حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین به مناسبت ایام ماه محرم یادداشت‌هایی را با محور «زیارت امام حسین(ع)» منتشر می‌کند، مشروح اولین قسمت را در ادامه می‌خوانیم.
«پیش از آغاز بحث، لازم است درباره آغاز سال نو قمری توضیحی ارائه شود. اول محرم، نخستین روز سال نو قمری است که آن را اصطلاحاً سال نو اسلامی نیز می‌گویند. وظایف دینی و مذهبی مسلمانان اعم از اعمال عبادی مانند نماز، روزه در ماه رمضان، حج و تاریخ رویدادهای مهم مانند شب‌های قدر و مناسبت‌های اسلامی دیگر با توجه به اول ماه محرم محاسبه و تنظیم می‌شود.
گاهشمار قمری که آغاز آن ماه محرم است، تا چندی پیش مبنای تقویم رسمی بسیاری از کشورهای اسلامی و عربی بود، هر چند که گویا امروز گاهشمار رسمی هیچ کشور اسلامی و عربی نیست. این ماه تا قبل از واقعه سال۶۱ قمری برای شیعیان نیز مانند سایر مسلمانان بود، اما بعد از واقعه کربلا، نو بودن ماه محرم برای شیعیان و دوستداران اهل بیت(ع) تحت‌الشعاع مصایب امام حسین(ع) قرار گرفت. از آن سال به بعد شیعیان محرم را ماه عزاداری اباعبدالله‌الحسین(ع) و اعلام وفاداری نسبت به او در نظر می‌گرفتند.
براساس آنچه که در گفتار نخست اعلام داشتیم، محرم امسال نیز به یکی از موضوعات و پرسش‌هایی درباره نهضت و قیام امام حسین(ع) می‌پردازیم. یکی از موضوعاتی که در گفتمان تشیع به طور عام و درباره حضرت اباعبدالله(ع) و نهضت ایشان به طور خاص مطرح می‌شود، موضوع زیارت است. زیارت در لغت به معنای میل کردن به کسی و رویگردانی از کس دیگر است. زیارت در این معنا ویژگی گفتمانی دارد و ذیل ویژگی گفتمانی به اصطلاح خاصیت غیریت‌سازی دارد، از این رو، زیارت با مشاهده و ملاقات صرف و مانند آن متفاوت است.
همچنین، زیارت، هویت‌ساز است. بنابر این، در پرتو زیارت هم غیریت‌سازی وهم هویت‌سازی برای زائران رخ می‌دهد. از سوی دیگر بی‌تردید زیارت نقش بسیار سازنده‌ای در اصلاح و تنظیم رفتار فردی و اجتماعی دارد. شاید به همین سبب باشد که در منابع اسلامی و شیعی زیارت جایگاه خاصی دارد و به آن توصیه فراوانی شده است. افزون بر آنکه زیارت یکی از قوی‌ترین ابزارها و وسایل ارتباط معنوی مردم با ائمه معصومین(ع) است.
همچنین، متون زیارتی گنجینه‌ای ارزشمند از معارف و مبانی اعتقادی است. یکی از متن‌های زیارت که در جامعه ما بسیار رواج دارد، زیارت عاشورا است. متن زیارت عاشورا صرف نظر از برخی تفاوت‌ها، متنی دارای عبارت‌های تقابلی(تولی و تبری) است. شناخت مرز و قلمرو تولی و تبری در زیارت‌ها بسیار اهمیت دارد و پرسش این گفتارها نیز دقیقا به نوع مرزبندی و شمول تنازع و تقابل این قلمروها معطوف شده است.
پرسش نهایی در سلسله گفتارهای پیش رو این است که معیار و ملاک این مرزبندی چیست و شمول قلمروی آن تا کجاست؟ به عبارت دیگر آیا رویگردانی شامل کسانی می‌شود که در ایجاد این فاجعه نقشی نداشتند؟ چنانکه ظاهر برخی عبارت‌ها مانند آنچه که درباره «آل» و امثال آن، گمان می‌رود، به تعبیر روشن‌تر آیا لعن‌ها در متن زیارت‌نامه‌ها مرز و قلمرو منطقی و موجه دارند؟
در گفتار بعد به تفصیل بیشتر به تقریر بحث می‌پردازیم.
انتهای پیام