به گزارش خبرگزاری ایمنا، سواد رسانه‌ای نوعی تکنیک عملی و مهارت بسیار ویژه است که در عصر حاضر یکی از مهم‌ترین آموزش‌ها در جهان تلقی می‌شود، سواد رسانه‌ای به فرد این توانایی را می‌دهد که تحلیل مناسبی از مطالب منتشر شده در انواع شبکه‌های رسانه‌ای همچون شبکه‌های اجتماعی، هوش مصنوعی و حتی رسانه‌های یک‌طرفه همچون تلویزیون را داشته باشد.
رسانه قدرت این را دارد که در کوتاه‌ترین زمان ممکن و با بالاترین کیفیت، اخبار و مطالبی را منتشر کند و این هنر و تشخیص مخاطب است که بتواند واقعیت را از شایعه تشخیص دهد، در واقع رسانه تیغ دو لبه‌ای است که باید با دقت تمام مرز بین شایعه و واقعیت را مشخص کند.
سواد رسانه‌ای همچون نوعی تغذیه است، فردی که مهارت خوبی در تحلیل رسانه کسب کرده است، می‌تواند نوع تغذیه دریافتی و رژیم خود را انتخاب کند، در واقع تمام اطلاعات و اخباری که امروزه از طریق موبایل، تلویزیون و شبکه‌های جهانی به فکر و ذهن مردم تزریق می‌شود، ترکیبی از انواع تغذیه‌هایی است و سواد رسانه‌ای به افراد کمک می‌کند تا بخش مفید و مؤثر اطلاعات و اخبار موجود را انتخاب کند و دچار سردرگمی نشود، در واقع سواد رسانه‌ای می‌تواند به فرد در تشخیص درست نوع تغذیه کمک کند، در غیر این صورت فرد دچار مسمومیت‌های ذهنی و فکری می‌شود و قدرت تشخیص درست و نادرست را از دست می‌دهد، افرادی که سواد رسانه‌ای پایینی دارند، دچار انتخاب‌های نادرست و هیجانات تلقینی رسانه می‌شوند و این موضوع اهمیت ارتقای سواد رسانه‌ای را در جوامع نشان می‌دهد.
رسانه‌ها؛ بخش جدایی‌ناپذیر زندگی انسان
حسین غفاری، معلم و پژوهشگر تربیت و رسانه در مصاحبه پیشین خود درباره اهمیت تربیت رسانه‌ای برای کودکان و نوجوانان به خبرنگار ایمنا گفته است: امروزه در دنیای رسانه‌ها زندگی می‌کنیم، به گونه‌ای که این فناوری‌ها بخش جدایی‌ناپذیر زندگی انسان است، همچنین فرزندان نسل جدید بسیار بیشتر از بزرگسالان با رسانه‌ها آمیخته هستند، به همین سبب رشد و تربیت آن‌ها در زمینه استفاده از این فناوری‌ها مورد اهمیت قرار می‌گیرد.
وی افزوده است: کودکان و نوجوانان در زمینه‌های مختلفی از جمله مهارت‌های زندگی، علمی، فکری، جسمی و جنبه‌های دیگر آموزش می‌بینند و در این زمینه‌ها رشد می‌کنند، یکی از این زمینه‌های تربیتی به تربیت رسانه‌ای اختصاص دارد که هدف آن رشد افراد در زمینه استفاده از رسانه‌ها است.
این معلم و پژوهشگر تربیت و رسانه با بیان اینکه آموزش سوادرسانه‌ای در دبیرستان‌ها به گونه‌ای که در حال حاضر وجود دارد، ناکارآمد است یا اثربخشی اندکی دارد، ادامه داده است: دانش‌آموزان در خانه و در بین اعضای خانواده از رسانه‌ها استفاده می‌کنند، بنابراین در تربیت رسانه‌ای و آموزش سوادرسانه‌ای باید قبل از هرچیزی به بیان اهمیت نقش خانواده در تربیت رسانه‌ای فرزندان و آموزش آن‌ها بپردازیم.
غفاری با بیان راهکارهایی برای تربیت رسانه‌ای دانش‌آموزان عنوان کرده است: باید با در نظر گرفتن شرایط رشد و امکانات رسانه‌ها و فضای مجازی در جامعه کنونی، آموزش‌های لازم و متناسب با نیازهای دانش‌آموزان به آن‌ها و خانواده‌هایشان ارائه شود و باید بر شروع تربیت رسانه‌ای دانش‌آموزان از دوران کودکی و قبل از ورود به مدرسه تمرکز کنیم.
رسانه‌ها تأثیرگذارترین عضو زندگی هر فردی است / رسانه‌ها و فضای مجازی جذابیت خاص خود را دارد و تمام افراد در سنین مختلف را با خود درگیر کرده است
علی بهران‌وند، کارشناس مهندسی کامپیوتر و مدرس سوادرسانه‌ای درباره اهمیت ترویج سوادرسانه‌ای در سطح جامعه به خبرنگار ایمنا می‌گوید: هر وسیله یا موضوع ناشناخته و جدیدی که وارد زندگی افراد می‌شود، باید به دنبال آموزش و یادگیری روش استفاده از آن باشیم، در حوزه رسانه و فضای مجازی نیز که استفاده از آن نسبت به سال‌های گذشته بسیار گسترش پیدا کرده است و پیچیدگی‌ها و جذابیت‌های خاص خود را دارد و تمام افراد در سنین مختلف را با خود درگیر کرده است، نیاز است آموزش استفاده از آن مورد توجه قرار گیرد.
وی می‌افزاید: با توجه به استفاده گسترده افراد از رسانه‌ها نیاز است ابتدا آموزش‌های لازم ارائه شود، سپس مورد استفاده قرار گیرد، همان گونه که در بعضی کشورها آموزش سوادرسانه‌ای و ترویج آن از سنین پایین شروع می‌شود تا افراد با آشنایی بیشتر با رسانه‌ها کمتر به دام‌های آن دچار شوند.
فعال حوزه برند و ارتباطات درباره بحران‌های کاهش سطح سوادرسانه‌ای در میان مردم جامعه ادامه می‌دهد: به طور حتم در صورت بی‌توجهی نسبت به آموزش و تقویت سوادرسانه‌ای عموم افراد به‌ویژه دانش‌آموزان، بحران‌های متعددی در سنین مختلف افزایش پیدا می‌کند که به تدریج گسترش آن نیز بیشتر می‌شود؛ آموزش موضوعاتی همچون فنون عکاسی و تصویربرداری، سوادهای اطلاعاتی و ارتباطاتی، نشانه‌شناسی، تکنیک‌های اقناع مخاطب و تبلیغات از جمله مباحثی است که در آموزش سوادرسانه‌ای گنجانده می‌شود که باید مورد توجه عموم افراد قرار گیرد.
بهران‌وند با تاکید بر اینکه رسانه‌ها تأثیرگذارترین عضو زندگی هر فردی است، عنوان می‌کند: بروز و گسترش بحران‌های عاطفی، اجتماعی و حتی اقتصادی و شناختی نمونه‌ای از آثار کاهش سواد رسانه‌ای کاربران رسانه‌ها است، اگر افراد از آموزش‌های لازم برای استفاده از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی مطلع نشوند، احتمال به دام افتادن آن‌ها در تله‌های مجازی بیشتر می‌شود.
سواد رسانه‌ای در گروی بررسی آگاهانه و فعالانه محتواهای رسانه‌ای
امیرمحمد ذوالفقاربیک، عضو انجمن علمی روان‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی و برگزیده ملی المپیاد سوادرسانه‌ای با بیان اینکه باید به صورت فعالانه به رسانه‌ها توجه و برای استفاده از آن برنامه‌ریزی شود، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: رسانه‌ها دنیایی بزرگ هستند که نقش مؤثری در سبک زندگی تمام افراد دارد و می‌طلبد آن را دست کم نگیریم، همچنین در مورد آن اطلاعات کافی کسب کنیم و به دنبال دریافت و کسب آموزش لازم باشیم.
وی با اشاره به اهمیت تقویت و گسترش سوادرسانه‌ای می‌افزاید: بعضی چیزها آنقدر بزرگ و وسیع هستند و در مقابل چشمان انسان قرار گرفته‌اند که گاهی متوجه وجود آن‌ها نمی‌شویم، رسانه‌ها نیز یکی از این موارد است که جای خود را به گونه‌ای در زندگی بشر باز کرده که گاهی متوجه حضور و نقش پررنگ آن در زندگی خویش نمی‌شویم، اما خواه یا ناخواه این پدیده نوظهور قرن جدید تأثیر شگرف خود را بر زندگی افراد خواهد داشت و نباید از این موضوع غافل شویم.
مربی و مصحح ادوار المپیاد سوادرسانه‌ای دانش‌آموزان با اشاره به اینکه هر فرد در طول روز ساعاتی را به طور مستقیم درگیر با رسانه‌های مختلف همچون فضای مجازی است، ادامه می‌دهد: نخستین گام این است که در ابتدا وجود چالش‌های حاصل از استفاده بی‌رویه و بیش از حد از رسانه‌ها را بپذیریم، سپس درباره آن سواد لازم را کسب کنیم که در دنیای رسانه از این سواد تحت عنوان تفکر انتقادی و سوادرسانه‌ای یاد می‌شود.
ذوالفقاربیک با بیان اینکه سوادرسانه‌ای زیرمجموعه تفکر انتقادی است، عنوان می‌کند: اگر فردی بتواند به صورت آگاهانه و فعالانه محتواهای رسانه‌ای را بررسی کند و به صورت انتقادی به محتواهای دریافتی روزانه خود دقت کند، می‌توانیم بگوییم چنین شخصی از مهارت سوادرسانه‌ای برخوردار است.
بر این اساس، در دنیای امروز که رسانه‌ها نقش بزرگی در شکل‌دهی به افکار و رفتارهای ما دارند، داشتن سواد رسانه‌ای یک مهارت ضروری است، این مهارت به ما کمک می‌کند تا از فریب‌های رسانه‌ای جلوگیری کنیم، اطلاعات معتبر را از اطلاعات نادرست تشخیص دهیم و از پیام‌های رسانه‌ای به‌طور آگاهانه استفاده کنیم.
امروزه ابزارهای نوین اطلاعاتی و تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی جز جدایی‌ناپذیر زندگی انسان‌ها شده است و فضای گفت‌وگو و ارتباطات جدیدی را ایجاد کرده است، اما با تمام ویژگی‌های مثبتی که دارد، موجب شده است برخی افراد در دام‌ها و چالش‌های دنیای رسانه درگیر شوند، بنابراین باید برای کاهش آثار منفی آن تدبیری اندیشید تا شاهد ارتقای فردی، علمی و اجتماعی افراد باشیم.
در عصر اطلاعات، رسانه‌ها جایگاه ویژه‌ای را در زندگی تمام افراد در تمام سنین بازکرده‌اند، به گونه‌ای که می‌توان گفت در زندگی مدرن و توسعه‌یافته امروزی رسانه‌ها نقش مهمی را در سبک زندگی و تعیین خط مشی آن ایفا می‌کند، با پیشرفت و گسترش روزافزون همین رسانه‌ها است که مفهوم تربیت رسانه‌ای و سوادرسانه‌ای معنا پیدا می‌کند و اهمیت آن بیش از پیش نمایان می‌شود، بنابراین نیاز است در مدارس و نظام آموزشی توجه ویژه‌تری به ارتقای مهارت سواد رسانه‌ای، تربیت رسانه‌ای دانش‌آموزان و والدین آن‌ها داشته باشیم، چراکه در زندگی مدرن امروزی باید خود را در برابر تهدیداتی که در کمین‌مان است، واکسینه کنیم تا مبتلا به آسیب‌های موجود فضای مجازی و رسانه‌ها نشویم.