مسئله کمبود و گرانی روغن این روز‌ها بحث داغی است که در رسانه‌ها جریان ساز شده است. روغن یکی از کالا‌های اساسی است که هم در صنایع اهمیت بالایی دارد و هم در سبدغذایی مردم جامعه که بخش اعظم این کالا از طریق واردات تامین می‌شود. آنچه که اهمیت دارد این است که طی سالیان اخیر میزان واردات دانه‌های روغنی به کشور افزایش و میزان تامین این نیاز از طریق تولیدات داخلی کاهش یافته است. بر اساس آخرین اطلاعات، سالانه بیش از ۱۰۰ هزار تن دانه روغنی در داخل کشور تولید می‌شود که عمدتا در تولید محصول کلزا متمرکز است و بر اساس پیش‌بینی‌های دولت، وزارت جهاد کشاورزی تلاش می‌کند که این تولید را تا بالاتر از ۳۰۰ هزار تن در سال برساند. نکته مهم این است که بیش از ۹۵ درصد روغن خام ما از طریق واردات تامین می‌شود و سه میلیون تن کلزا وارد می‌شود که حدود ۱۰۰ درصد آن وارد می‌شود.

این شرایط به این دلیل است که از تولیدکنندگان دانه‌های روغنی حمایت لازم صورت نمی‌گیرد در این میان دلال‌ها وارد بازار می‌شوند به همان حداقل تولید داخلی نیز در دست کشاورز باقی می‌ماند و علی رغم نیاز شدیدی که ما به تولید داخل داریم تا میزان واردات را کاهش دهیم از آن حداقل میزان تولید داخلی نیز حمایت نمی‌شود و کشاورز به جای کاشت این محصولات مورد نیاز به سمت کشت محصولاتی همچون صیفی‌جات، گوجه، هندوانه و... می‌رود که هم به منابع آب و خاک کشور ضربه وارد می‌شود و هم به دلیل میزان تولید بالا به ضایعات تبدیل می‌شوند، اما به دلیل اینکه درآمد بالایی دارند، کشاورز به کشت آنها تمایل بیشتری دارد. 

در چنین شرایطی حمایت از تولیدکنندگان داخل و توجه به کشت دانه‌های مناسب با توجه به شرایط اقلیمی و منابع آبی کشور اهمیت بسیار بالایی دارد که در این مطلب به موضوع دانه‌های مناسب قابل کشت و اینکه آیا می‌توانیم در زمینه دانه‌های روغنی به خودکفایی برسیم یا خیر پرداخته شده است.

علیرضا شریفی دبیر انجمن روغن نباتی ایران، درباره دانه‌های روغنی که در کشور ما تولید می‌شوند اظهار کرد: دانه‌های مختلفی اعم از کلزا، سویا، گلرنگ، کانولا، پنبه، آفتابگردان و... در کشور ما کشت می‌شوند که سویا و کلزا اصلی‌ترن دانه‌ها هستند. ۹۳ درصد روغن ما به واردات وابسته است و ۷ درصد روغن مورد نیاز کشور از محل روغن‌کشی از دانه‌های روغنی تامین می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه آمار تولید دانه‌های روغنی طی سالیان متفاوت، متغیر است، گفت: به طور متوسط میزان تولید سالانه دانه روغنی در کشور ۴۰۰ هزار تن بوده است که اگر با توجه به متغیر بودن میزان تولید در سال‌های مختلف بخواهیم میانگین تولید را محاسبه کنیم میزان آن کمتر نیز باشد، اما به طور کلی میزان تولید ما به‌طور تفکیک شده ۱۰۰ هزار تن سویا و ۳۰۰ هزارتن کلزا و دانه‌های دیگر است که روغن خام استحصال شده از آنها ۱۴۰هزارتن است که شامل ۷ درصد روغن مورد نیاز کشور می‌شود.

شریفی در پاسخ به این سوال که سویا جزو دانه‌های پرآب‌بر است و آیا گزینه مناسبی برای کشت است یا خیر؟ و آیا برای تغییر اولویت‌بندی کشت دانه‌ها با توجه به شرایط اقلیمی و منابع آبی وجود دارد؟ مطرح کرد:با توجه به شرایط منابع آبی کشور و شرایط اقلیمی، سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی توسعه کشت دانه کلزا است چراکه این دانه هم از جهت ویژگی‌های کیفی و هم از این جهت که پرآب‌بر نیست به سایر دانه‌ها برتری دارد.

وی با بیان اینکه به میزان حدود ۲ میلیارد دلار برای واردات دانه روغنی که از آنها روغن خام استحصال می‌شود و یا روغن خام مصرف می‌شود گفت: این میزان بسیار زیاد است. در کوتاه مدت بسیار بعید است که بتوانیم این میزان را کاهش دهیم چراکه تنها ۷ درصد دانه‌های روغنی مورد نیاز از تولید داخل تامین می‌شود بخش عمده آن مربوط به واردات است.

دبیر انجمن روغن نباتی ایران تصریح کرد: طی چند دهه گذشته حداکثر تولید دانه‌های روغنی در کشور ۷۰۰ هزارتن در سال بود که تنها یک سال این میزان را کاشت و برداشت داشتیم و این در حالی است که سال‌های دیگر این عدد بسیار کمتر بوده و اگر بخواهیم که خودکفا باشیم رقم باید حداقل ۴ تا ۶ میلیون تن برداشت دانه روغنی داشته باشیم. 

وی ادامه داد: دولت تلاش حداکثری خود را در این زمینه به کار گرفته و کشت دانه‌های روغنی در داخل کشور در مسیر درستی چه به صورت اعمال تعرفه‌های گمرکی، چه به صورت خرید تضمینی دانه روغنی از کشاورز که هر ساله دولت بدون استثنا وارد عمل شده و یا به این صورت که صنایع روغن‌کشی را به نوعی متعهد و موظف کرده است که دانه روغنی تولید کشاورز را به رقم بسیار بالا و موجه به لحاظ اقتصادی برای کشاورز خریداری کند در این زمینه همکاری می‌کند.

شریفی در پایان، در پاسخ به اینکه چرا طی سالیان گذشته آمار واردات به جای کاهشی شدن، افزایشی می‌شود؟ آیا این شرایط از بی برنامگی است؟ تصریح کرد: تهمیداتی که دولت در نظر داشته کم و ناکافی نبود هر چند که می‌توانست تمهیدات بهتری در نظر گرفته و صورت گیرد؛ اما مسئله مهم این است که ما باید شرایط اقلیمی کشورمان را در نظر بگیریم، بپذیریم که در این زمینه محدودیت‌هایی داریم تا بتوانیم به تدریج به اهداف مورد نظر برسیم. اما اینکه بحث خودکفایی مطرح می‌شود، بستگی به این دارد که به چه قیمتی بخواهیم به این خودکفایی برسیم. آیا توجیه اقتصادی دارد؟ آیا با خودکفایی در این محصول، از تولید محصولات استراتژیک دیگر عقب نمی‌مانیم؟ اما بله اگر هدف تنها رسیدن به خودکفایی باشد و هزینه‌های مربوط به آن را بپردازیم می‌توانیم به خودکفایی نیز برسیم.

منبع: ایسنا