مهندس اسکندری رئیس سازمان بسیج جامعه کشاورزی در مصاحبه با خبرگزاری صدا و سیما به بیان وضعیت بخش کشاورزی، چالش های پیش رو و برنامه های سازمان بسیج جامعه کشاورزی پرداختند.

گفتگوی تفصیلی خبرگزاری صدا و سیما با مهندس اسکندری را میخوانید:

سلام خدمت شما جناب آقای مهندس اسکندری به عنوان سوال اول، آسیب ها وکمبودها در حوزه کشاورزی در سالیان گذشته و دغدغه هایی که تا کنون رفع نشده است و باعث گردیده ما در محصولات اساسی وارد کننده باشیم کدام است؟

در ابتدا عرض تبریک دارم به مناسبت فرارسیدن هفته بسیج. تشکیل بسیج ناشی از دور اندیشی امام راحل (ره) بوده. ایشان در ابتدای انقلاب نهاد هایی را ایجاد کردند که توانستند در تمام دنیا الگو باشند یکی از این نهاد ها بسیج است.

پس از امام (ره)، رهبر معظم انقلاب همواره توجه ویژه ای به بسیج داشتند و حتی می توان گفت نام گذاری امسال توسط ایشان، جهش تولید با مشارکت مردم، در واقع همان حضور بسیج مردمی در عرصه های تولید و اقتصاد است.

از آغاز انقلاب امام خمینی (ره) از بخش های مختلف کشور خواسته هایی داشتند که از آن به گفتمان انقلاب تعبیر می شود. این گفتمان در بخش کشاورزی خودکفایی و صادرات محصولات کشاورزی بوده. در واقع گفتمان امام خمینی (ره)، گفتمان ما می توانیم بود. ما می توانیم، یعنی بکارگیری همه ظرفیت ها، ما در بخش نظامی همه ظرفیت ها را بکارگیری کردیم و در حال حاظر ابر قدرت دنیایم در حوزه نظامی، ولی در بسیاری دیگر از بخش ها این کار انجام نشد. خواست مقام معظم رهبری قوی شدن در همه زمینه ها است. یکی از بخش هایی که این خواست در آن به انجام نرسیده است، بخش کشاورزی است. علت آن نفوذ تفکر ما نمیتوانیم در بدنه اجرایی کشور است که پس از انقلاب و در دولت های مختلف این گفتمان در بخش کشاورزی همواره پررنگ بوده است و باعث شده ما بعد گذشت 46 سال از انقلاب خودکفا نشده و وارد کننده محصولات راهبردی کشاورزی باشیم و سالانه بین 12 تا 16 میلیارد دلار از ارز کشور را صرف واردات این اقلام نماییم.

خلاء های ما در بخش کشاورزی کجاست و نیاز ما در این بخش چه مقدار است؟

ظرفیت کشاورزی کشور اگر به درستی استفاده شود و علم و دانشی که داریم به مزرعه انتقال دهیم می توانیم برای 500 میلیون نفر غذا تولید کنیم و این در حالی است که ما برای تامین غذای نزدیک به 90 میلیون نفر، 15 میلیارد دلار واردات محصولات کشاورزی داریم. بر طبق آمار وزارت جهاد کشاورزی ما 120 میلیون تن تولید محصولات کشاورزی داریم که اگر این آمار درست باشد با توجه به حجم واردات، هنوز با وضع مطلوب فاصله بسیار زیادی داریم.

چالش های ما در بخش کشاورزی چیست؟

ما یک شکاف عملکردی داریم بین چیزی که در حال حاظر وجود دارد و چیزی که می تواند باشد. متوسط کشور در تولید گندم آبی  5/4 تن است ولی کشاورز نمونه ما 14 تن در هکتار گندم برداشت می کند. این اختلاف ناشی از عدم ورود دانش به عرصه های کشاورزی است. این دانش می بایست توسط کارشناسان در عرصه های کشاورزی وارد شود. ورود دانش به راحتی می تواند برای مثال عملکرد گندم را تا 7 تن در هکتار افزایش دهد. نمونه دیگر سیب درختی است، متوسط کشور در سیب درختی 18 تن است، این در حالی است که باغدار نمونه بیش از 200 تن در هکتار محصول برداشت می کند، این فاصله ها را کارشناسانی که در عرصه حضور پیدا می کنند می توانند پر کنند.

در حوزه دام و طیور نیز به همین صورت است. ظرفیت پرورش طیور صنعتی 5/3 میلیون تن در سال است ولی در حال حاظر 7/2 میلیون تن تولید داریم. علت این است که بر طبق دستورالعمل، پرورش دهندگان در حالی که می توانند 6 دور در سال جوجه ریزی کنند تنها مجوز جوجه ریزی برای 4 دور در سال را دارند.

عدم استفاده از ظرفیت همسایگان نیز یکی از چالش های ما است. ما 14 کشور با جمعیت نزدیک به 700 میلیون نفر در کنار خود داریم که بازار بسیار خوبی برای محصولات ما است و می تواند ارز آوری بسیار خوبی برای ما داشته باشد. ولی از آن بهره ای برده نمی شود.

این ها همه ناشی از تفکر "ما نمیتوانیم" است. طرح ها و ایده های بسیج می تواند در این خصوص راهگشا باشد و اگر میخواهیم کشاورزی قوی داشته باشیم باید حضور مردم و بسیج مردمی را پررنگ کنیم.

یکی از چالش های موجود در بخش، نبود آمار درست است. چگونه می توانیم این مشکل را حل کنیم؟ برنامه بسیج برای این موضوع چه برنامه ای دارد؟

در بخش کشاورزی آمار ها یا از طریق وزارت جهاد کشاورزی جمع آوری می شود و یا از طریق مرکز آمار  ولی به درستی ارائه نشده و بعضا بزرگنمایی می شود. عمر بسیج جامعه کشاورزی کمی بیش از 10 سال است. از همان ابتدای تاسیس تا کنون دسترسی به آمار درست یکی از دغدغه های این سازمان بوده و بحث کشاورزی هوشمند و ساخت زیرساخت های آن آغاز شده است. که نتیجه آن سامانه جامع مدیریت هوشمند سیستم غذایی کشور (سلوانت) می باشد که ساخته شده و در حال طی کردن مراحل تست و راه اندازی است. این سامانه با حدنگاری دقیق زمین های کشاورزی شروع و کلیه فعالیت های صورت گرفته در عرصه های کشاورزی در آن ثبت و تحلیل خواهد شد. در واقع هر اتفاقی که در عرصه های کشاورزی بیفتد به صورت روزانه ثبت می گردد. و داده ها به 3 صورت زمینی ( انسانی و سنسور ها)، هوایی ( با استفاده از پهباد) و در صورت اجرایی شدن برخی توافقات به صورت فضایی نیز کنترل و رصد می شود. اثر این کار تدقیق آمار و بدست آوردن آمار و اطلاعات بروز است و یک بار برای همیشه مشکل آمار در بخش کشاورزی مرتفع خواهد شد.

اراضی که تحت پوشش بسیج جامعه کشاورزی است چه مقدار است؟ و چه تعداد کارشناس در طرح های شما فعالیت دارند؟ و به چه شکل؟

یکی از طرح هایی که بسیج جامعه کشاورزی برای اولین بار درکشور برنامه ریزی و اجرایی نموده است راه اندازی کلینیک های سیار دامپزشکی و دامپروری می باشد که در ابتدا به صورت الگویی و در 24 استان راه اندازی شد و با برنامه ریزی که انجام شده بنا است 1850 کلینیک برای پوشش کامل کشور راه اندازی و تحویل دامپزشکان و دامپروران جهت کمک به خودکفایی در تولید گوشت قرمز شود.

در حال حاظر از طریق مهندسین بسیجی یک میلیون و پانصد هزار هکتار از زمین های آبی و 800 هزار هکتار از زمین های دیم تحت پوشش این سازمان قرار دارد که توانسته ایم با آموزش و ترویج و حل برخی مشکلات بین 10 تا 37 درصد افزایش محصول در زمین های تحت پوشش را نسبت به مزارع شاهد بدست آوریم.

گندم، برنج، جو، ذرت و دانه های روغنی محصولات اصلی مورد هدف این سازمان است که برنامه خودکفایی آن تدوین شده و بنا داریم این خواسته دیرینه امام راحل و مقام معظم رهبری را طی یک برنامه 7 ساله محقق نماییم. در تمامی طرح های تدوین شده توسط این سازمان مشارکت مردمی محور بوده و بنا داریم که تمامی ظرفیت های موجود در کشور خصوصا سازمان های متولی را در جهت نقش آفرینی هر چه بهتر مردمی در این خصوص پای کار آوریم. در خصوص گوشت قرمز نیز برنامه خودکفایی 5 ساله داریم و ساماندهی کارشناسان و خبرگان، تعیین سهم و نقش بسیج و سایر سازمان های متولی در آن مشخص شده است. وظیفه بسیج تحقق گفتمان انقلاب است و آن را تا حصول نتیجه پیگیری خواهد کرد.

یکی از چالش های ما آب است. برخی کارشناسان معتقدند آب بیش از حد در کشاورزی مصرف می شود و مشکل آب کشور به خاطر بخش کشاورزی است. آیا این موضوع درست است؟ برنامه شما برای مسئله آب چیست؟

این یک واقعیت است که کشور ما، کشور خشکی است و متوسط بارندگی در آن حدود 230 میلی متر درسال است و در تقسیم بندی جغرافیایی در بخش خشک کره زمین قرار داریم. ولی این موضوع نباید بهانه ای باشد برای عده ای که بحث نکاشت را مطرح کنند. بهانه باشد برای عده ای که مدام شعار ما نمیتوانیم سر دهند.

اخیرا یکی از کارشناسان گفته است: "که کل ارزش محصولات کشاورزی تولیدی در کشور حدود 38 میلیارد دلار است، چرا باید برای این مقدار آینده کشور را در معرض خطر قرار دهیم". آیا این حرف از غیر از دهان دشمنان و افراد نفوذی بیرون می آید؟ ما کشوری هستیم با یک میلیون و 648 هزار کیلومتر مربع وسعت، آیا میتوانیم کشاورزی را از این پهنا حذف کنیم؟ باید با توجه به ظرفیت هر نقطه، کشاورزی متناسب با آن را انجام دهیم. راه حل این است که ما آب موجود را بدرستی مصرف کنیم. دیگر نباید آبیاری به شوه غرقابی در کشور صورت بگیرد و آبیاری قطره ای باید در تمامی کشت ها جایگزین گردد. ما باید این شیوه ها را که هم دانش و هم امکانات آن را داریم در کشور ترویج و گسترش دهیم.

ما الان اگر از یک کارشناس جهاد کشاورزی بپرسیم که گندم آبی که در حال حاظر 2 میلیون هکتار سطح زیر کشت دارد چه مقدار آب مصرف می کند؟ پاسخ می دهد به طور متوسط 8 هزار متر مکعب در هکتار که در 2 میلیون هکتار می شود 16 ملیارد متر مکعب. با این مصرف متوسط عملکرد ما در گندم آبی بین 4 تا 4 و نیم تن در هکتار است. این در حالی است که ما کشاورزانی داریم که با روش آبیاری قطره ای  و با مصرف 4هزار متر مکعب در هکتار نزدیک 7 تن گندم در هکتار برداشت می کند. اگر ما مصرف آب گندم را به 5 هزار مترمکعب در سال برسانیم، تنها در گندم ما سالانه 6 میلیارد متر مکعب صرفه جویی خواهیم داشت که معادل 10 تا 12 سد کرج است.

همینطور در سبزی و صیفی، اگر به جای فضای باز تولید فعلی را بخواهیم در گلخانه انجام بدهیم 400 هزار هکتار فضای باز  به 45 هکتار گلخانه تبدیل می شود و 7 میلیارد نیز صرفه جویی در مصرف آب خواهد شد. اینگونه با مدیریت تولید هم می توانیم در مصرف آب صرفه جویی کنیم و هم تولید را افزایش دهیم.

کسی که می گوید مشکل کمبود آب داریم، در ابتدا بیاید در رابطه سوء مصرف و هدر رفت آب در کشور توضیح دهد و بگوید چه کار هایی کرده بعدا در رابطه بقیه مسائل صحبت کند.

مردم در برخی استان ها از کمبود آب فریاد می زنند، در برخی استان ها از خسارت سیل. رحمتی را که خدا به ما داده است با مدیریت غلط ما شده زحمت برای مردم. این آب ها را می توان با آبخیز داری و آبخوان داری جهت تغذیه سفره های آب زیر زمینی استفاده نمود . ما چه قدر از آب های شور استفاده می کنیم؟ در حالی که هم دانش فنی آن را داریم و هم گیاهان شور پسند بومی که میتوانند جهت تامین علوفه و هم در تهیه روغن مورد استفاده قرار گیرند. پس ما ابتدا از همه این ظرفیت ها استفاده کنیم و باز اگر مشکل کمبود آب جهت تامین غذای خود داشتیم درباره نکاشت صحبت کنیم نه اینکه از همان ابتدا در رابطه با حذف کشاورزی از کشور نظریه صادر کنیم.

آقای مهندس آینده را در بخش کشاورزی کجا میبینید و بسیج جامعه کشاورزی در کجای این آینده قرار است بایستد؟

در یک کلام ما باید در آینده با همین ظرفیت و امکانات نه تنها به طور کامل خودکفا باشیم، بلکه باید صادر کننده محصولات کشاورزی باشیم و این کار با ورود دانش و افزایش بهره وری کاملا شدنی است. بسیج جامعه کشاورزی هم به دنبال تحقق این هدف است که به هیچ وجه هیچ ارزی از کشور بابت محصولات کشاورزی بیرون نرود و بعد از آن ایران صادر کننده محصولات کشاورزی باشد./