شفاانلاین»اقتصاد» گرانی پنهان، از گرانی آشکار خطرناک‌تر است! شاید قیمت روی برچسب کالاها تغییر نکرده باشد، اما آنچه می‌خرید، دیگر همان نیست! بسته‌بندی‌ها کوچک‌تر، کیفیت‌ها پایین‌تر و خدمات محدودتر شده است. این همان «تورم پنهان» است. گرانی بی‌سروصدایی که در آمار‌ها ثبت نمی‌شود، اما سفره مردم را هر روز کوچک‌تر می‌کند. وقتی حجم محصولات کاهش می‌یابد، اما قیمت ثابت می‌ماند، یا کیفیت افت می‌کند، اما مشتری بی‌خبر می‌ماند، این یعنی سرقت بی‌سروصدا از جیب مردم! چطور این گرانی‌های خاموش رخ می‌دهد و چه کسانی از آن سود می‌برند؟
به گزارش شفاآنلاین تورم پنهان‌همان، گرانی خاموش است که جیب مردم را خالی می‌کند! هر بار که برای خرید روزانه راهی بازار می‌شویم، با واقعیتی تلخ روبه‌رو می‌شویم: قیمت‌ها تغییر چندانی نکرده، اما کالاها کوچک‌تر شده‌اند، کیفیت کاهش یافته و خدمات کمتر از گذشته است. این همان «تورم پنهان» است، روشی که باعث می‌شود هزینه‌های زندگی مردم افزایش یابد، بدون آنکه در آمار‌های رسمی نمود داشته باشد.
کارشناسان اقتصادی تأکید می‌کنند این نوع تورم، خطرناک‌تر از تورم آشکار است زیرا مردم را در یک توهم اقتصادی نگه‌می‌دارد. سعید رضایی، اقتصاددان، به «جوان» می‌گوید: «در تورم عادی، مردم گرانی را می‌بینند و درک می‌کنند، اما در تورم پنهان، قدرت خریدشان کاهش می‌یابد، بدون اینکه متوجه شوند چرا!»
چگونه تورم پنهان به مردم ضربه می‌زند؟
حسین، راننده تاکسی می‌گوید: «روغن موتور که می‌خریدم، دو ماه کار می‌کرد، اما الان بعد از چند هفته می‌سوزد! قیمتش تغییری نکرده، اما کیفیت افتضاح شده!»
فاطمه، یک معلم هم تجربه مشابهی دارد: «لبنیات که می‌خریم، زودتر خراب می‌شود! کیفیت قبل را ندارد، اما قیمت همان است. پس یعنی داریم گران‌تر می‌خریم!»
علی، یک کارگر با ناراحتی می‌گوید: «حقوقم دو برابر شده، اما قدرت خریدم نصف شده! قبلاً با پولم ۲۰ کیلو برنج می‌خریدم، الان فقط ۱۰ کیلو!»
چرا تورم پنهان اتفاق می‌افتد؟
۱. فشار اقتصادی بر تولیدکنندگان
افزایش هزینه‌های تولید (مواد اولیه، دستمزد و حمل‌ونقل) باعث می‌شود، تولیدکنندگان برای حفظ سود، کیفیت را کاهش دهند.
۲. سیاست‌های کنترلی دولت بر قیمت‌ها
در برخی موارد، دولت‌ها برای کنترل قیمت رسمی کالاها، باعث تشدید تورم پنهان می‌شوند.
۳. کاهش قدرت خرید مردم
وقتی مردم توان خرید کمتری دارند، تولیدکنندگان به‌جای افزایش قیمت، کیفیت را کاهش می‌دهند تا مشتریان را حفظ کنند.
محمد قاسمی، تحلیلگر اقتصادی به «جوان» می‌گوید: «تورم پنهان زمانی رخ می‌دهد که تولیدکنندگان ناچار شوند از وزن، کیفیت یا خدمات کالا بکاهند. این کار باعث نارضایتی شدید مصرف‌کنندگان در بلندمدت می‌شود.»
شکاف بین آمار‌های رسمی و واقعیت زندگی مردم
بانک مرکزی می‌گوید: تورم ۳۸درصد است، اما هزینه‌های واقعی زندگی مردم بالای ۵۰ درصد احساس می‌شود. لیلا احمدی، استاد اقتصاد توضیح می‌دهد: «شاخص‌های رسمی تورم، کاهش وزن و افت کیفیت کالاها را محاسبه نمی‌کنند، در نتیجه آمار‌ها واقعی نیستند.» وی اضافه می‌کند: «درواقع، مردم با همان حقوق، مقدار کمتری کالا دریافت می‌کنند، اما این تغییر در آمار‌ها ثبت نمی‌شود.»
مقایسه با کشور‌های دیگر، چرا تورم پنهان در ایران شدیدتر است؟
معمولاً در برخی کشورها، شرکت‌ها مجبورند کاهش وزن یا کیفیت کالا را شفاف اعلام کنند. اما در ایران، مردم بی‌خبر می‌مانند و بعد از مدتی متوجه می‌شوند کالاها کم‌وزن‌تر شده‌اند. به باور کارشناسان، نبود نظارت بر تغییرات بسته‌بندی و کیفیت، به تولیدکنندگان اجازه داده است، این تغییرات را بدون اعلام رسمی
اجرا کنند.
پیامد‌های اقتصادی و اجتماعی تورم پنهان
- افزایش بی‌اعتمادی مردم به تولیدکنندگان
- افزایش فشار بر طبقات کم‌درآمد
- کاهش قدرت خرید و تشدید رکود اقتصادی
- احساس بی‌عدالتی در جامعه و گسترش نارضایتی عمومی
قاسمی تأکید می‌کند: «وقتی مردم حس کنند کیفیت کالاها بدون اطلاع کاهش می‌یابد، دیگر به بازار اعتماد نمی‌کنند و این خود بحران دیگری را ایجاد می‌کند.»
راهکار‌های مقابله با تورم پنهان
شفاف‌سازی اطلاعات روی بسته‌بندی کالاها:
تولیدکنندگان باید مجبور شوند هرگونه کاهش وزن یا کیفیت را اعلام کنند.
افزایش نظارت بر کیفیت و کم‌فروشی:
دولت باید فراتر از قیمت‌گذاری، بر کیفیت کالاها هم نظارت داشته باشد.
افزایش آگاهی مردم:
رسانه‌ها باید مردم را آگاه کنند، تا بتوانند این تغییرات را تشخیص دهند.
حمایت از تولیدکنندگان برای حفظ کیفیت:
اگر هزینه‌های تولید کاهش یابد، تولیدکنندگان مجبور نمی‌شوند کیفیت را کاهش دهند.
تورم پنهان یکی از خطرناک‌ترین انواع گرانی است زیرا بی‌سر و صدا رخ می‌دهد و تأثیر آن را در بلندمدت احساس می‌کنیم. اگر نظارت‌ها دقیق‌تر شود و مردم آگاه‌تر شوند، می‌توان جلوی این روند را گرفت. اما تا زمانی که این گرانی خاموش ادامه دارد، معیشت مردم هر روز سخت‌تر خواهد شد!
چه باید کرد؟ راه‌های درمان تورم پنهان
تورم پنهان، مانند یک بیماری خاموش، قدرت خرید مردم را تحلیل می‌برد. اما این مشکل راه‌حل دارد. برای مقابله با این نوع گرانی، هم دولت و هم مردم باید دست‌به‌کار شوند.
۱. شفاف‌سازی اطلاعات روی بسته‌بندی کالاها: یکی از مهم‌ترین اقدامات، شفاف‌سازی تغییرات وزنی و کیفی محصولات است. در بسیاری از کشورها، قانون تولیدکنندگان را موظف می‌کند در صورت کاهش وزن یا کیفیت کالا، این تغییر را روی بسته‌بندی درج کنند. مثلاً اگر حجم یک بطری شیر از یک‌لیتر به ۹۰۰ میلی‌لیتر کاهش یابد، این تغییر باید روی محصول قید شود. در ایران نیز باید این الزام قانونی ایجاد شود تا مصرف‌کنندگان بدون فریب‌خوردن، تصمیم بگیرند.
۲. تشدید نظارت دولت بر کم‌فروشی و افت کیفیت: دولت نباید فقط قیمت کالاها را کنترل کند، بلکه باید روی کیفیت و وزن محصولات هم نظارت داشته باشد. وزارت صمت، سازمان استاندارد و سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان باید با دقت بیشتری بر بسته‌بندی، وزن و کیفیت کالاها نظارت کنند. تشکیل سامانه‌ای برای ثبت تخلفات تولیدکنندگان می‌تواند به کنترل این موضوع کمک کند. نمونه‌های کالا‌های پرمصرف باید به‌صورت تصادفی آزمایش و با نمونه‌های قبلی مقایسه شوند.
۳. افزایش آگاهی مردم، بهترین ابزار برای مقابله با تورم پنهان: وقتی مردم آگاه باشند، تولیدکنندگان نمی‌توانند کم‌فروشی و کاهش کیفیت را پنهان کنند. رسانه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و کارشناسان اقتصادی باید درباره این موضوع اطلاع‌رسانی کنند. توجه مردم هنگام خرید به وزن، حجم و کیفیت کالاها می‌تواند مؤثر باشد. همچنین استفاده از نرم‌افزار‌های بررسی کیفیت کالا نیز می‌تواند یک راهکار باشد.
۴. حمایت از تولیدکنندگان برای حفظ کیفیت کالاها: یکی از دلایل تورم پنهان، افزایش هزینه‌های تولید است. اگر هزینه‌های تولید کنترل نشود، تولیدکنندگان مجبورند برای حفظ سود، کیفیت را کاهش دهند. کاهش هزینه‌های گمرکی برای واردات مواد اولیه، حمایت از تولید داخلی و تسهیل تأمین مواد اولیه باکیفیت می‌تواند به جلوگیری از این روند کمک کند. پرداخت تسهیلات به واحد‌های تولیدی، باعث می‌شود آنها مجبور به کاهش کیفیت نشوند.
۵. اصلاح نظام قیمت‌گذاری و جلوگیری از سرکوب دستوری قیمت‌ها: دخالت‌های دستوری دولت در تعیین قیمت، یکی از عوامل اصلی تورم پنهان است. وقتی دولت قیمت کالاها را سرکوب می‌کند، تولیدکنندگان برای جبران ضرر، وزن و کیفیت را کاهش می‌دهند. باید این عارضه کنترل شود.
مقابله با گرانی خاموش، نیازمند اقدام جدی است!
مردم باید هوشیار باشند و تغییرات را رصد کنند.
دولت باید از اعمال قیمت‌های نادرست جلوگیری کند.
تولیدکنندگان باید به جای کاهش کیفیت، از حمایت‌های اقتصادی برخوردار شوند.
نظارت‌ها باید فراتر از قیمت‌گذاری، کیفیت و کم‌فروشی را هم پوشش دهند.
اگر این اقدامات انجام نشود، تورم پنهان همچنان سفره مردم را کوچک‌تر می‌کند و بی‌اعتمادی اقتصادی را افزایش می‌دهد!