سرویس استان‌های خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مریم قاضی‌زاده: ششم اسفندماه ۱۳۹۹ بود که استاندار وقت مازندران کلنگ نخستین کتابخانه سبز کشور را در این استان به زمین کوبید و قرار شد تا این کتابخانه که به همت «نجات حسینی» خیّر کتابخانه ساز تأمین بودجه و بر اساس اصول محیط‌زیستی و پایداری طراحی شده، به عنوان الگویی برای سایر شهرهای استان و کشور قرار گیرد.

در آن زمان آرزو ولی پور مدیرکل وقت کتابخانه‌های عمومی استان مازندران اعلام کرده بود که احداث این پروژه ۲ سال به طول می انجامد و بنابر گفته وی، شهروندان ساری در سال ۱۴۰۱ منتظر افتتاح نخستین کتابخانه سبز کشور در شهرشان بودند. اما با گذشت ۲ سال از موعد مقرر، خبری از افتتاح این پروژه نبود تا اینکه مدیرکل کتابخانه‌های عمومی مازندران در بازدید اخیر خود از این پروژه اعلام کرد: «کتابخانه سبز مازندران اردیبهشت ماه ۱۴۰۴ به بهره برداری می رسد».

کتابخانه سبز؛ الگوی سازگاری با محیط

براساس تعریف لغتنامه آنلاین کتابخانه و علم اطلاعات(ODLIS)، کتابخانه‌های سبز در سراسر دنیا، کتابخانه‌هایی هستند که برای به حداقل رساندن تأثیر منفی بر محیط‌زیست طبیعی و به حداکثر رساندن کیفیت محیط داخلی به‌وسیله انتخاب محل مناسب، استفاده از مصالح ساختمانی طبیعی و محصولات زیست‌تخریب‌پذیر، حفاظت از منابع و دفع زباله طراحی‌شده‌اند.

این کتابخانه‌ها همچنین بر خدمات، فعالیت‌ها، رویدادها، منابع پروژه‌های مرتبط با محیط زیست و نشان دادن نقش اجتماعی و مسئولیت کتابخانه‌ها به‌عنوان رهبران محیط‌زیست پایدار متمرکز هستند.

مهم‌ترین این تدبیرها تعیین محل مناسب برای ساختمان، استفاده از مصالح طبیعی و فرآورده‌های تجزیه‌پذیر در بنا، تهیه تجهیزات کمتر آسیب‌رسان، صرفه‌جویی در مصرف آب، انرژی و مواد (ازجمله کاغذ) و بازیافت پسماند است.

از ویژگی های مهم این کتابخانه‌ها می‌توان به ساختمان سبز (ساختمان هایی با بیشترین سازگاری با محیط و حفظ انرژی)، مدیریت سبز (مدیریتی برای همگرایی بیشتر مسئولیت‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی)، مدیریت منابع سبز (مدیریت منابع انسانی به طوریکه از کارکنان معمولی، افرادی با دغدغه های زیست محیطی بسازد)، فناوری اطلاعات سبز (حفظ انرژی و استفاده بهینه از تمامی سرویس‌های فناوری اطلاعات) و خدمات و برنامه‌های سبز اشاره کرد.

نمونه‌های موفق کتابخانه‌های سبز در دنیا

کتابخانه دانشگاه «دلفت» (tu delft) هلند یکی از زیباترین کتابخانه‌های سبز جهان به شمار می‌رود. این کتابخانه سبز که در سال ۱۹۹۷ و توسط شرکت معماری «Mecanoo» ایجاد شده، با زیبایی منحصر به فرد خود به یکی از نمادهای دانشگاه دلفت تبدیل شده است. نمای کتابخانه از یکسو سطح شیبدار پوشیده شده از چمن و از سویی دیگر پنجره‌های بزرگ و نمای شیشه‌ای است که به خاطر استفاده از نور طبیعی روز برای روشن کردن فضای کتابخانه تعبیه شده‌اند.

از جمله ویژگی‌های برجسته کتابخانه عمومی «Rice Branch» کلیولند اوهایو می‌توان به سیستم کفپوش مودولار که با نصب آن در کف ساختمان امکان نصب سیستم های تهویه مطبوع، گرمایشی و برق را فراهم می شود اشاره کرد. همچنین استفاده از نمای شیشه‌ای و چراغ‌های تعبیه شده در سقف که استفاده از نور طبیعی را به حداکثر می‌رساند، رنگ روشن سقف، استفاده از وسایل کم جریان برای کاهش مصرف آب و محوطه سازی بومی و بازیافت بیش از ۹۵ درصد زباله‌های ساختمان، از دیگر ویژگی‌های این کتابخانه است.

همچنین از کتابخانه‌های «هارپروودز» در میشیگان و کتابخانه «ANYTHINK BRIGHTON » اولین کتابخانه کربن-مثبت نیز می‌توان به عنوان دیگر نمونه‌های موفق کتابخانه سبز در دنیا اشاره کرد.

لزوم احداث کتابخانه سبز در مازندران

بنا به گفته مدیران وقت، مهمترین دلیل انتخاب شهر ساری برای احداث کتابخانه سبز، انتخاب این شهرستان به عنوان پایتخت گردشگری طبیعت‌گردی اکو بوده و امید این می‌رود که کتابخانه سبز ساری بتواند نمادی برای پیوند گردشگری و محیط زیست باشد.

مدیرکل کتابخانه‌های عمومی مازندران در این باره به خبرنگار ایبنا گفت: با توجه به زیست بوم مازندران و همچنین لزوم حفظ و صیانت از محیط زیست این استان، احداث و راه اندازی کتابخانه سبز می‌تواند قدم بزرگ و مهمی در راه رسیدن به مدلی پایدار و سازگار با محیط‌زیست برای فضاهای فرهنگی به ویژه کتابخانه‌ها باشد.

سکینه خاتون مهدیان پور با اشاره به اینکه در ساخت این کتابخانه از انرژی‌های تجدیدپذیر، مصالح بومی و پایدار و سیستم‌های کاهش مصرف انرژی استفاده می‌شود تأکید کرد: بدون شک افتتاح این کتابخانه در استان مازندران می‌تواند به عنوان الگویی کارآمد برای سایر استان‌ها باشد تا هرچه بیشتر به سمت استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برویم چرا که این امر نقش مهمی در استفاده بهینه از منابع انرژی در کشور دارد.

استفاده از پنل‌های خورشیدی در کتابخانه سبز

از آنجا که یکی از مهمترین اصول طراحی بناهای سبز، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر است، نخستین کتابخانه سبز کشور نیز قرار است انرژی برق خود را از پنل‌های خورشیدی تأمین کند.

مهدیان پور در این باره توضیح داد: در طراحی این پروژه یکی از مهم‌ترین مواردی که در نظر گرفته شد، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر بود. برای مثال برق این بنا از پنل‌های خورشیدی تأمین می‌شود که عملیات نصب این پنل‌ها قرار است به همت «بنیاد غدیر» تا پایان سال جاری پایان یابد.

وی می‌افزاید: همچنین از سیستم تصفیه فاضلاب و بازگردانی آب به چرخه مصرف برای آبیاری گیاهان نیز استفاده شده که با نصب و راه اندازی این سیستم، آبیاری گیاهان نیز با کمترین مصرف آب، آبیاری خواهند شد.

پیشرفت ۸۵ درصدی پروژه و افتتاح در بهار ۱۴۰۴

مدیرکل کتابخانه‌های مازندران بر اساس آخرین بازدیدی که از پروژه کتابخانه سبز ساری داشت، درباره میزان پیشرفت این پروژه و زمان افتتاح آن اعلام کرد: خوشبختانه به همت تلاش‌ها و تأمین مالی که خیّر پروژه دکتر «نجات حسینی» داشته‌اند، این پروژه تاکنون ۸۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و طبق برنامه‌ریزی‌ها، قرار است در اردیبهشت ماه سال آینده افتتاح شود.

وی با اشاره به اینکه برای ساخت این پروژه تاکنون از هیچ نهاد دولتی کمک مالی دریافت نشده است، توضیح داد: از آن جایی که محل احداث این کتابخانه پارک محل بازی دوران کودکی خیّر بوده و ایشان علاقه زیادی برای ساخت کتابخانه در این پارک دارند، تلاش زیادی شده تا این پروژه هرچه سریع‌تر به بهره برداری برسد و هرچند تاکنون هیچ کمکی از هیچ دستگاه دولتی برای تأمین منابع مالی این پروژه صورت نگرفته ولی به یاری خدا، تمامی مراحل احداث این کتابخانه به خوبی در حال پیشرفت است.

نمی‌توان نادیده گرفت که ساخت پروژه‌ای با این مشخصات آن هم در شرایطی که هر روز شاهد نوسانات اقتصادی هستیم، چقدر می‌تواند سخت و زمان بر باشد اما امید این می‌رود که در بهار آتی، انتظار ۴ ساله به سر آمده و شاهد افتتاح نخستین کتابخانه سبز در کشور باشیم تا با افتتاح آن، قدمی بزرگ در راه ساخت فضاهای فرهنگی پایدار برداشته شود.