یلدا واژه‌ای سُریانی به معنای زایش و تولد است.
این شب را شب چله نیز گویند به علت شروع چله بزرگ زمستان از فردای آن؛ که دو دوره است:
1⃣ چله بزرگ از اول دی تا دهم بهمن که اوج سرما یخبندان است.
2⃣ چله کوچک از دهم بهمن تا اول اسفند.
آداب و رسوم شب یلدا
️آتش روشن کردن در یلدا:
در باور ایرانیان باستان، آتش نمادی از روشنایی و خورشید بوده و برخی نیز آن را برای رفع نحسی اهریمنان روشن می‌کردند و اعتقاد داشتند که حرارت و شعله‌های آتش شیاطین را دور می‌کند.
️ قصه‌خوانی و مثل گویی در شب یلدا:
در شب یلدا خانواده‌ها دورهم جمع می‌شوند و به شعر و داستان خوانی بزرگترها گوش فرا می‌دهند. این داستان‌ها بیشتر به فرهنگ هر استان، شهر و قومیت اقوام ایرانی مرتبط است.
️فال حافظ و شاهنامه‌خوانی در شب یلدا:
شب یلدا با شعر و ادبیات کهن ما گره خورده،و اعضای خانواده دور هم جمع می‌شوند و فال حافظ می‌گیرند، سپس شاهنامه‌خوانی می کنند و اگر شاهنامه با شیوه نقالی خوانده شود، جذابیتش صدچندان می‌شود. مثل گویی یکی دیگر از آئین‌های شب یلدا است.
️چیدمان سفره شب یلدا:
چیدن سفره شب یلدا با انواع خوراکی‌ها و تنقلات یکی از آئین‌های این شب به‌یادماندنی است که شامل آجیل‌های سرخ رنگ، حلواها و شیرینی های سنتی و میوه‌هایی سرخ همچون انار و هندوانه و دیگر تنقلات است.
امام علی(ع) :
در آغاز سردی هوا خود را از سرما حفظ کنید و در پایان آن از آن استقبال کنید؛ زیرا سرما با بدن‌ها همان می‌کند که با درختان می‌کند؛ در آغاز(برگ درختان را) می‌سوزاند و در پایان می‌رویاند.(آخر زمستان آزاد بزارید بدن را)
فصل زمستان از لحاظ سردی و تری در اوج می باشد و عموم بیماری ها از نظر طبیبان از بلغم که خلطی سرد و تَر هست پدید می آید، لذا از منظر طب سنتی باید خوراکی های گرم و خُشک بخورید تا بدن به تعادل برسد و دچار مرض نگردد.
لذا هندوانه تَبی سرد و تَر دارد و مزاج شخص هم ممکن است سرد باشد، فصل هم سرد!
آیا با قرار گرفتن این حجم سردی در بدن؛ بدن می تواند مریض نگردد؟!
️لذا فرهنگ و طب ایرانی از آتش تا آجیل به رنگ سرخ و از میوه های فصل و انجیر خُشک تا خرما و حلواهای سنتی با طب گرم را برای مصرف این شب توصیه می کند.
️و اما حرف آخر :
در این بُرهه از زمان که از بحث اقتصاد گرفته تا جنگ نرم و شناختی_ادراکی دشمن در فضای رسانه ای؛ درصدد کاهش صله رحم و کاهش دورهمی های خانوادگی و حتی از بین بردن خانواده با فرهنگ ایرانی_اسلامی می باشد؛ این بزرگترها هستند که می توانند با گردآوری خانواده دور هم، هم گرمابخش خانواده و صمیمیت بین اعضای آن باشند و هم در تهاجم فرهنگ غربی، فرهنگ اصیل ایرانی را پاس داشته و به شکل صحیح به نسل بعد منتقل نمایند.