جوان آنلاین: صنایع پایین‌دستی پتروشیمی شامل طیف گسترده‌ای از محصولات از جمله پلاستیک، لاستیک، مواد شیمیایی، رنگ و رزین، کامپوزیت، کود‌های شیمیایی، الیاف، محصولات آرایشی و شوینده‌ها است.
به گزارش فارس، تأمین این صنایع یا از تولید داخلی صورت می‌گیرد یا از طریق واردات، اما همچنان بخش قابل‌توجهی از نیاز‌های آنها به‌طور پایدار و با قیمت مناسب برآورده نمی‌شود.
افزایش وابستگی به واردات
بررسی داده‌های تجاری نشان می‌دهد که ایران در سال ۱۴۰۲ حدود ۱.۹۹ میلیارد دلار برای واردات محصولات پتروشیمیایی هزینه کرده است.
روند واردات در سال‌های اخیر افزایشی بوده؛ به طوری که میزان واردات از ۸۱۷ میلیون دلار در سال ۱۴۰۰ به بیش از ۹۷۵ میلیون دلار در سال ۱۴۰۲ رسیده است.
علاوه بر این، بیش از ۵۰۰ هزار تن از دیگر مواد شیمیایی و پلیمر‌ها نیز در همین سال وارد کشور شده‌اند، که در مجموع، تنوع محصولات وارداتی را به ۲۰۷ مورد افزایش داده است.
فرصت تولید داخلی و کاهش وابستگی
یکی از پرسش‌های اساسی این است که تا چه اندازه این واردات اجتناب‌ناپذیر است و چه میزان از آن را می‌توان با تولید داخلی جایگزین کرد. طبق بررسی‌های شرکت ملی صنایع پتروشیمی، ۷۰ درصد از ارزش واردات پتروشیمیایی قابلیت تولید در داخل را دارد. توسعه زنجیره ارزش این محصولات، علاوه بر افزایش بهره‌وری، می‌تواند نیاز بازار داخلی را تأمین کرده و کشور را از خروج ارز بی‌نیاز کند.
پروپیلن؛ ظرفیت مغفول در صنعت پتروشیمی ایران
محصولاتی مانند پلی‌پروپیلن، پلی‌اورتان، الیاف اکریلیک، پلی‌کربنات و رزین اپوکسی از مهم‌ترین کالا‌های وارداتی کشور هستند که بخش قابل‌توجهی از آنها به زنجیره ارزش پروپیلن مرتبط است. در حالی که در سطح جهانی پروپیلن ۱۸ درصد از ظرفیت تولید محصولات پایه پتروشیمی را تشکیل می‌دهد، این سهم در ایران تنها ۳ درصد است. در مقابل، سهم متانول و اتیلن از تولید داخلی به ترتیب ۴۵ و ۲۵ درصد است.
لزوم سرمایه‌گذاری در زنجیره ارزش پروپیلن
ایران با داشتن منابع غنی هیدروکربوری، این فرصت را دارد که زنجیره ارزش پروپیلن را توسعه دهد. نیمی از هزینه‌های واردات مواد پتروشیمیایی کشور – معادل حدود ۱ میلیارد دلار – به محصولاتی اختصاص دارد که می‌توان از طریق این زنجیره داخلی‌سازی کرد. توسعه این بخش نه‌تنها باعث کاهش خروج ارز می‌شود، بلکه به رشد صنایع پایین‌دستی مانند تولید پلاستیک، الیاف مصنوعی و تجهیزات پزشکی کمک کرده و به ایجاد اشتغال گسترده منجر خواهد شد.
در نهایت، توسعه این زنجیره می‌تواند ایران را به بازیگری مهم در بازار جهانی پتروشیمی تبدیل کند، مزیت رقابتی آن را افزایش دهد و وابستگی اقتصاد کشور به درآمد‌های نفتی را کاهش دهد. علاوه بر این، بسیاری از این محصولات کمتر تحت تأثیر تحریم‌ها قرار می‌گیرند و در نتیجه، صادرات آنها با ریسک کمتری مواجه خواهد بود.