به گزارش خبرگزاری ایمنا، ماه مبارک رمضان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین روزهای سال برای مسلمانان، نه‌تنها زمان عبادت و تقرب به خداوند است، بلکه فرصتی بی‌نظیر برای تقویت مهارت‌های فردی و اخلاقی همچون صبر، خودکنترلی و تربیت دینی در جوانان و نوجوانان به شمار می‌رود، زیرا با ایجاد فضایی معنوی و روح‌افزا بستری مناسب برای رشد شخصیتی و معنوی نسل جوان فراهم می‌شود.
صبر و خودکنترلی از جمله مهارت‌های اساسی هستند که در مسیر رشد فردی و اجتماعی جوانان نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کنند. ماه رمضان با ایجاد شرایطی خاص به جوانان و نوجوانان می‌آموزد که چگونه در برابر نیازهای فوری و وسوسه‌های روزمره مقاومت کنند که این تمرین عملی، نه‌تنها به تقویت اراده روزه‌داران کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز موفقیت‌های آینده در عرصه‌های مختلف زندگی خواهد بود.
از طرفی ماه مبارک رمضان فرصتی مناسب برای توجه ویژه‌تر نسبت به جنبه دینی و معنوی تربیت کودکان، نوجوانان و دانش‌آموزان است، زیرا در این ماه، جوانان و نوجوانان با مفاهیم بنیادی دینی آشنایی بیشتری پیدا می‌کنند و این شناخت، پایه‌ای برای ایمان قلبی و عمل به دستورات دین می‌شود.
خانواده و جامعه به‌عنوان دو رکن اصلی نقش بسزایی در تربیت دینی جوانان ایفا می‌کنند. در ماه رمضان، حضور در مراسم‌های اجتماعی و معنوی همچون نماز جماعت، افطاری‌های گروهی و حلقه‌های قرائت قرآن به تقویت روحیه جمعی و تعلق‌خاطر جوانان و نوجوانان به ارزش‌های دینی کمک می‌کند و می‌تواند زمینه‌ساز رشد اخلاقی و معنوی آن‌ها شود.
ماه رمضان، فرصتی برای تقویت صبر و خودکنترلی جوانان و نوجوانان
امیرمحمد ذوالفقاربیک، عضو انجمن علمی روان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی و برگزیده ملی المپیاد سوادرسانه‌ای به خبرنگار ایمنا می‌گوید: صبر و خودکنترلی از آن دسته مهارت‌هایی است که برای داشتن یک زندگی متعادل بسیار لازم و ضروری است، ولی تقویت و بهبود آن نیازمند تلاش است و ماه رمضان فرصت بسیار مناسبی است تا چنین ویژگی‌هایی را در وجود خود تقویت کنیم، به ویژه برای جوانان و نوجوانان که به طور معمول بروز احساسات و هیجانات بیشتری نسبت به دیگر گروه‌های سنی دارند.
وی می‌افزاید: جوانان و نوجوانان به‌طور طبیعی از صبر کمتری برخوردارند، چراکه مغز آن‌ها هنوز در حال رشد است و بخش‌های مرتبط با خودکنترلی همچون قشر پیش‌پیشانی، به‌طور کامل تکامل پیدا نکرده‌اند و هنگامی که فردی روزه می‌گیرد، در واقع در حال تمرین کنترل نیازها و خواسته‌های فوری خود است، برای مثال گرسنه می‌شود، اما از خوردن غذا خودداری می‌کند یا تشنه می‌شود، اما تا زمان افطار صبر می‌کند، این تمرین مستمر موجب می‌شود تا در سایر جنبه‌های زندگی نیز توانایی تحمل و مقاومت بیشتری در فرد شکل بگیرد.
عضو انجمن علمی روان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به تأثیر روزه‌داری بر تقویت اراده و تحمل سختی‌ها ادامه می‌دهد: در بسیاری از بازه‌های زندگی، شرایطی پیش می‌آید که فرد ناگزیر باید منتظر بماند یا سختی‌هایی را تحمل کند؛ روزه‌گرفتن نوعی تمرین برای مواجهه با این گونه موقعیت‌هاست، زیرا هنگامی که جوانی می‌آموزد چگونه ساعات طولانی را بدون آب و غذا سپری کند، ناخودآگاه ذهن خود را برای پذیرش شرایط دشوارتر آماده می‌کند و به‌عنوان مثال، در آینده هنگامی که در کار یا تحصیل با مشکلی روبه‌رو می‌شود، راحت‌تر می‌تواند استقامت کند.
ذوالفقاربیک با بیان اینکه یکی از مهم‌ترین جنبه‌های خودکنترلی، مدیریت خشم و احساسات است، عنوان می‌کند: به طور معمول در ماه رمضان، افراد تلاش می‌کنند تا کمتر عصبانی و خشمگین شوند، چراکه می‌دانند روزه تنها به معنای پرهیز از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه کنترل رفتارها و واکنش‌ها را نیز در بر می‌گیرد و این امر موجب می‌شود تا جوانان و نوجوانان نیز بیاموزند چگونه در موقعیت‌های گوناگون، خشم خود را مهار کنند.
تمرکز بر لذت‌های کوتاه‌مدت، چالش مهم دوران جوانی و نوجوانی
وی اضافه می‌کند: به طور معمول افرادی که توانایی صبر کردن برای دستیابی به امور ارزشمند را داشته باشند، موفق‌تر عمل می‌کنند، چراکه بسیاری از مواردی که در زندگی آرزوی آن‌ها را داریم، به‌سرعت به دست نمی‌آیند؛ از این رو روزه‌گرفتن تمرینی بسیار مناسب برای تقویت این ویژگی است. امکان دارد نوجوانی اشتیاق فراوانی به خوردن یک خوراکی خوشمزه داشته باشد، اما ناگزیر است تا زمان اذان و صرف افطار صبر کند و این تمرین به او می‌آموزد که به‌تدریج در سایر جنبه‌های زندگی خود نیز برای دستیابی به اهداف مهم‌تر همچون موفقیت‌های تحصیلی یا شغلی باید صبر و تحمل پیشه کند.
برگزیده ملی المپیاد سوادرسانه‌ای خاطرنشان می‌کند: یکی از چالش‌های اصلی نوجوانان و جوانان این است که بیشتر بر لذت‌های کوتاه‌مدت متمرکز می‌شوند؛ ماه رمضان به‌گونه‌ای تلنگری است که به آن‌ها نشان می‌دهد برای دستیابی به امور ارزشمندتر لازم است صبر داشته باشند و تلاش کنند، این نگرش به آن‌ها کمک می‌کند تا در تصمیم‌گیری‌های مهم زندگی نیز منطقی‌تر و آینده‌نگرتر عمل کنند.
ذوالفقاربیک می‌افزاید: ماه رمضان فرصتی بی‌نظیر است که افراد، به‌ویژه جوانان و نوجوانان تمرین صبر داشته باشند، هیجانات خود را مدیریت کنند و بر اهداف مهم‌تر زندگی متمرکز شوند. این مهارت‌ها نه‌تنها در جنبه معنوی زندگی کاربرد دارند، بلکه در موفقیت‌های فردی و اجتماعی نیز نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند.
«تربیت دینی»، مفهومی فراتر از آموزش صرف مجموعه‌ای از احکام و آداب دینی و مذهبی
محمدحسین امین‌نیلی، معلم و کارشناس علوم تربیتی با اشاره به مفهوم تربیت دینی کودکان و نوجوانان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تربیت دینی فراتر از آن است که تنها به آموزش مجموعه‌ای از احکام و آداب دینی و مذهبی محدود شود، بلکه در حقیقت، تربیت دینی با هدف پرورش افرادی باتقوا، معتقد و پایبند به ارزش‌های دینی پیگیری می‌شود تا امیدوارانه به سعادت نهایی در جهان آخرت دست پیدا کنند.
وی می‌افزاید: در گام نخست، هدف اصلی آشنا کردن کودکان و نوجوانان با اصول و مبانی دین همچون خداشناسی، نبوت، معاد و مفاهیم اخلاقی دین و شریعت است تا این نسل از کودکان و نوجوانان شناخت دقیق‌تری نسبت به جهان هستی و خالق توانای آن به دست آورند، سپس باید این شناخت را به ایمان قلبی و علاقه فردی تبدیل کنیم که در این زمینه نقش کانون‌های فرهنگی، مساجد محله و مدارس پررنگ‌تر خواهد بود، چراکه گروه همسالان در ایجاد این علاقه، مهم‌ترین نقش را ایفا برعهده دارد و فرد را به حضور فعالانه در مراسم‌ها و رویدادهای دینی و فرهنگی تشویق می‌کنند.
این معلم و کارشناس علوم تربیتی با اشاره به اینکه با پیگیری دقیق این مراحل شاهد خواهیم بود که کودکان و نوجوانان به‌صورت داوطلبانه، آموزه‌های دینی و فرهنگی را در زندگی شخصی، خانوادگی و اجتماعی خود به کار می‌گیرند، ادامه می‌دهد: ماه مبارک رمضان و شب‌های قدر، فرصتی بسیار مناسب برای مشارکت پرشور نسل دهه هشتادی و دهه نودی در فعالیت‌های پرورشی و دینی به شمار می‌رود. هر ساله، فضای معنوی این ماه بستری فراهم می‌کند تا افراد، به‌ویژه نوجوانان با دقت و توجه بیشتری به پیگیری اعتقادات معنوی و فضیلت‌های اخلاقی خود بپردازند.
امین‌نیلی عنوان می‌کند: نقش پرورشی مربیان نیز علاوه بر آموزش، در راستای ایجاد کانونی پویا و تجربه‌ای خوشایند برای کودکان و نوجوانان نیز تعریف می‌شود، همان‌گونه که می‌دانیم ماه رمضان فرصتی برای همدردی با نیازمندان و یاری رساندن به محرومان است. از این فرصت می‌توانیم برای تقویت این روحیه در میان کودکان و نوجوانان بهره بگیریم و با تشکیل گروه‌های چندنفره درباره اهمیت کمک به دیگران و دست‌گیری از نیازمندان با آن‌ها به گفت‌وگو و هم‌فکری بپردازیم.
وی اضافه می‌کند: برای اثرگذاری بیشتر در این زمینه نیز می‌توان با مشارکت خیران و موسسه‌ها، با تهیه بسته‌های ارزاق برای محرومان، فرهنگ فعالیت جهادی را به همراه خاطره‌ای ماندگار با حضور فعالانه برای کودکان و نوجوانان به یادگار گذاشت.
بر این اساس، جوانان و نوجوانان در ماه رمضان می‌آموزند که چگونه بر اهداف مهم‌تر زندگی خود متمرکز شوند. این ماه به آن‌ها یادآوری می‌کند که برای دستیابی به رشد شخصی، تقویت ایمان و سلامت جسمی و روحی باید صبر و پشتکار داشته باشند، از این رو ماه رمضان فرصتی استثنایی برای جوانان و نوجوانان است تا مهارت‌های ضروری و ویژگی‌های پسندیده اخلاقی همچون صبر، خودکنترلی و مدیریت هیجانات را در خود تقویت کنند، از طرفی فضای معنوی و آموزشی که به مناسبت این ماه معنوی در سطح جامعه به وجود می‌آید، به آن‌ها کمک می‌کند تا نه‌تنها در جنبه دینی و اخلاقی رشد کنند، بلکه به افرادی مسئولیت‌پذیر، دلسوز و موفق در عرصه‌های فردی و اجتماعی تبدیل شوند.