به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی شامگاه چهارشنبه ۲۱ آذرماه در آئین رونمایی از محصولات فناورانه دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم و نشست «پژوهش، فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی» که در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، به مختصات و شرایط امروز عصر دیجیتال اشاره کرد و افزود: امروز، زمان هوش مصنوعی است و جایی که نام فناوری به میان می‌آید، اگر بخواهیم به آن اعتبار و ارزش دهیم و به روز بودن آن را نشان دهیم باید یک پسوند هوش مصنوعی در کنار آن داشته باشیم. 

عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه اظهار کرد: امسال بازدیدی از نمایشگاه جیتکس در دبی داشتیم، تقریباً تمام غرفه‌ها، حرفه‌ها و محصولات یک پسوند هوش مصنوعی بعد از خود داشتند و القای فضا بر این بود که اگر کلمه «هوشمند» استفاده نشود، به روز بودن آن محصول را نشان نمی‌دهد.

حجت‌الاسلام بهرامی با بیان اینکه روند‌ها با پسوند‌های مختلف هر از چند گاهی برجسته می‌شوند و آرام آرام به حاشیه می‌روند، گفت: این دوره، عصر هوشمندی است و باید ببینیم که چند سال دیگر آیا پسوند دیگری جایگزین هوش مصنوعی خواهد شد یا یک شاخه از هوش مصنوعی به عرصه وارد می‌شود، در هر صورت اینکه گمان کنیم که هوش مصنوعی انتهای این زنجیره است، صحیح نیست. 

وی اظهار کرد: در عصر فناوری هوشمند هستیم و طبیعتاً در این دوره به روز بودن ما بر این است که بتوانیم حداکثر استفاده را از این ظرفیت ببریم که البته این مسیر نقاط قوت و ضعف‌های بسیار و خلأهای قابل توجهی دارد. 

رئیس مرکز کامپیوتری نور با اشاره به اینکه تعاملی میان فناوری و مباحث مربوط به علوم اسلامی یا انسانی در حال شکل گیری است، گفت: بسیاری از اهالی فنی و پژوهشی، نگاهشان به فناوری اطلاعات، نگاه رسانه‌ای و ابزاری است و معتقدند که علم یک زمانی در قالب نسخه خطی منتشر می‌شد و یک زمانی چاپ، فضای انتشار را به شدت تغییر داد و امروز فضای انتشار به سمت فضای دیجیتال رفته است.

وی ادامه داد: امروز اهالی عرصه فنی و پژوهشی بر این باورند که در تقاطع فناوری اطلاعات و علوم انسانی، اتفاقی که در حال رخ دادن است، تولید یک دانش جدید با عنوان «علوم انسانی دیجیتال» می‌باشد، که یک رشته و مسئله جدیدی است.

عضو انجمن حدیث حوزه علمیه قم بیان کرد: علوم انسانی دیجیتال یک مسئله و روش جدیدی را در علوم انسانی و اسلامی بنا می‌نهد و مسائلی که رخ می‌دهد، جواب‌های متفاوتی را برای شما ارائه می‌دهد و این موضوعی است که در دنیا از حدود سال ۱۹۵۰ که بحث هوشمندی ماشین مطرح شده، همراه با آن علوم انسانی پردازشی به عنوان یک رشته مطرح و تا حدود سال ۲۰۰۴ یا ۲۰۰۵ «علوم انسانی دیجیتال» (Digital humanities) به عنوان یک رشته تصویب شد و امروز تقریباً همه دانشگاه‌های برتر علوم انسانی و پژوهشگاه‌های برتر علوم انسانی یک دپارتمان یا بخش یا آزمایشگاه با عنوان «علوم انسانی دیجیتال» دارند. 

حجت‌الاسلام بهرامی ادامه داد: علوم انسانی دیجیتال یعنی فضایی که در اشتراک همکاری بین یک مهندس و یک حجت‌الاسلام والمسلمین یا دکتری علوم انسانی، علم تولید شود نه اینکه فناوری صرفاً ابزار اتوماسیون باشد. این در حالی است که بسیاری از سازمان‌های پژوهشی در واقع اتوماسیون‌های آموزشی و پژوهشی هستند و همه فرایند‌ها به صورت مجازی انجام می‌شود. 

وی گفت: در این تقاطع نه اینکه صرفاً نگاه ابزاری بر فناوری حاکم باشد بلکه فناوری باید جزئی از پژوهش قرار گیرد، محقق علوم‌ انسانی هم باید فناوری را به عنوان بخشی از فرایند پژوهش و ابزار پژوهش خود ببیند و هم اینکه آن مهندس نباید صرفاً شنونده باشد و باید بتواند در فرایند پژوهش ورود کند. علوم انسانی دیجیتال می‌گوید که اگر محقق از ظرفیت، ماهیت و عمق فناوری و همچنین از عمق علوم انسانی درکی نداشته باشد، چیزی به نام علوم انسانی دیجیتال اتفاق نمی‌افتد. 

رئیس مرکز نور در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: در اتحادیه جهانی علوم انسانی دیجیتال، غربی‌ها از سال ۱۹۹۵ به صورت مرتب سالانه در یکی از معتبرترین دانشگاه‌های علوم انسانی دنیا کنفرانس برگزار می‌کند و درباره اینکه علوم انسانی دیجیتال چیست؟ و چه ابزار‌هایی دارد؟ و چه مسیری را طی می‌کند؟ و چگونه باید به آن سمت و سو داد؟ بحث می‌کنند. 

وی با بیان اینکه فناوری جدید ذات و محتوای دانش آکادمیک را تغییر می‌دهد، تأکید کرد: وقتی موضوع مورد توجه در روانشناسی لایک و دیس لایک یا کامنت می‌شود، در واقع موضوعات جدیدی که روانشناسان در گذشته با آن سرو کار نداشتند و ابزار و داده‌های پژوهش آنها متفاوت می‌شود، نتایجی هم که گرفته می‌شود با گذشته کاملاً متفاوت می‌شود. اگر بپذیریم این امر تأثیر سازنده‌ای بر شکل‌گیری دانش دارد، تأمل درباره فناوری‌های جدید، مستلزم تأمل در مورد ذات دانش آکادمیک نیز هست. ممکن است که تعریف امروز ما از روانشناسی، جامعه شناسی و علوم انسانی با گذشته تفاوت پیدا کند و مسیر جدیدی را پیش گیرد.

استاد جامعه المصطفی العالمیه در بخش دیگری از سخنان خود با طرح مبحثی با عنوان «حوزه علمیه مجازی» گفت: حوزه مجازی ممکن است یک تعریف جدیدی داشته باشد و یک فضای جدیدی در ذهن ما ایجاد کند و مخاطبان تفاوت کند، خیلی‌ها که تاکنون می‌گفتید؛ چون سن و شرایط شما این چنین است، شما نمی‌توانید مخاطب حوزه باشید، ممکن است که مخاطب حوزه شوند و طلبه‌های ما یک دامنه وسیع تری پیدا کنند، این تغییر نگاه، آن چیزی است که در دنیا امروز از آن به عنوان «علوم انسانی دیجیتال» یاد می‌کنند. 

وی گفت: ۲۰ سال قبل کتابی در باب توصیف علوم انسانی دیجیتال نوشته شد و در همه این ۲۰ سال این فرایند ادامه داشت و ما در ایران فقط یک کتاب ترجمه در باب علوم انسانی دیجتیال داریم و در ۲ تا ۳ دانشگاه مرکز علوم انسانی دیجیتال که معمولاً یک واحدی است توسط برخی از دانشجویان راه‌اندازی شد که در حال حاضر هم فعال نیستند. اگر بناست تحول درعلوم انسانی ایجاد کنیم و علوم انسانی را اسلامی کنیم، پیشران آن علوم انسانی دیجیتال است. 

وی یکی از ویژگی‌های علوم انسانی دیجیتال را بین رشته‌ای بودن آن دانست و اظهار کرد: در پژوهشگاه‌های حوزوی یک چالش بین رشته با علوم انسانی اسلامی داریم. باید بتوانیم این سه را با هم جمع کنیم تا بتوانیم یک پژوهشکده علوم انسانی اسلامی هوشمند داشته باشیم. هوشمند سازی این عرصه می‌تواند تعبیر و تفسیر متون مربوطِ بسیار کمک کننده باشد. 

حجت‌الاسلام بهرامی تأکید کرد: هوش مصنوعی در عرصه علوم انسانی اسلامی نقاط قوت و چالش‌هایی دارد و از جمله اینکه با این امکان می‌توانیم متون تفسیر پذیر را با الگوریتم‌های قطعی ترکیب کنیم.

وی با طرح پرسشی مبنی بر اینکه آیا می‌توان مشکلات فلسفی و حقوقی که پیش روی ما وجود دارد را با ماشین حل کرد؟ گفت: روزی می‌رسد که احساس کنیم به ماشین می‌توان بیشتر اعتماد کرد تا به فرد!