‌هم ریخته و با سیاست‌های تهاجمی‌اش دوباره جهان را به سمت تنش و بحران سوق داده است؛ نه فقط ایران، بلکه کل خاورمیانه و حتی اروپا و چین هم تحت تأثیر سیاست‌های او قرار گرفته‌اند؛ او تهدید می‌کند، تحریم می‌کند و فشار می‌آورد. در این شرایط، ایران باید خودش را برای یک دوره پرتنش‌تر آماده کند.
وی تصریح کرد: آیا مخالفان دولت درمی‌یابند که لحظه، لحظه رقابت‌های جناحی و حزبی نیست و بی‌شک زمان، زمان استیضاح همتی نبود و دولت را با این کار ضعیف‌تر کرده‌اند؟ نشان‌دادن همتی به عنوان کانون مشکلات، صرفاً اقدام خصمانه سیاسی بود، و نه اقدام اصلاحی به نفع مردم.
استیضاح همتی از هزینه‌های تحمیل شده به دولت چهاردهم بود
این استاد اقتصاد صنعتی شریف در پاسخ به این پرسش که "خودداری دولت چهاردهم در بازگو نکردن مشکلات مانده از دولت قبل، چقدر در وارونه‌شدن مشکلات مانده از دولت قبل و دادن هزینه بابت آنها از سوی دولت چهاردهم نقش داشت؟ " گفت: دولت چهاردهم با شعار وفاق و همگرایی روی کار آمد و تمایلی به تخریب دولت سیزدهم یا سایر دولت‌های پیشین نداشت.
وی افزود: آقای پزشکیان عملاً آماده بود که کل بار ملامت کشور را بر دوش بکشد. این رویکرد، اگرچه از منظر ثبات سیاسی و جلوگیری از دامن‌زدن به تنش‌های داخلی قابل‌درک است، اما در عمل باعث شد که بسیاری از مشکلات انباشته‌شده از گذشته بدون شفاف‌سازی لازم به این دولت منتقل و هزینه‌های آن نیز توسط دولت تحمل شود. استیضاح وزیر اقتصاد یکی از این هزینه‌ها بود.
وی تاکید کرد: تجربه دولت‌های گذشته نشان داده که دولتمردان همواره در مواجهه با مشکلات، اقدامات را به تأخیر می‌اندازند و به جای حل اساسی مسائل، آنها را به‌طور موقت پنهان می‌کنند، مانند خاکستری که به زیر فرش زده می‌شود.
عبده تبریزی ادامه داد: این سیاست متأسفانه سال‌ها در کشور ما در همه زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی رایج بوده و امروز نیز ادامه دارد. به‌ویژه از دولت نهم مشکلات به روی هم انباشته شد و اکنون ابرچالش‌ها به دولت چهاردهم که هیچ امکاناتی ندارد، به ارث رسیده است.
اکنون ابرچالش‌ها به دولت چهاردهم که هیچ امکاناتی ندارد، به ارث رسیده است
به گفته عبده تبریزی، این رفتار به نوعی نتیجه فرهنگ مدیریتی کوتاه‌مدت و نبود برنامه‌ریزی استراتژیک است، وقتی به جای برخورد ریشه‌ای با مشکلات، فقط آنها را به تعویق می‌اندازیم، مشکلاتِ کوچک‌تر به بحران‌های بزرگ‌تر تبدیل می‌شوند، اکنون به نظر می‌رسد که حل ابرچالش‌ها دیگر کار آسانی نیست.
بازار ارز دچار آشفتگی است
این کارشناس ارشد اقتصادی گفت: ارز نمونه روشنی از این عدم تصمیم گیری‌هاست. در حال حاضر، بازار ارز دچار آشفتگی است. نرخ ارز به ۹۰ هزار تومان رسیده، اما نظام تصمیم‌گیرنده همچنان از حرکت به سمت تک‌نرخی شدن ارز امتناع می‌کند.
وی تصریح کرد: اقتصاددانان ایران از دهه ۶۰ خورشیدی خواهان تک‌نرخی‌شدن ارز شده‌اند اما دولت‌ها به‌جای حل ریشه‌ای مساله، سیاست چندنرخی را ادامه داده‌اند. سیاستی که نه‌تنها مدیریت آن دشوار است، بلکه فساد و ناکارآمدی را نیز به همراه دارد.
تک نرخی شدن ارز به دولت تحمیل می‌شود؟
وی تصریح کرد: به نظر من، پس از سال‌ها تردید در تصمیم درست در زمینه ارز و ادامه نظام چندنرخی، احتمال دارد که در سال ۱۴۰۴، به دلیل تحریم‌ها و اینکه نتوانیم ارز کالاهای اساسی را هم تأمین کنیم، در عمل ارز تک‌نرخی به دولت تحمیل شود؛ به بیان بهتر، بر سر کشور آوار شود، چرا که چاره‌ای جز حرکت به سمت ارز تک‌نرخی باقی نمی‌ماند.
عبده تبریزی تاکید کرد: دولت و نظام به شکل مستقل و آگاهانه تصمیمات درست را نمی‌گیرد و در آخر کار و پس از تحمل همه هزینه‌ها، به‌ناچار تسلیم فشارهای اقتصادی می‌شود؛ این اقتصاد است که در نهایت سیاست درست را با تحمل هزینه‌های عظیم به کشور تحمیل می‌کند، این الگو بارها در اقتصاد ایران تکرار شده است. همین موضوع در مورد انرژی صادق است.
این تحلیلگر مسائل مالی افزود: در حوزه برق مشابه همین وضعیت را می‌بینیم. قیمت برق برای مدت طولانی به‌صورت دستوری پایین نگه داشته شد و این سیاست باعث شد سرمایه‌گذاری در این بخش انجام نشود. در نتیجه، بازار نتوانست نیازها را تأمین کند و مشکلات انباشته شدند.
عبده تبریزی افزود: قیمت برق را آن‌قدر از بازار رقابت دور نگه داشته‌ایم که امروز با بحران مواجه شده‌ایم؛ ما به بازیگران بازار اجازه ندادیم که برق را خود تولید و مشکلات توازن در بازار برق را با تنظیم‌گری درست دولت حل کنند.
این اقتصاددان افزود: دولت همواره وسط این ماجرا بود، یا خود را مسئول تولید برق می‌دانست و یا مسئول خرید و بازفروش برق. اگر اهرم‌های انحصاری انتقال و توزیع برق را نداشت، مثل بازار رمزارز، قیمت‌گذاری برق هم طبعاً از دستش در می‌رفت.
وی یادآور شد: امروز در نهایت دولت مجبور شده برای ساخت نیروگاه‌های خورشیدی به بخش خصوصی اجازه دهد تا وارد بازار شوند و برق تولیدی خود را به قیمت بازار بفروشند، اما بخش خصوصی هم می‌ترسد که در آینده، دولت احتمالاً باز هم وارد میدان شود و از کسب‌وکارها بخواهد برق تولیدی را به اجبار به شبکه بدهند، یا بابت انتقال و خطوط توزیع قیمت‌های بالا مطالبه کند.
عبده تبریزی گفت: این چرخه تکراری از دخالت‌های نامناسب و مدیریت ناکارآمد، اقتصاد کشور را به وضعیتی تحمیلی رسانده که گریز از آن دشوار است.
مشکلات اقتصادی کشور ریشه‌های عمیقی دارد
عبده تبریزی اظهار کرد: مشکلات اقتصادی و ساختاری کشور تنها به عملکرد دولت سیزدهم باز نمی‌گردد، بلکه ریشه‌های عمیقی در سیاست‌گذاری‌های کلان از زمان دولت‌های قبل دارد. از دولت‌های نهم و دهم به بعد، سیاست‌های اقتصادی نامتوازن و گاه تصمیمات شتاب‌زده، بحران‌های ساختاری متعددی ایجاد کرد که به مرور در دولت‌های بعدی نیز استمرار یافتند.
وی ادامه داد: افزایش حجم نقدینگی بدون پشتوانه تولیدی، وابستگی بیش از حد به درآمدهای نفتی، فقدان سیاست‌گذاری پایدار در حوزه انرژی و یارانه‌ها و همچنین ضعف در مدیریت ارزی از جمله مسائلی بودند که به‌تدریج به چالش‌های پیچیده‌تری در دولت‌های مختلف تبدیل شدند.
آوار مشکلات دولت قبل بر سر دولت چهاردهم
این استاد دانشگاه اضافه کرد: دولت چهاردهم با پرهیز از اعلام صریح مشکلات به جا مانده از دولت‌های قبل، عملاً در وضعیتی قرار گرفت که مسئولیت حل این مشکلات را بر عهده بگیرد، بدون آنکه بتواند از فشار افکار عمومی برای اصلاحات جدی‌تر بهره ببرد.
وی افزود: اگر در همان ماه‌های نخست، دولت چهاردهم به‌صورت شفاف وضعیت اقتصادی و مشکلات باقی‌مانده را تشریح می‌کرد، شاید در مسیر اصلاحات از حمایت بیشتری برخوردار می‌شد، هرچند که به دلیل مشکلات معیشتی مردم و عدم‌مشارکت ۵۰ درصد از شهروندان در انتخابات، این امر کمتر محتمل بود.
عبده تبریزی ابراز کرد: پنهان کردن مشکلات یا عدم‌پرداختن صریح به آنها، این خطر را به همراه آورد که با بروز بحران‌های شدیدتری که اکنون درگیر آن هستیم، دولت چهاردهم مقصر اصلی شناخته شود.
وی افزود: این مساله به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند کنترل تورم، مدیریت بازار ارز، تأمین کالاهای اساسی و بحران انرژی مشهود است.
این کارشناس ارشد اقتصادی افزود: در چنین شرایطی، عدم شفافیت در انتقال چالش‌های اقتصادی اعتماد عمومی به دولت را کاهش داده و بار اضافی بر دوش دولت گذاشته است؛ دولت چهاردهم این کار را آگاهانه و بر اساس نظریه وفاق پزشکیان انجام داد، اما مخالفان دولت در مجلس و ارگان‌های دیگر پاسخ مناسبی به دولت چهاردهم ندادند.
این استاد مالی و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: می‌توان نتیجه گرفت که خودداری دولت چهاردهم از بازگو کردن مشکلات مانده از دولت قبل، باعث شد که بسیاری از چالش‌های ساختاری و اقتصادی که ریشه‌ای عمیق در سیاست‌گذاری سال‌های گذشته داشتند، به‌عنوان مشکلات جدید این دولت تعبیر شوند.
وی افزود: این امر نه‌تنها باعث افزایش هزینه‌های سیاسی و اقتصادی دولت چهاردهم شد، بلکه فرصت اصلاحات اساسی را نیز از دولت گرفت. مجلس با استیضاح دکتر همتی تلاش کرد به جامعه نشان دهد که تقصیرها همه متوجه دولت چهاردهم است.
پیامد فشارهای بی‌جا بر دولت در آستانه کار
وی در پاسخ به این پرسش که "این گونه فشارها بر دولت در آستانه کار و با توجه به تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی، سیاسی و نظامی خارجی چه پیامی برای اقتصاد ایران دارد؟ " اعلام کرد: در مجموع، استیضاح وزیر اقتصاد در این مقطع نه فقط کمکی به بهبود شرایط اقتصادی کشور نکرد، بلکه پیام‌هایی منفی به داخل و خارج از کشور ارسال کرد که ثبات اقتصادی و سیاسی ایران را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
عبده تبریزی افزود: استیضاح وزیر اقتصاد در شرایطی که ایران با فشارهای اقتصادی، تحریم‌های خارجی و تهدیدهای سیاسی و نظامی روبه‌روست، تسهیل‌کننده اقدامات علیه ایران است.
وی ادامه داد: این اقدام به فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران علامت می‌دهد که سیاست‌های کلان اقتصادی کشور ثبات کافی ندارد. در حالی که یکی از مهم‌ترین نیازهای اقتصادی کشور در شرایط تحریم، ثبات و انسجام در سیاست‌گذاری است، تغییرات پی‌درپی در تیم اقتصادی دولت، عدم‌اطمینان را در میان فعالان اقتصادی تشدید می‌کند.
عبده تبریزی اذعان داشت: در پی تغییر وزیر اقتصاد توسط مجلس، آیا فرصت و روزنه‌ای برای اصلاحات اقتصادی و تحمل بیشتر یکدیگر در دسترس قرار خواهد گرفت؟ اگر به همین ترتیب ۲ -۳ گروه موجودِ درونِ تقسیم‌بندی‌های محدود سیاسی باقی‌مانده هر روز در مقابل یکدیگر صف بکشند، آیا این امکان محتمل است تا شخصیت‌های دیگری که با گفتگوهای مردم آشناترند، توسعه را می‌فهمند و وقتی اقتصاددانان کشور از ابرچالش‌های اقتصادی صحبت می‌کنند، با ایشان همدل می‌شوند، کاندید وزارت اقتصاد شوند؟ آیا مجلس اجازه خواهد داد چنین شخصیت‌هایی موفق به کسب رأی شوند؟ آیا از دل حادثه تلخ استیضاح غیرضروری، روزنه‌ای به تحمل و انعطاف مجلس باز خواهد شد؟ متأسفم بگویم که احتمال گشایش چنین فضایی بسیار پائین است و احتمالاً وزیر جدید قوی‌تر از وزیر برکنارشده نخواهد بود.
استیضاح وزیر اقتصاد پیام ناهماهنگی در حاکمیت را به دنیا مخابره کرد
عبده تبریزی گفت: در شرایطی که کشور با چالش‌های اقتصادی عمیق مواجه است، ایجاد بی‌ثباتی در تیم اقتصادی دولت این پیام را منتقل می‌کند که حاکمیت در مدیریت بحران‌ها با هماهنگی و انسجام کافی عمل نمی‌کند.
وی افزود: این مسئله مذاکرات اقتصادی دولت با بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران و جلب اعتماد آنان را دشوارتر می‌کند.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: استیضاح به این برداشت دامن زد که مجلس به جای تمرکز بر اصلاح ساختارها و سیاست‌گذاری‌های کلان، بیشتر درگیر مباحث جناحی و رقابت‌های سیاسی شده است، در حالی که کشور به سیاست‌های پایدار و منسجم نیاز دارد، چنین اقداماتی نگاه‌های مجلس را از مشکلات واقعی اقتصادی منحرف می‌کند.
وی تصریح کرد: این نوع رفتار ارکان حاکمیت با یکدیگر، آثار سوء بر رفتار مردم با یکدیگر دارد؛ آحاد مردم را بیشتر به یکدیگر هم بدبین می‌کند. وقتی مردم در شرایط سخت اقتصادی قرار می‌گیرند، دیگر نمی‌توانند به قدر کافی با یکدیگر مهربان باشند.
عبده تبریزی خاطر نشان کرد: در جامعه‌ای که در آن دولت و حاکمیت به عامه مردم سخت می‌گیرد و انعطاف ندارد، نامهربانی مردم و بدبینی آنان نسبت به یکدیگر تشدید می‌شود؛ به‌ویژه چون جای اخلاق دینی را هم قانون نگرفته است.
عبده تبریزی افزود: چون سیستم قضایی چندان مستقل نیست و تحت کنترل حکومت عمل می‌کند، این موضوع باعث می‌شود مردم احساس کنند عدالت به‌درستی اجرا نمی‌شود و هرکس می‌تواند با استفاده از روابط خود با حکومت، به دیگران آسیب برساند. این عدم‌اعتماد به سیستم قضایی، بدبینی و بی‌اعتمادی بین افراد را تشدید می‌کند.
این فعال اقتصادی افزود: در جامعه‌ای که حاکمیت انعطاف لازم را ندارد و خودی و غیرخودی می‌کند، معمولاً منابع و امکانات به صورت ناعادلانه توزیع می‌شود و بخش زیادی از منابع در دست اقلیت حاکم قرار می‌گیرد. این موضوع باعث رقابت شدید بین مردم برای دسترسی به منابع محدود می‌شود و در نتیجه، افراد به یکدیگر به چشم رقیب و دشمن نگاه می‌کنند و بالاخره چون حکومت از زور هم استفاده می‌کند، این روش به عنوان ارزش در جامعه ترویج می‌شود.
به گفته وی، در چنین شرایطی، افراد به جای همکاری و همیاری، از زور برای رسیدن به اهداف خود استفاده می‌کنند، به‌ویژه چون نهادهای مدنی و اجتماعی که نقش واسطه بین حکومت و مردم را ایفا می‌کنند، تضعیف شده‌اند، برخی مردم بیشتر به حکومت وابسته می‌شوند و از همدیگر فاصله می‌گیرند.
با فشار به دولت، ریسک اقتصادی افزایش می‌یابد
این تحلیلگر مسائل مالی و اقتصادی اظهار کرد: با فشارها به دولت ریسک اقتصادی و مالی افزایش می‌یابد، از آنجا که سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، به پیش‌بینی‌پذیری نیاز دارد، تغییرات ناگهانی در تیم اقتصادی دولت به افزایش ریسک اقتصادی و کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری منجر می‌شود.
وی ادامه داد: این موضوع در شرایط تحریم‌های خارجی و کمبود منابع ارزی و ظهور پدیده ترامپ، به ضرر ثبات اقتصادی کشور تمام خواهد شد.
وی اظهار داشت: بازارهای مالی هم معمولاً نسبت به تحولات سیاسی حساس هستند. فشار بر دولت و استیضاح وزیر اقتصاد باعث ایجاد نوسانات در بورس، بازار ارز، و دیگر بازارهای مالی می‌شود، زیرا فعالان اقتصادی آن را نشانه‌ای از ناهماهنگی و بی‌ثباتی تلقی خواهند کرد.
عبده تبریزی ادامه داد: در شرایطی که ایران تحت فشارهای شدید خارجی قرار دارد، هرگونه تزلزل در ساختار اقتصادی کشور دست مخالفان خارجی را برای اعمال فشارهای بیشتر باز می‌کند.