صاحب‌خبر - گروه اقتصادی: در سال‌های اخیر، ناترازی بزرگ‌ترین چالش صنایع کشور بوده است، به طوری که دولت سیزدهم برای اینکه بتواند چراغ خانه‌ها را روشن نگه دارد، برق صنایع را سهمیه‌بندی می‌کرد، آن هم در شرایطی که موضوع تولید و صادرات صنایع برای تأمین نیاز ارزی کشور حیاتی بود. حتی در زمستان هم برای جلوگیری از مصرف مازوت توسط نیروگاه‌ها، گاز مصرفی را سهمیه‌بندی کرد، زیرا سلامت مردم را در اولویت می‌دانست. با وجود اینکه در دولت شهید رئیسی سیاست اصلاح مدیریت مصرف برق در دستور ‌کار قرار گرفت و صنعت برق با تغییر ساعات کاری ادارات و اعمال محدودیت بر صنایع تا حدودی ناترازی را برطرف کرده است اما از آنجا که وضعیت تولید در سال‌های اخیر بهبود پیدا کرده، میزان تقاضا برای مصرف برق نیز افزایش یافته است. بر اساس سیاست مدیریت مصرف، در یک سال اخیر از مجموع مشترکان تهرانی دارای تعرفه خانگی یک میلیون و ۲۰۰ هزار مشترک از ابتدای خردادماه مشمول پاداش کاهش مصرف شدند. همچنین برای ۵۸۰ هزار قبض با احتساب پاداش تخصیصی، رقم صفر ریال صادر شده است. بالغ بر ١٥ درصد مصرف برق پایتخت متعلق به بخش اداری است. ۱۲۰ مگاوات در حوزه مصرف برق ادارات از طریق اجرای برنامه‌های مدیریت بار صرفه‌جویی شد. انتظار می‌رود با مدیریت مصرف برق بخش اداری شاهد دستیابی به عدد ۱۸۰ مگاوات صرفه‌جویی در این حوزه به صورت تدریجی تا مردادماه باشیم. حالا باید دید دولت چهاردهم چه سیاستی را برای رفع ناترازی برق به‌کار می‌گیرد که در آن نه تنها زندگی مردم تحت تأثیر قرار نگیرد، بلکه پاداش خوش‌مصرفی نیز دریافت کنند. * ساخت ۹۱۴۷ مگاوات نیروگاه‌های حرارتی دولت سیزدهم در ابتدای فعالیت خود با ناترازی ۱۵ هزار مگاواتی روبه‌رو بود. این در حالی است که طی ۳ سال ظرفیت تولید برق کشور به ۹۳ هزار مگاوات رسیده است. از این میزان ۸۲ درصد هم نیروگاه‌های حرارتی (گازی، بخاری و سیکل ترکیبی) است. نیروگاه‌های حرارتی شامل ۲ بخش خصوصی با سهم ۶۸ درصدی و دولتی با سهم ۳۱ درصدی است که در بخش‌های بخاری، گازی و سیکل ترکیبی نسبت به تولید برق اقدام می‌کنند. نیروگاه‌های بخار بخش دولتی شامل ۱۴ نیروگاه با ظرفیت ۱۱ هزار و ۲۴۱ مگاوات برق تولید می‌کنند و بخش خصوصی هم با داشتن ۱۱ نیروگاه بخار ۴ هزار و ۵۸۸ مگاوات ظرفیت تولید برق دارد که مجموع ظرفیت نیروگاه‌های بخش بخار را به ۱۵ هزار و ۸۲۹ مگاوات می‌رساند. از ابتدای دولت سیزدهم ۹۱۴۷ مگاوات نیروگاه‌ حرارتی در مدار قرار گرفت. این اقدام از طریق سنکرون ۴۷ واحد جدید نیروگاهی به ظرفیت ۶ هزار و ۷۶۷ مگاوات، رفع محدودیت نیروگاه‌های بخاری و افزایش توان عملی نیروگاه‌های گازی موجود به ظرفیت ۲ هزار مگاوات و ۳۸۰ مگاوات محقق شده است. * شرط جلوگیری از خاموشی در حال حاضر نیاز مصرف برق در روز مشابه سال گذشته ۷۱۴۸۶ مگاوات است. مشخصا این میزان دیروز با ۷۶ هزار و ۷۶۷ مگاوات نسبت به روز مشابه سال گذشته افزایش ۵۲۰۰ مگاواتی را ثبت کرد. مصرف برق تابستان سال جاری باید ۱۵ درصد کاهش یابد تا خاموشی گسترده اتفاق نیفتد. وزارت نیروی دولت سیزدهم پویش «با انرژی» را برای تحقق این هدف راه‌اندازی کرده و میلیون‌ها جوایز ارزنده نیز برای آن تخصیص داده است. برای تامین برق مصرفی شهر تهران در ساعات اوج بار نیاز به ۳۰۰ تا ۳۵۰ مگاوات انرژی مازاد است. تامین این میزان انرژی برای ساعاتی محدود از طریق احداث نیروگاه فاقد توجیه فنی و اقتصادی است. برنامه‌های مدیریت مصرف در بخش صنایع و اداری و مشوق‌های بخش خانگی موجب شد دولت سیزدهم در زمان فعالیت خود گرفتار خاموشی نشود اما نمی‌توان منکر آسیب در بخش صنعت و تغییر در برنامه زندگی کارکنان اداری شد. * ضرورت افزایش راندمان نیروگاه‌های کشور اگر سیاست‌ «با انرژی» برای تامین برق بدون خاموشی پاسخگو باشد، دولت چهاردهم کار سنگینی برای حل چالش ناترازی صنعت برق نخواهد داشت اما با توجه به افزایش مصرف باید برنامه جامعی برای افزایش تولید و توان نیروگاه‌ها، توسعه بهره‌وری و راندمان، خارج کردن نیروگاه‌های فرسوده و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر داشته باشد. در حال حاضر راندمان نیروگاه‌های کشور 39.26 درصد است. با توجه به اینکه ظرفیت ایجاد بهره‌وری در فعالیت نیروگاه‌ها وجود دارد، دولت چهاردهم باید به دنبال از رده خارج کردن نیروگاه‌های قدیمی و سرمایه‌گذاری برای ساخت نیروگاه‌های جدید باشد. تمام ادارات شهر تهران مجهز به کنتورهای هوشمند و مصرف برق آنان به صورت لحظه‌ای در حال رصد و پایش است. این موضوع رصد مصرف برق را برای دولت راحت‌تر کرده است اما تنها با جریمه و قطعی برق نمی‌توان ناترازی برق را جبران کرد. به طور قطع دولت چهاردهم باید به دنبال جذب سرمایه‌گذاری جدید در صنعت برق باشد. در حال حاضر بسیاری از سرمایه‌گذاران بخش خصوصی نرخ تعرفه‌های برق را برای سرمایه‌گذاری توجیه‌پذیر نمی‌دانند. از طرف دیگر کشش افزایش تعرفه برق بیشتر از نرخ‌های کنونی وجود ندارد، بنابراین دولت چهاردهم نباید برای جبران ناترازی و جذب سرمایه دست به افزایش نرخ برق بزند. *** سلامتی مردم خرج ناترازی گاز نشود یکی دیگر از چالش‌های اقتصاد کشور در سال‌های گذشته موضوع تأمین سوخت در زمستان بوده است. در دولت روحانی با افزایش مصرف گاز، نیروگاه‌ها مازوت مصرف می‌کردند. تبعات این مساله آلودگی زیست‌محیطی و آسیب به سلامت جامعه بود اما در دولت سیزدهم، اورهال کردن نیروگاه‌ها در اولویت قرار گرفت تا میزان آلودگی ناشی از تجهیزات مستهلک کاهش یابد. در روزهای سرد زمستان به بیش از یک میلیارد و ۱۵۰ میلیون مترمکعب گاز برای پوشش مصرف خانگی، تجاری، اداری، صنایع، نیروگاه‌ها، پتروشیمی‌ها و کشاورزی نیاز است، در حالی که در بیشترین میزان تولید، امکان تأمین ۸۵۰ میلیون مترمکعب گاز برای مصارف داخلی وجود دارد. از این رو با ۳۰۰ میلیون مترمکعب ناترازی روزانه گاز در زمستان مواجهیم. یکی از اقداماتی که دولت چهاردهم می‌تواند برای جبران این میزان ناترازی انجام دهد، آن است که فرآورده‌های نفتی را به جای قطع گاز به پتروشیمی‌ها و صنایع تخصیص دهد اما این مساله تبعات زیادی برای جامعه دارد، بنابراین دولت چهاردهم باید سرمایه‌گذاری به منظور افزایش تولید و همچنین بهینه‌سازی مصرف گاز را در دستور کار قرار دهد. بنابراین اگر در زمستان ۱۴۰۳ سرمایی فراگیرتر و شدیدتر نسبت به زمستان ۱۴۰۲ بر کشور حاکم شود، با تشدید تقاضای مصرف گاز در بخش خانگی، امکان افزایش ناترازی تا ۳۵۰ میلیون مترمکعب در روز نیز وجود دارد که این به معنای افزایش محدودیت در تأمین گاز بخش مولد کشور است. * افزایش تأمین گاز از میدان پارس جنوبی بیشترین میزان تأمین گاز از میدان پارس جنوبی است. سهم این میدان مشترک در تأمین نیاز گازی کشور به ۷۰درصد می‌رسد. زمستان سال گذشته برنامه‌ریزی‌ها برای تولید روزانه ۷۳۰ میلیون مترمکعب گاز از میدان مشترک پارس جنوبی انجام شد. به دلیل عدم تحقق کامل برنامه‌ها، بیشترین میزان تولید روزانه گاز از این میدان به ۷۰۷ میلیون مترمکعب رسیده است. بنابراین ظرفیت فعلی تولید این میدان در حدود ۷۱۰ میلیون مترمکعب در روز است. اگر میزان تولید گاز از فاز ۱۱ افزایش یابد، با بهره‌برداری از چند حلقه چاه فاز ۱۱، تعدادی از چاه‌های سکوی ۱۳A و خط لوله جدید فاز ۱۶، امکان افزایش روزانه ۲۰ تا ۳۰ میلیون مترمکعبی تولید گاز تا زمستان از پارس جنوبی وجود دارد. همچنین حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعب گاز نیز از دیگر میادین کشور از جمله میادین نفت مرکزی تولید می‌شود. در مجموع با احتساب تولیدات پارس جنوبی، حدود یک میلیارد مترمکعب گاز ترش تولیدی روزانه کشور، پس از شیرین‌سازی به حدود ۸۵۰ میلیون مترمکعب گاز شیرین قابل استفاده تبدیل و به شبکه سراسری تزریق می‌شود. علاوه بر این، امکان تأمین روزانه ۳۰ میلیون مترمکعب گاز از مخازن ذخیره‌سازی شده وجود دارد. * سوآپ گاز ایران و روسیه اجرایی شود اگر قرارداد سوآپ سالانه ۱۰ میلیارد مترمکعبی گاز ترکمنستان به عراق تا پیش از زمستان اجرایی شود و شاهد تبدیل توافق ایران و روسیه برای انتقال گاز روسیه به ایران (واردات یا سوآپ) تا پیش از زمستان به قرارداد باشیم، امکان جبران بخشی از ناترازی گاز با استفاده از این 2 قرارداد وجود دارد. علاوه بر تمام این راهکارها، اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف گاز از جمله جایگزینی بخاری‌های پرمصرف و بهینه‌سازی موتورخانه‌ها که شروع آن در دولت سیزدهم کلید خورد، به طور قطع در صورتی که در دولت چهاردهم ادامه یابد، می‌تواند جبران‌کننده بخشی از ناترازی زمستانه گاز با بهینه‌سازی مصرف در بخش خانگی باشد. * جذب سرمایه‌گذار و توسعه تکنولوژی یکی از موضوعاتی که در برنامه هفتم پیشرفت مورد توجه قرار گرفته، بحث تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه است؛ موضوعی که با توجه به ظرفیت‌های ایران دور از ذهن نیست اما تحقق این موضوع نیازمند 2 رکن مهم جذب سرمایه‌گذار و توسعه تکنولوژی در کشور برای افزایش تولید و صادرات است. * هدف تبدیل شدن ایران به هاب انرژی فراموش نشود تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه موضوعی غیر قابل دسترس نیست و تأکید برنامه هفتم توسعه روی این مساله نیز حکایت از امکان تحقق این مهم دارد اما باید توجه داشت که عملیاتی شدن این موضوع نیازمند توجه کشور به 2 مؤلفه مهم است. اگر به دنبال ایجاد ظرفیت‌سازی در کشور هستیم، باید تولید در بخش‌های مختلف صنعت همچون، نفت، گاز، فرآورده‌های نفتی و پتروشیمی افزایش یابد و ایران حرفی برای گفتن داشته باشد. علاوه بر این باید برای تولید انجام شده، بازار صادراتی ایجاد کنیم و با بازاریابی‌ای که می‌شود در منطقه و فرامنطقه اثرگذاری داشته باشیم. بی‌شک تأثیر بازار در فرامنطقه می‌تواند در تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه اثرگذار باشد. برای این موضوع لازم است ارزیابی‌ای از سوی اوپک و GECF شود، زیرا هرچه جایگاه ایران افزایش پیدا کند مانند عربستان که در تولید و صادرات اول است، می‌توان نقش بیشتری را در منطقه ایفا کرد. به‌ طور کلی باید گفت ایران برای اینکه بتواند هاب انرژی منطقه شود، باید به دنبال افزایش تولید و صادرات باشد و برای اینکه صادرات را افزایش دهیم و در بازار نقش بیشتری ایفا کنیم، نباید دردسر صادرات را داشته باشیم؛ موضوعی که امروز با آن مواجه هستیم. هرچند در این مدت توانستیم با دور زدن تحریم شرایط مناسبی را ایجاد کنیم اما کشوری که بخواهد هاب انرژی منطقه شود، نباید شرایط تخفیفی برای صادرات داشته باشد؛ در شرایط فعلی باید همت را روی تولید بیشتر بگذاریم. * تولید هر بشکه نفت به سرمایه‌گذاری ۲۰ هزاردلاری نیاز دارد به ازای هر بشکه نفت که اضافه شود باید حدود ۲۰ هزار دلار سرمایه‌گذاری شود. اگر قرار باشد یک میلیون بشکه به ظرفیت تولید اضافه شود، باید ۲۰ میلیارد سرمایه‌گذاری شود که این سرمایه نیز اکنون وجود ندارد، لذا باید به این مشکلات توجه شود. قطعا در شرایط حال نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی و تکنولوژی‌های جدید هستیم. در بخش نفت، میدان‌های در حال توسعه مانند اهواز، مارون و آقاجاری در سرازیری قرار دارند که باید با تکنولوژی‌های مدرن به سمت افزایش ضریب بازیافت آنها پیش برویم. برخی از تکنولوژی‌ها ساده است و براحتی می‌توانیم به آنها دسترسی داشته باشیم اما در برخی تکنولوژی‌ها نیازمند کشورهای دیگر هستیم، بنابراین حرکت برای رسیدن به برنامه هفتم توسعه باید در راستای افزایش سرمایه‌گذاری و تکنولوژی باشد. * انتقال گاز روسیه از مسیر ایران پیگیری شود ایران یکی از بزرگ‌ترین ذخایر گازی جهان را دارد، همچنین از لحاظ جغرافیایی در منطقه‌ای قرار گرفته که به چندین کشور مختلف راه دارد؛ به همین جهت همواره بر سر این موضوع بحث بوده که ایران بتواند گاز را از کشورهایی نظیر ترکمنستان که گاز دارند دریافت کند و به ترکیه، هند و... بدهد که به دلیل تحریم‌ها امکان‌پذیر نبوده است. اخیرا نیز تفاهمنامه‌ای با روسیه به امضا رسید که ایران را چند قدم به هاب انرژی منطقه نزدیک کرد، زیرا روسیه در پی جنگ با اوکراین و تحریم اروپا با مازاد ۱۰۰ میلیارد مترمکعبی گاز روبه‌رو است. از این رو این کشور برای فروش گاز خود به جنوب آسیا باید از مسیر ایران عبور کند. اگر توافق راهبردی با روس‌ها در این حوزه شکل بگیرد، ایران می‌تواند نقش زیادی را در منطقه ایفا کند، لذا با توجه به پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های موجود برای تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه لازم است تدابیر لازم در نظر گرفته شود. در این راستا دولت چهاردهم نیازمند فکر و مدیریتی است که به این موضوعات واقف باشد. انتظار می‌رود رئیس‌جمهور منتخب با انتخاب یک وزیر آشنا به صنعت و اهل تفکر، جذب تکنولوژی و سرمایه خارجی و به ‌طور کلی توسعه صنعت نفت را رقم بزند.∎​