بیماری آلزایمر نوعی زوال عقل است که بیش از ۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. طبق تصور اغلب افراد، این بیماری فقط بزرگسالان ۶۵ سال به بالا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. درحالی‌که براساس مطالعات صورت‌گرفته، حدود ۵ درصد از افرادی‌که درگیر این بیماری هستند رنج سنی ۴۰ تا ۵۰ سال را دارند. البته اینکه افراد در سن ۲۰ یا ۳۰ سالگی نیز دچار این مشکل شوند، غیرمعمول نیست ولی در شرایطی خاص فقط در افراد جوان تر این اتفاق رخ می‌دهد. دکتر سیدمحمدعلی اکبریان‌نیا، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب (نورولوژی) در گفت‌وگو با قدس تفاوت بین آلزایمر و فراموشی را توضیح داد و همچنین درباره پیش آمد آلزایمر در افراد جوان و زنگ خطر این موضوع گفت.
آلزایمر در دهه شصت زندگی!
اکبریان‌نیا با بیان اینکه آلزایمر نام یک بیماری با اختلال حافظه و کاهش فعالیت‌های ذهنی است گفت: وقتی صحبت از آلزایمر میشود، در واقع ما داریم یک مشکل ژنتیکی را بیان می‌کنیم. اختلالات ژنتیکی که مربوط به بیماری سندروم مولکولیز میشود، با جهش ژن‌های خاصی روی کروموزم‌های ۲۱، ۱۴ و ۱ رخ می‌دهد. این ژن‌ها ممکن است در یک خانواده از یک نسل به نسل دیگر منتقل شوند اما آنچه که مسلم است، پیش آمدن این بیماری در سنین بالا می‌باشد. اگرچه جهش در ژن بیان‌کننده آپولیپوپروتئین E (APOE-e۴) نیز یکی از عوامل ابتلا به آلزایمر است اما معمولا باعث بروز آلزایمر پس از ۶۵ سالگی میشود.
فراموشی با آلزایمر تفاوت دارد!
این متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب در ادامه افزود: بسیاری از بیماری‌ها هستند که سبب فراموشی و اختلال ذهنی در امر به یاد ماندن رویدادها می‌شوند. اما آنچه که ما به عنوان آلزایمر از آن یاد می‌کنیم یک وضعیت پیش‌رونده و برگشت ناپذیر است که با از دست رفتن حافظه شروع میشود و علائم بیماری به مرور با گذشت زمان شدیدتر میشود. این علائم آنقدر شدید می‌شوند که منجر به کاهش خردورزی و تفکر میشود و باعث تغییراتی در شخصیت فرد می‌گردد. در بیماری آلزایمر یک مرگ تدریجی در میان سلول‌های عصبی اتفاق می افتد که این اتفاق به قطع ارتباط میان سلول‌ها منجر شده و به جای سلول‌ها پلاک‌های آمیلوئیدی جایگزین میشود. جایگزینی پلاک‌های آمیلوئیدی به جای سلول‌های عصبی از یک طرف و درهم پیچیدگی و نا بسامانی رشته‌های عصبی باقی‌مانده از طرف دیگر منجر به کاهش کفایت و کارایی سلول‌های عصبی میشود و این همان چیزی است که منجر به پیشرفت بیماری آلزایمر می‌گردد. زمانی تمام این اتفاقات رخ می‌دهد که واکنش‌های درون مغزی و ژنتیکی پیش بیایند. فراموشی‌های ساده که در طی روز برای هر کدام از ما اتفاق می افتد، آلزایمر نیستند و اصلا ارتباطی با یکدیگر ندارند. آلزایمر را هم فقط پزشک تشخیص می‌دهد و زمانی میشود با قطعیت نیز اعلام نتیجه کرد که شخصی آزمایش داده باشد و نتیجه آزمایشش این اطمینان را به ما بدهد.
علائم هشدار دهنده ای قبل از بروز بیماری
وی ادامه داد: برخی از علائمی وجود دارد که می‌تواند زنگ خطر یا هشداری باشد تا بخواهیم شک کنیم کسی به این بیماری نزدیک هست یا نه. این علائم عبارتند از:
- اختلال حافظه کوتاه مدت ، مثل از یاد بردن کارها و وظایف روزمره به طوریکه زندگی روزمره را مختل کند و یا عدم توانایی به خاطر سپردن چیزی
- ناتوانی در برنامه ریزی کردن و یا حل کردن مشکلات روزمره زندگی مثل پرداخت قبوض ماهیانه و ….
- ناتوانی در به پایان رساندن وظایف خانوادگی در محیط خانه
- گم کردن زمان و مکان
- مشکل در فهم تصاویر دیدنی، ناتوانی در خواندن، قضاوت کردن راجع به فواصل و آدرس‌ها و رنگ‌ها
- ناتوانی در استفاده از کلمات در صحبت کردن و یا نوشتن به طوری که این افراد قادر به پیوستن به یک محاوره نمی‌باشند
- گم کردن اشیا و ناتوانی در بازگشتن به همان مسیری که طی کرده‌اند
- تنزل کردن از موقعیت کاری و اجتماعی و عدم توانایی تحمل تغییر
- تغییرات در خلق و شخصیت: این افراد ممکن است گیج، بدبین، افسرده و ترسو ، مضطرب و عصبی شوند
او افزود: در مراحل آغازین، علاوه بر کاهش قدرت حافظه و ناتوانی و مشکل در آموختن، علائمی نظیر کاهش انرژی و کاهش توانایی انجام حرکات خودجوش، تغییر مداوم خلق و خو ( از یک حالت به حالت دیگر در مدت زمان کوتاه ) گیجی عدم توانایی در برقراری ارتباط با محیط (که نهایتاً منجر به از کار افتاده شدن و منزوی شدن فرد میشود ) به وجود می‌آید بطوری که به مرور فقط افراد آشنا و محیط‌های آشنا را برای ارتباط برقرار کردن انتخاب می‌کنند. در مراحل کمی پیشرفته‌تر فرد برای انجام فعالیت‌ها و مسولیت‌های ساده احتیاج به کمک دارد در این مرحله فرد اختلال حافظه بیشتری نسبت به مرحله قبل دارد و کارهایی که خود اخیراً انجام داده را فراموش می‌کند. در این مرحله ممکن است به خوبی آشنایان را تشخیص ندهد. دچار اختلال و زحمت در صحبت کردن، خواندن و نوشتن، لباس پوشیدن و اختلال در خواب شده که در این مرحله فرد تقریباً به صورت فیزیکال ناتوان میشود.
اکبریان‌نیا با اشاره به اینکه در مرحله پیشرفته فرد کاملاً ناتوان میشود، بیان کرد: در این مرحله توانایی غذا خوردن، صحبت کردن و شناختن افراد را از دست می‌دهد. دچار بی اختیاری و عدم کنترل ادرار و مدفوع میشود و به مرور از نظر جسمی ضعیف و ضعیف‌تر شده و در افرادی که بستری می‌شوند ایجاد شدن به بیماری‌هایی نظیر اختلال تنفسی، زخم‌های بستر و… شایع است.
آیا آلزایمر در جوانان هم رخ می‌دهد؟
اکبریان‌نیا در خصوص آلزایمر در جوانان چنین اذعان کرد: ممکن است جوانی در خود، علائم داشته باشد و شک کند که آلزایمر است یا خیر. آلزایمر واقعی زمانی است که سلول‌های مغزی در اثر عواملی مانند فشار خون بالا و طولانی، اختلالات انعقادی خونی و اختلالات قلبی از بین بروند. ما این موارد را در جوانان نداشتیم مگر در موارد خاص و استثنا که یا علائم را به صورت طولانی مدت داشته‌اند یا آن هم باز ژنتیکی بوده و عامل محیطی در آن دخالتی نداشته یا کم بوده است.
او درباره برخی از علائم و نشانه‌های آلزایمر در جوانی گفت: از دست دادن حافظه، مشکل در برنامه‌ریزی و حل مسئله، مشکل در انجام وظایف معمول، مشکل در تعیین دقیق زمان یا مکان، از دست دادن قدرت بینایی، مشکل در یافتن کلمات مناسب، گذاشتن وسایل در مکان‌های اشتباه، مشکل در تصمیم‌گیری و کناره‌گیری از کار و رویدادهای اجتماعی از علائم شایع این مورد است.
این پزشک مختصص درباره راه درمان آلزایمر بیان کرد: این بیماری در حال حاضر درمان قطعی ندارد، اما می‌توان به کمک برخی راهکارها سرعت پیشرفت بیماری و بروز علائم آن را کندتر کرد. اگر کسانی در اثر عواملی مانند فشار خون به آلزایمر مبتلا شده باشند، درمان قطعی وجود دارد و حتی کنترل هم میشود. اما کسانی که آلزایمر ژنتیکی دارند، و آن ژن در بدن فرد وجود داشته باشد، قابل پیشگیری نیست و اگر درمانی هم وجود داشته باشد، روش سختی دارد. البته با انجام داد برخی کارها مانند کنترل سلامتی و ورزش کردن و انجام ندادن برخی کارها مانند رعایت و عدم مصرف دخانیات و مشروبات الکلی میشود تا حدی از رخ دادن این موضوع پیشگیری و حتی به درمان نسبی آن هم کمک کرد.
مردم مواظب شیادها باشند
اکبریان‌نیا در ادامه مبحث درمان آلزایمر و روش سخت برای کسانی که ژنتیکی دچار این موضوع هستند عنوان کرد: اخیرا با روشی به نام سلول‌های بنیادی و تغییر در این سلول‌ها و جایگزین کردن آن با سلول‌های آلزایمری، این بیماری را تا حدی درمان کنند. من اصلا این روش را هم اکنون و در حال حاضر پیشنهاد نمی‌کنم چرا که هنوز ثابت نشده است و همچنان جای کار دارد تا بخواهد این روش بیشتر از این‌ها خودش را نشان دهد و به نتیجه قطعی برسد. در این زمنیه هم وقتی برخی از افراد نیاز و درد مردم را می‌بینند، به فکر شیادی از آنها می‌افتند که در این خصوص هم مردم باید با حواس جمع و اطلاعات کافی به پزشک معتمد مراجعه نمایند.
نیایش احمدی _ خبرنگار تحریریه جوان قدس