سی و هفتمین دورۀ نمایشگاه ملی صنایع دستی روز 23 آبان در محل نمایشگاه‌های بین المللی تهران افتتاح شد. اگرچه محل برگزاری این رویداد در تهران در نظر گرفته شده است اما نگاهی به ترکیب استان‌های شرکت کننده نشان از برگزاری یک رویداد ملی دارد. اهمیت رویداد ملی صنایع دستی البته به اینجا ختم نمی‌شود به ویژه اگر گردش مالی 47 میلیارد دلاری این صنعت در عرصۀ جهانی را در نظر بگیریم.
به گزارش خبرگزاری سینا، همین سال گذشته بود که مدیرکل دفتر حمایت از تولید صنایع‌دستی وزارت میراث فرهنگی گردشگری، گردشگری مالی صنایع‌دستی را ۹ هزار میلیارد تومان در سال و صادرات آن را نیز ۲۴۰ میلیون دلار اعلام کرد، سهمی که در برابر آمار و ارقام جهانی حرفی برای گفتن ندارد و به نظر می‌رسد افزایش آن نیازمند سرمایه‌گذاری زیرساختی جدی است.
سهم ناچیز از یک بازار گسترده
مهدی نوروز: سهم ایران از گردش مالی صنایع دستی در جهان در حالی کمتر از 500 میلیون دلار است که مطابق آخرین داده‌های رسمی در مورد حجم صادرات صنایع دستی بدون احتساب فرش مربوط به سه ماه اول سال جاری است. در آن مدت حدود ۲۶ تن صادرات به ارزش ۷۴ میلیون و ۵۰۰ هزار دلار گزارش شده است.
برپایۀ گزارش اتاق بازرگانی تهران صنایع‌دستی با 299 رشته و زیرمجموعه رشته شامل 18 گروه، 156 رشته و 143 مجموعه رشته با احتساب فرش(وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) از جمله مهمترین شاخه‌های مشاغل خانگی محسوب می‌شوند. زنان 70درصد از تولید صنایع‌دستی در ایران را در اختیار دارند؛ صادرات این صنایع در سال گذشته بیش از 416 میلیون دلار بوده که البته بین این رقم و میزان اعلامی از سوی گمرک ایران اختلاف وجود دارد و گمرک این رقم را ۳۰۹ میلیون دلار برآورد کرده است. اگر نگاهی به ارزش جهانی بازار هنر وصنایع دستی بیندازیم به 35 میلیارد دلار در سال 2017 می‌رسیم که بر مبنای پیش‌بینی‌ها این رقم در سال 2024 به بیش از 50 میلیارد دلار می‌رسد و در مقابل آن نه تنها فاصله رقم اعلامی گمرک و اتاق بازرگانی ناچیز می‌شود بلکه سهم ایران از گردش مالی صنایع دستی در جهان نیز بسیار اندک خواهد بود.
چالش‌های جدی صنایع دستی
در روز افتتاح نمایشگاه ملی صنایع دستی وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران به 1270 تشکل صنفی صنایع دستی اشاره کرد. تشکل‌هایی که در سالیان گذشته همواره به لزوم حمایت گسترده از آنان پرداخته شده است.
به گفته رضا صالحی امیری، در حال حاضر ۵۰۰ هزار نفر در صنایع‌دستی صاحب شناسنامه فعال و بیش از یک میلیون نفر در منازل به صورت انفرادی فعال هستند. او با ارائه این آمار تأکید کرد: «سیاست وزارت میراث‌فرهنگی در این دوره این است که ۱۲۷۰ تشکل صنفی صنایع دستی تقویت و موانع برداشته شوند. موانع در مسیر از جمله بیمه هنرمندان، بازاریابی، برون سپاری ارزی و رفع موانع صادرات و .. شناسایی شدند.»
بیشتر بخوانید:
آیا سینما باز هم رکورد می‌زند؟
رکود تورمی اعداد در بازار نشر و کتاب
در کنار آنچه وزیر میراث فرهنگی اشاره کرده است، صنایع‌دستی با مشکلات دیگری نیز روبرو هستند که از جمله این مشکلات می‌توان به چالش‌های طراحی و تولید، مشکلات صنفی هنرمندان و صنعتگران، چالش‌های اجرایی و قانون‌گذاری و چالش‌های برندینگ اشاره کرد. همچنین دوری تولیدکنندگان از بازار به ویژه عدم دسترسی به بازارهای بین‌المللی در کنار محدودیت کانال‌های توزیع و کمبود نمایشگاه ها و بازارچه های متمرکز در سطح محلی و ملی چالش‌های دیگر است.
همچنین بر پایۀ گزارش‌های رسمی منتشر شده به ویژه گزارش اخیر اتاق تهران فقدان استانداردهای قیمت‌گذاری صحیح در کنار رونق دلالی در بازار خرده فروشی موجب توزیع کالای قاچاق و عدم تعادل قیمت محصول در بازار شده است. علاوه بر این، نباید بحث نگران کننده عرضۀ برخی صنایع دستی بی کیفیت خارجی و شبیه نمونه‌های اصیل ایرانی را نیز نادیده گرفت. حال باید منتظر ماند و دید آیا موانع شناسایی و اشاره شده توسط وزیر میراث فرهنگی و سایر نهادهای اقتصادی رفع خواهند شد و آیا سهم ایران از بازار جهانی میراث فرهنگی گسترده‌تر می‌شود یا اینکه همچون سال‌های اخیر این تجارت تنها به پنج مقصد برتر صادراتی ایران یعنی عراق، افغانستان ، ترکیه ، عمان و آذربایجان محدود خواهد ماند.