به گزارش ایرنا، دونالد ترامپ اخیرا در نشستی خبری در فلوریدا اعلام کرد از کشورهای عضو ناتو خواهد خواست بودجه ی دفاعی‌شان را به پنج درصد از تولید ناخالص داخلی خود افزایش دهند! پیش از این مارک روته دبیرکل ناتو احتمال داده بود که با آمدن ترامپ، بار دیگر فشار بر ناتو بیشتر خواهد شد.

در جریان کارزار انتخاباتی، ترامپ اظهار داشته بود در صورت پیروزی تلاش خواهد کرد تا اطمینان حاصل کند اعضای ناتو سه درصد از GDP خود را صرف بودجه دفاعی کنند اما وی هم اکنون در اظهاراتی جدید خواستار اختصاص بودجه پنج درصدی کشورها به نسبت تولید ناخالص داخلی شده است که رقمی نانشدنی و غیر واقعی است و به نظر می رسد بیشتر جنبه روانی برای اعمال فشار حداکثری بر شرکای اروپایی ناتو دارد.

بین سال های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ ترامپ همواره بر اختصاص بودجه ۲ درصدی اعضا از GDP برای مصارف دفاعی تاکید می کرد و این سبب شد بیشتر کشورها با تحمل فشار بیشتر این رقم را محقق کنند. در سال ۲۰۲۴ کشورهای کرواسی، پرتغال، ایتالیا، کانادا، بلژیک، لوکزامبورگ، اسلوونی و اسپانیا زیر دو درصد از تولید ناخالص ملی خود را به دفاع اختصاص دادند اما ۲۳ عضو دیگر ناتو به رقم بالای ۲ درصد رسیدند.

به لحاظ درصدی، در حال حاضر لهستان با ۴.۱۲ درصد بودجه دفاعی از GDP در صدر جدول قرار دارد. جالب اینکه در حالی که ترامپ سهم پنج درصدی را طلب می کند، کشورش با رتبه دوم پس از لهستان سهم ۳.۴۳ درصدی را از آن خود کرده است و این نشان می دهد تاکید اخیر وی بیشتر نوعی شانتاژ و اعمال فشار روانی است. در عین حال هم اکنون به لحاظ کمی آمریکا در حدود دو سوم بودجه دفاعی اعضای ناتو را دارد.

به گفته دبیر کل وقت ناتو، در سال ۲۰۲۴ کشورهای اروپایی عضو ناتو ۳۸۰ میلیارد دلار در دفاع هزینه کردند. بودجه دفاعی آمریکا ۹۶۷ میلیارد دلار است که ۳.۴۳ درصد از رقم ۲۸.۷ تریلیون دلاری اقتصاد بزرگ آمریکا را در بر می گیرد. به لحاظ کمی پس از امریکا، آلمان با ۹۷.۷ میلیارد دلار، بریتانیا با ۸۲.۱ میلیارد دلار، فرانسه با ۴۶.۳ میلیارد دلار و لهستان با ۳۴.۹ میلیارد دلار اختصاص بودجه به مقوله ی دفاع، در رده های بعدی قرار می گیرند. در مجموع رقم ها در ائتلاف ناتو رو به افزایش است اما انتظارات رئیس جمهور آمریکا با واقعیات میدانی مطابقت ندارد.

اروپا اگر چه ظرف یازده سال گذشته به طور مداوم بودجه دفاعی خود را افزایش داده است اما همواره از فقدان دفاع مستقل اروپایی رنج می برد. در فاصله سال های ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۴ مجموع بودجه دفاعی اروپا و کانادا از ۲۵۰ میلیارد دلار به ۴۳۰ میلیارد دلار افزایش پیدا کرده است اما همچنان اروپا در مسائل دفاعی در چارچوب ناتو به آمریکا وابسته است و رویای دفاع مستقل اروپایی نیز بسیار دور از دسترس است.

مقامات ناتو کماکان سعی می کنند روابط این سازمان با اتحادیه اروپا را مستحکم تر کنند و جلسات منظمی میان این دو نهاد همواره برگزار می شود. روز سوم فوریه ۲۰۲۵ مارک روته دبیر کل ناتو در نشست غیر رسمی رهبران اتحادیه اروپا در بروکسل شرکت کرد تا در خصوص دفاع اروپایی صحبت کند. وی در این گردهمائی بر اهمیت همکاری و مشارکت ناتو و اتحادیه اروپا تاکید و پیوند فرا آتلانتیک را به عنوان پایه امنیت اروپا برجسته کرد.

روته در این جلسه اولویت های مشترک ناتو و اتحادیه اروپا را تشریح کرد و خواستار همکاری چابک تر و بیشتر این دو نهاد در مواجهه با چالش های امنیتی مشترک فزاینده شد. روته در این جلسه حمایت از اوکراین را حیاتی دانست و افزود: اروپا باید حمایت نظامی خود از این کشور را افزایش دهد. وی گفت ما باید هنگامی که زمانش فرا برسد به بازسازی و احیاء اوکراین متعهد شویم.

دبیر کل ناتو همچنین به این مقوله پرداخت که چگونه اتحادیه اروپا می تواند با افزایش میزان سرمایه گذاری ها، تسهیل مقررات، مقابله با تکه تکه شدن بخش های صنعتی و تسهیل تحرکات نظامی، به حفظ و اعتبار بازدارندگی و دفاع ناتو کمک کند. وی افزود: برای توفیق در محافظت از اروپا، اتحادیه اروپا و ناتو باید هماهنگ عمل کنند و مکمل یکدیگر باشند.

مارک روته همچنین در ۳۱ ژانویه ۲۰۲۵ در گردهمایی کالج کمیسیونرهای اتحادیه اروپا که توسط خانم فون در لاین برگزار شد بر ضرورت همراستا کردن «اولویت های استراتژیک ناتو» و اتحادیه اروپا تاکید کرد. وی با تاکید بر ارزش ها و منافع مشترک ناتو و اتحادیه اروپا و با اشاره به افزایش تهدیدات امنیتی در سراسر جهان، بهره برداری از قدرت جمعی ناتو و اتحادیه اروپا را مهم ارزیابی کرد.

اگر چه موضوع دفاع مستقل اروپایی با واقعیت فاصله بسیاری دارد، اما فشارهای مستمر ترامپ می تواند منجر به افزایش بودجه دفاعی کشورهای اروپایی عضو ناتو شود در عین حال همانگونه که امانوئل مکرون رئیس جمهور فرانسه اخیرا اظهار داشته است، رویکرد ترامپ در قبال اروپا خود به اتحاد بیشتر این کشورها با یکدیگر می انجامد و در حوزه های مختلف تجاری و اقتصادی و حتی دفاعی انسجام بیشتری میان اعضای اتحادیه اروپا به وجود خواهد آورد.

* رضا حقیقی تحلیلگر مسائل بین الملل