قدرت رهبری و عملکرد «سیدحسن نصرالله» رهبر شهید حزب الله در دستیابی به اهداف این تشکل مقاومت و تطبیق آن اهداف در راستای منافع ملی لبنان باعث شد تا مجامع بینالمللی او را فردی مؤثر در تصمیمهای سیاسی لبنان، منطقه و نیز در عرصه سیاست بینالملل بشناسند؛ صاحبنظران و تحلیلگران متعددی این موضوع را تصدیق کرده و وی را حائز ویژگیهای شخصیتی ممتاز در اعمال رهبری و اثرگذاری بر مخاطبان میدانستند.
اغلب صاحبنظران، دلیل اثرگذاری کلام او را صداقت در قول و عمل دانستهاند که از فرهنگ شیعی و ارزشهای دینی متاثر است.
این وپژگیهای شخصیتی باعث شد تا در پژوهشهای مختلف به نقش رهبری او توجه شود. یکی از این پژوهشها را «راضیه بابایی» و «زاهد غفاری هشجین» با عنوان «نقش رهبری سیدحسن نصرالله در به کارگیری قدرت هوشمند حزبالله در مواجهه با مخالفان» [۱] به انجام رساندهاند. در ادامه بخشهایی از این پژوهش را میخوانیم:
خلق کاریزما در نظر مخالفان سیدحسن نصرالله، به واسطه عمل به وعدههایی بوده که به طور علنی در سخنرانیهایش مطرح شده است
نگاهی گذرا به جبهه رقبا و مخالفان حزب الله
مخالفان نصرالله را میتوان در دو دسته مخالفان داخلی و خارجی تقسیم کرد که دسته اول از گروهها، احزاب و افراد مخالف شخص دبیر کل یا مخالف مشی حزبالله و مقاومت در داخل لبنان تشکیل شدهاند و گروه دوم شامل کشورها و افرادِ دشمن منافع ملی لبنان به ویژه اسرائیل، آمریکا، گروهی از دولتهای غربی (مانند انگلستان، فرانسه و ...) و برخی سردمداران و جریانات منطقه میشوند.
در رأس رقبای داخلی حزب الله هواداران جریان ۱۴ مارس و احزاب تابع آن قرار دارند که پس از ترور «رفیق حریری» در سال ۲۰۰۵ با یکدیگر متحد شدند و تحولاتی را در لبنان رقم زدند. رقبای سیاسی حزب الله در احزابی از جمله «المستقبل»، «قوات لبنانی» و ... فعالیت میکنند.
تقابل دائمی با اسرائیل و یادآوری وظایف حاکمیت در لبنان
سیدحسن نصرالله دبیر کل حزب الله لبنان در سخنرانیهایش از مقام رسمی خود در این حزب استفاده کرده و اهداف و برنامههای حزبالله و مقاومت لبنان را برای مخالفان داخلی و خارجی اعلام و تکرار کرده است.
او همواره تاکید کرده که حزب الله از روز نخست شکلگیری در تقابل دائمی با اسرائیل است و این مهم را هرگز از صدر اولویت هایش خارج نکرده است؛ وی ایستادگی بر این موضع را در تمامی سخنرانیهای عید مقاومت طی سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸ تکرار کرده است.
سیدحسن نصرالله در سخنرانیهای عید مقاومت و آزادسازی جنوب لبنان از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸ به دفعات از مقام سازمانی خود برای بیان وظایف حکومت و دولت لبنان در برابر مردم استفاده کرده است؛ وظایفی شامل برقراری امنیت عمومی کشور، بازسازی و توسعه مناطق جنگزده و دور از جنگ و نیز بنای ساختارهای حکومتی برکنار از دخالتهای غیرقانونی و نیز درخواست از دولت برای مسئولیتپذیری و حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی مردم.
افشاگریهای شهید نصرالله
افشای حقایق و اطلاعات در خصوص خصومتآفرینیهای عمدی میان فرقههای مذهبی و سیاسی در لبنان و تلاش مخالفان برای توسل به آمریکا و نهادهای بینالمللی برای ضمانت در منازعات و واسطه قرار گرفتن میان فرقهها از دیگر محورهای سخنرانیهای سیدحسن نصرالله طی این سالها بوده است.
رهبر شهید حزب الله لبنان طی سالها رهبری این گروه مقاومت، از تلفیقی از هر دو قدرت سخت و نرم برای مواجهه با مخالفان استفاده کرده است
طی سالهای رهبری نصرالله، صراحت وی در نحوه گردش اطلاعات و تکرار تفوق نظامی تسلیحاتی و روانی نیروهای مقاومت بر نیروهای دشمن علاوه بر ترساندن اسرائیل درباره جنگ با لبنان، موجب بازدارندگی سلاح مقاومت از وقوع یا برنامهریزی برای جنگ شده است.
هوش احساسی و مهارت سیاسی رهبر حزب الله
بررسی سخنرانیهای سید حسن نصرالله در سالروز آزادسازی جنوب لبنان در ۲۵ مه هر سال نشان داده که او در مواجهه با مخالفان، مهارت سیاسی در تقابل با آنان را به کار گرفته است؛ بدین منظور او در برابر دشمنان خارجی (اسرائیل و آمریکا) بر مقاومت تاکید کرده و در برابر مخالفان داخلی شیوه تعامل را در پیش گرفته است.
سیدحسن نصرالله در تقابل با مخالفان خود از کاربست مهارت هوش احساسی دریغ نورزیده است. او به کمک این ویژگی که بحث بر سر اکتسابی یا ذاتی بودن آن در اینجا مطرح نیست توانسته است با خلق کاریزما از خود نزد مخالفان، هم بر نفوذ کلام خود بیافزاید هم دشمنانش را به واسطه این کاریزما به وحشت اندازد. بدین ترتیب او توامان با بهرهبرداری از هوش احساسی خویش کارایی مهارت سیاسی و سازمانی خود را در برابر مخالفان افزایش داده است.
خلق کاریزما از رهگذر عمل به وعدهها
خلق کاریزما در نظر مخالفان سیدحسن نصرالله، به واسطه عمل به وعده هایی بوده که به طور علنی در سخنرانیهایش مطرح شده است.
مطالعه سخنرانی دبیر کل حزب الله لبنان در جشن آزادسازی جنوب لبنان در سال ۲۰۰۰ نشان داده است که او از همان اولین سال پیروزی به خلق کاریزما پرداخته است. نصرالله در این جشن به سخنان «ایهود باراک» نخست وزیر وقت رژیم صهیونیستی مبنی بر اینکه لبنانیها باید عقبنشینی اسرائیل را به معنای صلح بینگارند، اشاره کرده و تهدیدها و هراسافکنیهای او ضد لبنان پس از این گفتهها را یادآور شده است.
او از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۸ بارها آزادی اسرای لبنانی را وعده داده و از بسیاری از آنها نام برده است. در طول این مدت سه مرتبه عملیات تبادل اسرا انجام شده و وعده های او تحقق یافته است، این موضوع باز هم بر هیمنه کاریزماتیک نصرالله در نظر سربازان ارتش اسرائیل افزوده است.
نمادها در سخنرانیهای شهید نصرالله
به نظر «جوزف نای» اندیشمند سیاسی آمریکایی، بخشی از توانایی برقراری ارتباط مؤثر با دیگران به استفاده از عوامل غیرکلامی مانند زبان بدن، نگاه، فضای سخن و نمادهای استفاده شده در هنگام سخنرانی، مربوط است. دبیر کل حزب الله لبنان از این روش نیز برای افزایش اثرگذاری سخن و نشان دادن نفوذ کلامش در دشمنان بیبهره نبوده است.
انتخاب مکان برگزاری عید مقاومت در ۲۵ مه سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸ یکی از نمادهایی است که دبیر کل حزب الله لبنان در تقابل با مخاطب هوادار به آن تأکید کرده است اما این موضوع برای مخاطب دشمن نیز پیامهایی به دنبال دارد. بررسی مکانهای برگزاری جشن آزادسازی نشان داده است که این جشن در سالهای متعدد به طور تقریبی در کل نواحی آزاد شده و هم مرز با اسرائیل برگزار شده است.
سیدحسن نصرالله در تقابل با مخالفان خود از کاربست مهارت هوش احساسی دریغ نورزیده است. او به کمک این ویژگی توانسته است با خلق کاریزما از خود نزد مخالفان، هم بر نفوذ کلام خود بیافزاید، هم دشمنانش را به واسطه این کاریزما به وحشت اندازد
سیدحسن نصرالله در تمامی سخنرانیهای آزادسازی جنوب لبنان از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۸ بر شکسته شدن هیمنه اسرائیل و آغاز دوران پیروزیها بر اسرائیل تأکید کرده است. وقوع شکست اسرائیل در هر یک از جنگهای پس از سال ۲۰۰۰ در مقابل لبنان و مقاومت (مانند جنگ ۳۳ روزه، جنگ ۲۲ روزه در غزه، جنگ ۸ روزه در غزه و...) صحت تصویرسازیهای سیدحسن نصرالله را درباره افول قدرت و زوال ارتش اسرائیل تأیید کرده و این امر حتی پذیرش پیشبینیهای او را در جامعه مخالفان و تحقیر و تمسخر رهبران اسرائیل توسط ساکنان سرزمینهای فلسطین اشغالی و دوستانشان در پی داشته است.
تلفیق قدرت سخت و نرم در مواجهه با مخالفان
رهبر شهید حزب الله لبنان طی سالها رهبری این گروه مقاومت از تلفیقی از هر دو قدرت سخت و نرم برای مواجهه با مخالفان استفاده کرده است.
بیشترین نوع قدرت به کار گرفته شده توسط او در برابر مخالفان و دشمنان قدرت سخت با کاربست سبک رهبری تراکنشی بوده و در صورت اعمال قدرت نرم، روشهایی ضدالهامبخش را در تقابل با ایشان به کار گرفته است؛ بدین معنا که حتی روشهای اعمال قدرت نرم استفاده شده او در مواجهه با مخالفان ،اغلب در جهت تخریب و ترساندن و شکست هیمنه ایشان در نظر نیروهایشان و نیز سایر مخاطبان بودهاند.
یافتههای این مقاله نشان دادهاند که سیدحسن نصرالله برای اعمال قدرت سخت خود دو مهارت سازمانی و سیاسی را به کار گرفته است؛ او مهارت سازمانی خویش را از طریق اعلام مواضع حزب الله لبنان در مواجهه با مخالفان و جداسازی وظایف ایشان از وظایف حکومتی و نیز کنترل و مدیریت خود بر ساختار سازمانی حزب الله به مخالفان نشان داده است و همچنین با افشای اطلاعات رو به درون و رو به بیرون برای ترساندن مخالفان و نیروهایشان، تسلط خود را بر گردش اطلاعات آشکار کرده است.
دبیر کل حزب الله لبنان برای نمایش مهارت سیاسی خود در تقابل با مخالفان، توان اعمال زور بر ایشان را با یادآوری و تکرار متناوب شکستهای ایشان اعمال کرده است تا بدین وسیله از اقدام عملی مجدد از سوی دشمنان با بروز درگیری نظامی جدید از جانب اسرائیل جلوگیری کند و از سوی دیگر، او برای حفظ موقعیت برتر خود در برابر مخالفان داخلی و خارجی از اولین روز جشن آزادسازی جنوب لبنان در سال ۲۰۰۰ به چانهزنی بر سر سلاح مقاومت و برشمردن دلایل کنار نگذاشتن آن پرداخته است.
سیدحسن نصرالله برای اعمال قدرت نرم خود در تقابل با مخالفان مهارتهای هوش احساسی ارتباطات و چشمانداز را به کار گرفته اما روشهای انتخابی او در اعمال این وجه از قدرتش در برابر مخالفان ضد الهامبخش بودهاست. تخریب تصاویر ذهنی دشمنان و مخالفان داخلی، انتخاب مکانهای برگزاری جشن در نوار مرزی برای به رخ کشیدن شکست به دشمنان و مخالفان تخریب چشماندازهای دشمن (اسرائیل) در شکستناپذیری و به تصویر کشیدن آیندهای سیاه و توام با ترس از شکست دائمی برای دشمنان لبنان از جمله این روشها بودهاند.
نصرالله با شناخت دقیق از تاریخچه سیاسی و اجتماع مخالفان و اتفاقات جاری در منطقه، هوش محیطی خود را به نمایش گذاشته و توان اثرگذاری خود بر محیط را اولاً در توصیف واقعی وضعیت منطقه در هر سال، ثانیاً در ارائه تحلیل از وضعیت با استفاده از اطلاعات پنهان و آشکار و ثالثاً در پیشبینی آینده واقعه مورد بحثش در هر سال نشان داده است. تحقق پیشبینیهای او در رابطه با مخالفان باعث افزایش کاریزمای او در میان مخالفان و رصد جدی سخنان او از سوی مخالفان شده است.
وی همچنین با انتخاب دقیق موضوع بحث در هر عید، مقاومت و تکرار آن در صورت تداوم موضوع متناسب با اندازه اهمیت آن، توان خود را در خلق فرصت اثرگذاری و تطبیق سبک رهبریاش مناسب با شرایط محیطی به رخ کشیده است.
پینوشت
[۱] راضیه بابایی و زاهد غفاری هشجین. «نقش رهبری سید حسن نصرالله در به کارگیری قدرت هوشمند حزبالله در مواجهه با مخالفان»، دو فصلنامه علمی جامعهشناسی سیاسی جهان اسلام، دوره ۷، شماره ۱، بهار و تابستان ۱۳۹۸.