به گزارش سرویس صنفی و آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ امروزه رقابت بین کشورها براى کسب جایگاه برتر فرهنگى ـ سیاسى و تصاحب سهم اقتصادى بیشتر در مناسبات متکثر، متنوع و پرشتاب جهانى، آن ها را ناگزیر به تقویت علم و فناورى به منظور گسترش حوزه نفوذ و اقتدار ملى خود کرده است.
در پهنه این رقابت جهانی، ایران اسلامى نیز امکانات، ظرفیت ها و فرصت هاى موجود و اندیشمندان و نخبگان خود را به کار گرفته است تا قله هاى علمى را فتح و از مرزهاى دانش عبور کند. در چنین شرایطى، نقش اعضاى هیأت علمى دانشگاه ها، مراکز علمى و تحقیقاتى، حوزه علمیه و دیگر مراکز علمى ـ فرهنگى، در نیل به این آرمان مقدس، مؤثر و انکارناپذیر است.
آرمانى که تحقق آن تنها از رهگذر برنامه ریزى جامع و همسو با سیاست هاى ابلاغى مقام معظم رهبرى در حوزه هاى علم و فناورى، سند چشم انداز بیست ساله جمهورى اسلامى ایران، برنامه هاى توسعه کشور و نیز ارزشیابى مستمر و مداوم، به منظور پویایى و حفظ سطح مطلوب علمى ـ فرهنگى امکان پذیر است.
در کنار اهمیت و ضرورت چنین رویکردى، که به خودى خود زمینه ساز توسعه پایدار و همه جانبه است؛ بازنگرى اساسى در نظام ارتقاى مرتبه اعضاى هیأت علمى دانشگاه ها و مؤسسه هاى آموزش عالى، پژوهشى و فناورى مستلزم انگیزه اى درخور و عزمى جدى بود تا آیین نامه ای با هدف هدایت فعالیت هاى اعضاى هیأت علمى به مثابه نیاز بنیادین جامعه دانشگاهى کشور تدوین شود.
در این آیین نامه بر دست یابى به اهداف مهم زیر تأکید شده است:
1. حفظ، تقویت و توسعه توأمان فرهنگ اسلامى و توان علمى (آموزشى، پژوهشى و فناورى) دانشگاه ها و مؤسسه هاى آموزش عالى، پژوهشى و فناورى کشور؛
2. تأمین نیازهاى علمى و فناورى کشور به منظور حفظ و ارتقاى دستاوردهاى انقلاب اسلامى در حوزه هاى مختلف فرهنگ، سلامت، اقتصاد، تجارت، صنعت و کشاورزى؛
3. آموزش نیروى انسانى مورد نیاز کشور براساس اهداف برنامه هاى توسعه اى و آمایش سرزمینى و اصلاح هرم اعضاى هیأت علمى دانشگاه ها؛
4. اصلاح و تغییر بنیادین نظام ارز یابى اعضاى هیأت علمى براساس اصول زیر:
الف) ایجاد پویایى و نشاط در امر آموزش و تقویت انضباط محیط آموزشى به منظور تربیت نیروى انسانى منضبط، متعهد و متخصص؛
ب) تقویت و توسعه تحقیق و پژوهش، با ارج نهادن به پژوهش هاى بنیادین، کاربردى و توسعه اى که با هدف تأمین نیازهاى علمى، فناورى، صنعتى و سلامت در کشور، با نگاهى آینده پژوهانه تنظیم شده باشد؛
ج) توجه ویژه به هدایت فعالیت هاى پژوهشى و فناورانه اعضای هیأت علمى با هدف شکل گیرى و تحقق نسل سوم دانشگاه ها و توسعه علم مبتنى بر تولید ثروت و کارآفرینى؛
د) توجه ویژه به زبان فارسى؛
ه) ایجاد امکان تصویب ضوابط داخلى براى مؤسسه هاى داراى هیأت ممیزه به منظور اجراى مأموریت هاى مؤسسه
رویکرد شورای عالی انقلاب فرهنگی
عبدالحسین خسروپناه در مراسم تقدیر از پژوهشگران برتر دانشگاه پیام نور که صبح امروز برگزار شد با اشاره به اصول بایسته دانشگاه امروز گفت: دانشگاه همیشه در ایران بوده است. دانشگاه جندی شاپور قبل از اسلام ایجاد شده است در نهایت دانشگاه تهران‌که در سال ۱۳۱۳ با ۶ دانشکده ایجاد شد.
وی ادامه داد: وقتی از دانشگاه حرف می زنیم پدیده جدیدی نیست برای همین به اساتید دانشگاه تاکید می کنم هیچگاه نگویید که دانشگاه از سال ۱۳۱۳ تشکیل شده است .
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: علاوه بر دانشگاه در جهان اسلام دانشمند فراوانی داریم. دانشگاه امروز با دانشگاه گدشته متفاوت استدانشگاه باید ۴ بایسته داشته باشد.
بایسته اول بازسازی هویت دانشگاه پیام‌نور است، هویت دانشگاه پیام نور باید از طریق تکریم اساتید و کارمندان این دنشگاه بازسازی و احیا شود. اینکه به خاطر سیاستی برخی از حق و حقوق اساتید ضایع شود عادلانه و انسانی نیست.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: نباید دانشگاه پیام نور در وزارت علوم‌شهروند درجه دو باشد از دو سال گذشته تاکید کردم تا اساسنامه دانشگاه پیام‌نور بازنگری شود. بایسته دوم تقویت پیوند ایمان و امید است و بایسته سوم همبستگی معرفت، ،مهارت، جامعه یا صنعت است.
حجت الاسلام خسروپناه افزود: زمان دانشگاه نسل اول و دوم گذشته است ایین‌نامه ارتقا با کمک اساتید وزارت علوم‌و بهداشت در حال اصلاح است و مهارت محوری در آیین نامه مذکور پیش بینی شده است.
رشته های دانشگاهی باید تعییر کنند، در سال ۱۳۱۳ دانشکده ها علم‌محور بودند الان به ندرت علم محور هستند . الان دانشکده ها موضوع محور شده اند اکنون باید دانشکده های موضوع محور و رشته های جدید تعریف شوند.
پارک های علم و فناوری در دانشگاه پیام‌نور محقق شوند. علوم‌انسانی باید بومی شود و محققان ناظر به نیاز زمانه نظریه پردازی کنند. بایسته چهارم نیز همراهی آموزش و پژوهش است.
رویکرد وزارت علوم
محمد سلیمانی در نشست خبری که به منظور تشریح جزئیات آیین نامه ارتقای اساتید و هیات علمی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی در ساختمان مرکزی وزارت علوم برگزار شد، گفت: بحث دانشگاه و پیشرفت کشور بحث مهمی است و هر ملتی که علم و فناوری را به دست آورده و مراحل پیشرفت را سریع طی می‌کند؛ مانند ملت ایران که در این ۴۵ سال گذشته توانسته در زمینه های مختلف علمی گام های بلندی بردارد و در پیشرفت علمی جهان مشارکت مستقیم و غیرمستقیم داشته باشد و در عرصه های مختلف علم و فناوری توفیق های بزرگی نصیب ملت ایران شده است.
در واقع یکی از عواملی که در رشد علمی و جهت دهی علمی کشور تاثیر دارد، بحث آیین نامه ارتقای اساتید دانشگاه است.
سلیمانی گفت: همانطور که مقام معظم رهبری در بیانات خود بارها تاکید کرده‌اند دانشگاه محل تولید علم و جهت دهی به علم و عالم است. آیین نامه ارتقا در هر سه زمینه یعنی تولید علم، تولید عالم و جهت‌دهی علم و عالم اثر مستقیم دارد و بازنگری در این آیین نامه در جهت همین سه محور توسط وزارت علوم تحقیقات و فناوری و با رعایت همه قوانین و مقررات و اسناد بالادستی آیین نامه انجام و در اردیبهشت ماه به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شده است.
قائم مقام وزیر علوم به تشریح جزئیات و ویژگی های آیین نامه ارتقا پرداخت و افزود: این آیین‌نامه در گذشته چهار محور عمده؛ شامل فرهنگی تربیتی اجتماعی، آموزشی، پژوهش فناوری و اجرایی داشت ولی در آیین نامه جدید با توجه به اهمیت فناوری، تولید فناوری و تکمیل چرخه علم تا تولید و اثرگذاری آن در تجارت و اقتصاد و تولید بخش فناوری، این موضوع جدا شد و پنج محور مورد توجه قرار گرفته است که محور پنجم توسعه فناوری و نوآوری است.
در بخش فرهنگی در آیین نامه جدید به شاگرد پروری و مسئولیت اجتماعی توجه ویژه شده است.
سلیمانی در خصوص امتیاز آموزشی آیین نامه ارتقا گفت: در حوزه آموزش نظم و انضباط تدریس و کمیت تدریس کیفیت تدریس در گذشته هم در آیین‌نامه مطرح بود ولی در آیین‌نامه جدید غنی تر و به تولید محتوا بیشتر پرداخته شده است. یکی از وظایف اساتید تولید محتواهای آموزشی است. موضوع پژوهش نیز با مولفه‌های مختلفی در آیین‌نامه مطرح است؛ مانند طرح‌های پژوهشی، افتخارات پژوهشی و جوایز در این حوزه همچنین هدایت دانشجویان دکتری برای گذراندن پسادکتری و در بخش فناوری و نوآوری توجه ویژه ای به دانش فنی و تولید دانش فنی شده است.
برای توجه بیشتر به موضوع فوق در دانشگاه ها سرآمدهای فناوری خواهیم داشت. آیین نامه این سرفصل نیز از یک سال قبل ابلاغ شده و در دانشگاه ها سرآمدان فناوری در سطح دانشکده، در سطح دانشگاه و بعد در سطح ملی انتخاب می‌شوند. این موضوع هم در ایین‌نامه ارتقا امتیاز دارد.
سلیمانی ادامه داد: حتی فعالیت های عام المنفعه و نقش آفرینی در تدوین برنامه های علمی پژوهشی فناوری که استاد در سطح جامعه انجام می‌دهد در این آیین نامه جدید مورد توجه قرار گرفته و ارتباط با صنعت و جامعه برجسته تر شده، همچنین موضوع مجلات علمی پژوهشی نیز برای مدیر مسئول و سردبیر مجله امتیازاتی دارد. مسئولیت های اجرایی که اساتید می توانند حضور داشته باشند؛ مثل اردوهای مختلف علمی، فرهنگی و اردوهای راهیان پیشرفت این هم در بخش علمی و اجرایی مدنظر قرار گرفته است.
قائم مقام وزیر علوم با اشاره به افزوده شدن عناصر جدید به عنوان بخش‌های وتویی به آیین‌نامه ارتقا جدید اظهار کرد: بخش اصلی و عمده دغدغه اساتید و مسئولان کشور، خصوصا مقام معظم رهبری این بخش وتویی (بایستگی)آیین نامه ارتقا است.
وی ادامه داد: یکی از ضعف های آیین نامه این بود که بخش وتویی بیشتر پژوهشی و مقاله محور بود؛ بنابراین تدبیری اتخاذ شد که ارتقای استادان فقط متکی بر مقاله نباشد و ۹ محور شناسایی و در آیین نامه پیش بینی شد که از این محورها استادان بتوانند امتیازات وتویی ارتقا را کسب کنند. یکی از این ۹ محور مقاله و ۸ مورد دیگر شامل طرح های پژوهشی، کرسی های تخصصی و نظریه‌پردازی، هنر ارزنده، انتشار کتاب اعم از کتاب تصنیفی و تالیفی، اختراع، تولید و تجاری سازی، اکتشاف و الزامات حرفه‌ای تایید شده است و در همه این محورها استاد باید پدید آورنده اصلی باشد و از هر کدام از این ۹ محور اگر امتیازات حداقلی بایستگی را به دست بیاورند به رتبه بالاتر ارتقا پیدا می‌کنند.
وی با بیان اینکه آیین نامه ارتقا دیگر فقط به مقاله بستگی ندارد؛ بلکه علاوه بر مقاله محورهای دیگر پیش بینی شده است، گفت: البته یک استاد می تواند امتیازات لازم را از سه محور به دست بیاورد؛ یعنی هم طرح پژوهشی، هم اختراع داشته باشد و از امتیازات تجمیع بشود. همچنین هر استادی حتما در هر مرحله ای که می خواهد به رتبه بالاتری ارتقا پیدا کند، باید حداقل سه مقاله داشته باشد. استاد دانشگاه بدون مقاله نمی تواند ارتقا یابد.
سلیمانی افزود: الزامات حرفه ای یعنی یک استاد مثل استاد دانشگاه باید حتما دارای صفحه خانگی برخط باشد؛ برون دادهای آموزشی پژوهشی اجرایی فرهنگی او در این صفحه قرار داده شود؛ برای اینکه دیگران بتوانند از این استفاده کنند. البته استاد باید برنامه پنج ساله داشته باشد و به تصویب دانشگاه رسیده باشد. یا اینکه یک استاد باید نمرات دانشجویان را بموقع اعلام کند که جزو حرفه استادی است و باید رعایت شود و بی نظمی در این حوزه نباید پیش آید یا استاد درس‌ها را در طول هفته توزیع کند و طوری نباشد که در یک روز با خستگی سر همه کلاس‌ها برود یا متقاضی کاربرگ‌های لازم برای امتیازبندی بشود. البته دانشگاه ها و مراکز پژوهشی هم وظایفی دارند مانند اینکه زیرساخت های لازم را برای کارنامه الکترونیکی فراهم کنند و یک کارشناس خبره و موثق را برای کمک به استاد در تکمیل کاربرگ‌ها در اختیار دانشکده ها و استادان قرار دهند.
این مقام مسئول وزارت علوم همچنین به تسهیلات آیین نامه ارتقای اساتید زن نیز تاکید کرد: حداقل ۳۰ درصد از فعالیت‌های علمی اجرایی بانوان هیات علمی در صورت داشتن فرزند کمتر از ۶ سال به ازای هر فرزند معاف می‌شوند، همچنین امتیازی به استادان متاهل در این آیین نامه تعلق نمی‌گیرد. درواقع اگر عضو هیات علمی کف امتیاز یعنی ۱۵ درصد را کسب کند، به ازای هر فرزند زیر ۶ سال ۵ امتیاز به امتیازات وی اضافه می‌شود.
گزارش از عرفان عباسی