جلیلی: بله سوال خوبی است. البته شما لطف کردید، یک بخشی از جواب را هم فرمودید که کمک شود. یعنی می‌خواهم بگویم که آن توضیحاتی که من می‌خواهم عرض کنم در ادامه فرمایش شماست که این شاید کمک کند برای بینندگان عزیزمان، مردم عزیزمان که، چون بحث یکم تخصصی است، موضوع یکم روشن‌تر شود و شما توضیح خوبی دادید. ببینید نکته درستی که بیان کردید اگر ما صحبت می‌کنیم از حفظ ارزش پول ملی اولین شرطش چیست؟ لازمه‌اش چیست؟ ما پول ملی مان ریال است. دیگر ما باید سازوکاری داشته باشیم برای حاکمیت ریال اگر شما پول ملی ات حاکمیت نداشته باشی طبیعتاً آن مباحث دیگر را نمی‌توانی انجام بدهی. یعنی ارزشش را هم نمی‌توانی حفظ کنی. این از بحث‌های بسیار جدی است. اینکه من عرض کردم در مقدمه که ما چهار محور را دنبال می‌کنیم و به عنوان اولویت رویش تکیه داریم و یکی از مهم‌ترین بحث‌ها همان انضباط مالی است، یکی از شرط انضباط مالی همین حاکمیت ریال است، شما ببینید در همین بحث‌هایی که ما داریم در عرصه برخی مبادلات خارجی، الان همین چرخه دلار را که برای ما بسته‌اند برای چیست؟ برای اینکه او حاکمیت دارد بر دلارش، قشنگ می‌تواند حتی یک تراکنش بانکی در یک کشور ثالث را اگر دلاری باشد بداند چیست. ما در داخل کشور حتماً باید یک ساز کار جدی داشته باشیم برای حکمرانی ریال که این اقتضائات خودش را دارد که حالا ممکن است اگر بگویند که این را چگونه می‌خواهید انجام بدهیم. یکیش این است که مثلاً اگر شما یک سامانه‌هایی دارید اینها باید تکمیل شود و به هم وصل شوند و بتواند آن شفافیت را به شکلی انجام بدهد که آن تراکنش‌های کلان بانکی در شفافیت اقتصاد رقم بخورد این نباشد شما نمی‌توانید یعنی این ارزش پول حالا همین چیز‌هایی که بعد به اسم قاچاق در می‌آید و بحث‌های مختلف پولشویی در می‌آید بحث‌های مختلف در می‌آید ناشی از همچین بحثی است حالا به طور مشخص شما حتماً مطلع هستید که ما چند سامانه جدی داریم که اینها را باید رویش کار جدی کنیم، چون عمده گردش پول در همین بحث‌ها است دیگر در همان سامانه جامع تجارت ما، سامانه مودیان ما، سامانه املاک ما، سامانه پایگاه رفاه ایرانیان ما اینها باید به هر حال کاربردی بشوند یک زمان ما سامانه نداشتیم الان خوب یک قدم جلوتر هستیم یک زیرساخت‌هایی درست شده حالا این سامانه‌ها هم باید تکمیل شوند و هم باید با هم یک اتصالی برقرار کنند تا شما بتوانید از این موضوع به اصطلاح بهره را ببرید در جهت حاکمیت ریال این یک بحث است، اما نکته دوم که فرمودید یک بحث مهمتر حالا در همین بحث که وجود دارد برای ارزش پول ملی همان بحث ناترازی بودجه است دیگر وقتی شما بودجه ات ناتراز باشد طبیعتاً این شار به آن ارزش پول ملی می‌آید و آن را آسیب می‌رساند و یا به یکی از بحث‌هایی که آن هم باز موجب یک رشد نقدینگی به هر حال می‌شود رشد نقدینگی که به اصطلاح غیرمنطقی باشد و غیر موجه باشد، اما یک بحث مهمی را که شما مطرح کردید به هر حال وقتی ما می‌گوییم آن ارزش پول ملی این در ارتباط با آن پول‌های خارجی است دیگر یعنی آن ارز است ببینید یکی از برنامه‌های مهم دولت من که من به آقای رئیسی در تبریکی که برای ریاست جمهوری‌شان گفتم با اینکه خیلی موضوعات می‌شد بگویید در پیام تبریک کل پیام شاید نصف صفحه نبود من دو تا اولویت رو برای ایشان گفتم به نظر من خوب است که دولت شما این دوتا را در اولویت قرار بدهد یکی چی بود یکی ارزآوری من معتقدم دولت باید ارزآوری یک برنامه جدی داشته باشد به هر حال شما اگر می‌خواهید پول ملی ات تقویت شود، باید بتوانی در مقابل بحث‌های دیگر آنقدر منابع ارزی‌ات را زیاد کنی این ارزآوری که گفته می‌شود این، چون سوال شما سوال دقیقی بود یک بحث اینکه این حرف‌ها حرف‌های خوبی است، ارزآوری چگونه؟ این چگونگی‌اش مهم است مثلاً ما داریم الان نفت می‌فروشیم فلان می‌فروشیم من اینها را کافی نمی‌دانم یکی از بحث‌های جدی که من در آن بحث دولت دنبال می‌کنم و حتماً بیان خواهم کرد این است که، باید اگر ما ارزآوری را اینکه عرض کردم باید اولویت داشته باشیم اگر ما ارزآوری را اولویت برایش قائل هستیم آن موقع باید این تبدیل شود به ماموریت برای تک تک دستگاه‌های شما که می‌تواند در این زمینه ایفای نقش کند اینکه ما می‌گوییم دولت نقش آفرین یکیش همین است مثلاً ببینید الان دانشگاه‌های ما در همین بحث چه نسبتی با برنامه هفتم دارند چه ماموریتی برایشان تعریف شده مثلاً ما می‌گوییم رشد ۸ دیگر ما یکی از ظرفیت‌ها یعنی اگر ما می‌گوییم یک جهان فرصت یعنی یکی از ظرفیت‌های بزرگمان چیست همین نیروی تحصیل کرده ماست. همین اساتید ماست. همین دانشجویان ما، دانش آموختگان ما در دانشگاه‌های خوب که همه دنیا خیلی طالب اینها هستند. اینها یک ظرفیتی دارند، آیا ما نمی‌توانیم این ظرفیت را مثلاً ماموریت بدهیم برای دانشگاه برای ارزآوری. من این مثال را دیشب هم گمانم زدم. مثلاً برخی از دانشگاه‌ها در دنیا شده دهمین هلدینگ جهان، این یعنی پس معلوم می‌شود که دانشگاه یک کار ویژه اینطوری هم می‌تواند داشته باشد، یا حتی دستگاه‌های دیگر، مثلاً وزارت گردشگری در این زمینه چقدر نقش دارد چقدر ماموریت دارند چقدر دارد کار انجام می‌دهد وزارت میراث فرهنگی و گردشگری من بحثم این است که یکی از آن بحث‌ها همان که شما هم اشاره کردید بالاخره باید برای این برنامه داشته باشیم همینطور کلی یک چیزی بگوییم و اینها نمی‌شود یعنی اگر شما می‌گویید من این ظرفیت‌ها را دارم، هر کدام از این ظرفیت‌ها هر کدام از این دستگاه‌ها که دارید هزینه برایشان می‌دهید باید در این زمینه بیایند یک همچین کاری را انجام بدهند و دنبال کنند لذا ک بحث مهمی که مطرح شد حالا دولت علاوه بر این ماموریت که تعریف می‌کند یک نقش تنظیمگری هم دارد ببینید خیلی از  بحث‌هایی که ما در بازار ارزمان داریم مشکلش ناشی از چیست ناشی از این است که ما برخی از کنش‌ها و واکنش‌های ارزی در همین بازار ارز داخلمان یک مشکلاتی دارد که آن موقع این سوالی که شما فرمودید اینجا بهتر می‌شود جواب داد ببینید ما مثلاً برخی از معاملات مجازمان که الان دارد انجام می‌شود، اما عملاً در بستر غیر رسمی انجام می‌شود این یک واقعیتی است دیگر این را شما باید بستری فراهم کنید که اینها باید در بستر رسمی انجام شود چرا این اهمیت دارد؟ چون اگر شما این را انجام ندهید، آن سوالی را که بیان فرمودید درست هم است قیمت ارز مثلاً کدام است چیست چه قیمتی را می‌خواهید تعیین کنید ببینید قیمت ارز چه جوری تعیین می‌شود اگر شما مادامی که این ساز و کار‌های مشخص و رسمی را نداشته باشید حتی معاملات مجاز برود در بازار غیر رسمی الان چرا می‌رود، چون هیچ چیزی برایش تعریف نشده به اصطلاح هیچ تنبیهی می‌گوید که رفته آنجا انجام داده طرف می‌گوید که چرا اینجا انجام بدهم آنجا انجام می‌دهم در صورتی که هیچ فرقی هم ندارد شما می‌گوید با هر قیمتی که دوست دارید بیایید انجام بدهید اگر آنجا شما این ساز و کار را تعریف کردید که واقعاً روی این موضوع این یکی از بحث‌هایی است که حتی حکمش هم تهیه کرده‌ایم به نظر ما از آن اختیارات دولت و دولت است که می‌تواند به راحتی در همان هفته اول دولت این را ابلاغ کند که آقا این کار انجام شود چرا معطل است اهمیتش چیست، در پاسخ آن سوال شما آن موقع اگر شما این را داشته باشید می‌توانید کشف قیمت کنید درباره نرخ ارز اگر همینطور قرار باشد حاکمیت ریال نداشته باشد معاملات رسمیت هم برود حتی در بازار غیر رسمی انجام شود شما چطوری می‌خواهی کشف قیمت بکنید من عرضم این است که یک ساز و کار‌هایی را باید داشت حالا در ادامه این باز بحث‌های دیگر هم عرض خواهم کرد در این بحث ارز، چون ما تقریباً تمام فرایند این را شاید ده‌ها بار اگر بگویم شاید اغراق نباشد حداقل ده‌ها ساعت اگر نگویم ده‌ها بار رویش بحث کرده‌ایم روی تخته کشیده‌ایم که این فرایند ارز ما چه فرایندی دارد ببینید مثلاً الان یکی از بحث‌هایی که ما داریم می‌خواهیم سامان بدهیم دیگر کشف قیمت بکنیم مثلاً بودجه ارزی ما الان نداریم به شکل روشن که منابع ما چیست؟ مصارف ما چیست؟ این وسط اینها کجا دارد هزینه می‌شود اولویت‌های ما در چیست؟ بعد این خودش را در کجا نشان می‌دهد در بحث تامین و تخصیص ارز شما می‌بینید، کسی که ثبت سفارش می‌کند یک چیزی می‌شود که پس من حتماً این تخصیص ارز را دارم بعد این می‌آید فاصله است بین تخصیص و تامین، چون این فاصله وجود دارد متاسفانه همین باعث می‌شود به بازار شما لطمه می‌خورد چگونه لطمه می‌خورد، می‌گوید که من این پول را که دارم فعلاً هم که نیست می‌برد در بازار آزاد شروع می‌کند به خرید کردن این یک شوک وارد می‌کند چرا؟ چون سه ماه فاصله دارد، سه ماه بعد که بعد آن باز پولش تامین می‌شود دوباره می‌آورد آن را در بازار آزاد می‌فروشد خب اگر شما این فرایند را کوتاه کنید دیگر این شوک دوبار وارد نمی‌شود من بحثم این است که برخی از موضوعات هم واقعا یک بحث‌هایی است که باید ساماندهی کرد و باید آن را به نتیجه رساند حالا البته این بحثش مفصل‌تر است باز من در جلسات دیگر یا موضوعات دیگر انشاالله توضیحات بیشتری هم خواهم داد.

 

 

جلیلی: ممکن است ۱۰ سال دیگر جواب دهد. من می‌خواهم بگویم این نگاه؛ نگاه درستی نیست. من این را قبول ندارم که آقا این کار بعد از چهار سال آیا نتیجه می‌دهد یا نه؟ نه بعضی وقت‌ها ممکن است بعد از ۱۴ سال جواب بدهد. شما که بحث فرد شما نیست، بحث مصلحت کشور است که این کار باید انجام شود. اما یک بحث هم فرمودید راجع به این بحث منابع؛ حالا من یکی از بحث‌هایم این است؛ شما بهتر از من حتماً واقفید، بحث این است که ما منابع هم داخلی و خارجی را باید کار کنیم روی آن. بله اگر شما فقط تکیه کنید روی سه تا چهار کشور و مدام بگویی که معطل آنها می‌شویم که آنها کی بیایند؟ در یک مقاطعی بود مدام منتظریم او بیاید، می‌آید سرمایه گذاری می‌کند، بعد یک چیز می‌شود، دوباره جمع می‌کند و می‌رود. دوباره باز از او خواهش می‌کنیم، می‌آید، باز دوباره بعد از یک مدت می‌رود. کل ظرفیت‌های شما معطل می‌ماند. بله هر سرمایه‌ای بیاید باید شما استقبال کنی، اما باید این سرمایه قابل اطمینان و اتکا باشد؛ در عرصه‌های مختلف دنیا که وجود دارد. الان خیلی از کشور‌ها آماده‌اند برای سرمایه گذاری. شما باید برنامه داشته باشید که ما الان برخی از این برنامه‌ها را داریم که باز یکی از بحث‌هایی که هست این است که شما رفتید یک برنامه راهبردی مثلاً ۲۰ تا ۲۵ ساله با برخی کشور‌ها بستی که اتفاقاً موضوعش این است. این را باید عملیاتی کنی؛ آن میزانی که ممکن است. اینها را باید بیاوری در عمل مردم ببینند که این نتیجه‌اش چه شد. یک بخش عمده که خود شما هم اشاره کردید، منابع مردمی داخل و منابع داخلی ماست. من سال ۹۶ یا ۹۷ رفته بودم یکی از شهر‌های جنوب سیستان و بلوچستان. جالب بود در آن جا برای من بیان می‌کردند که یک شهر محروم می‌گفتند یک فردی آمده در این‌جا مثلاً وعده‌های غلطی که داده، از مردم پول‌هایشان را جمع کرده، بعد کلاهبرداری کرده و فرار کرده، چقدر خوب بود عدد آن، در سال ۹۶ با قیمت‌های آن زمان؛ چیزی نزدیک می‌گفتند ۱۸۰ میلیارد تومان از یک شهرستان. اگر شما برنامه داشته باشید برای جذب سرمایه‌های خرد داخل کشور، اما مردم به آن اعتماد کنند، یعنی احساس کنند دولت در این قضیه این نیست که فقط می‌خواهد بگیرد کارش حل شود. حالا آن بحث نفت که فرمودید؛ این را یک بار مفصل بحث کردیم، اتفاقاً ما در زمان مجلس دهم بود اگر اشتباه نکنم این بحث را مفصل انجام دادیم، این که مثلاً همین ساخت پتروپالایشگاه‌ها؛ این بحث بود. مجلس اتفاقاً دهم بود ما این طرح را با دوستان آن زمان مطرح کردیم، حتی به لحاظ سیاسی هم شاید آن اکثریت مجلس با ما همراه نبودند، اما ما این بحث را به دوستان کمیسیون انرژی آن زمان دادیم و گفتیم این بحث؛ یک بحث مهمی است. ساخت پتروپالایشگاه یعنی ما اگر مزیت نسبی‌مان؛ نفت و گاز است، نباید این نفت را خام بفروشیم، حتی نیمه خام هم نباید باشد. این را حتی‌الامکان این زنجیره تولید را هر چقدر اضافه کنیم، هم به ارزآوری کشور اضافه می‌شود، هم به ایجاد اشتغال اضافه می‌شود، هم این که با این نیرو‌های فنی و تخصصی و انسانی خوبی که داریم، این ظرفیتی که داریم؛ اینها استفاده حداکثری می‌شود. آن موقع شما عوض این که نفتت را ۸۰ دلار بفروشی، این را تبدیل به فراورده می‌کنی، چند برابر می‌فروشی. یعنی یک پالایشگاه ستاره خلیج فارس که درست شد با چهارصد هزار میعانات گازی که وجود داشت، این چقدر کمک کرد به کشور. شما را مثلاً این الان چهل میلیون لیتر بنزین تولید می‌کند، شما همان را می‌توانستی نفت بفروشی، حالا امروز شده بنزین. اولاً این باعث می‌شود وارداتت کم یا صفر شود، اتفاقاً یک وقت درآمدت بیشتر می‌شود. حالا اگر شما چند تا از این پتروپالایش بسازی و کشوری که سرمایه‌اش این است و این جذب سرمایه؛ همین مردم خودمان انجام بدهید، ولی آنها را مشارکت بدهید در این قضیه، کمک می‌کند. 

 

حسین زاده بحرینی: یکی از موضوعات مهم حکمرانی؛ نسبتی است که بین دولت و بانک مرکزی برقرار می‌شود. در ایران شاید در ۶۰ سال گذشته همیشه بانک مرکزی به عنوان یک اداره، چیزی حتی کمتر از یک وزارتخانه دیده می‌شده، یعنی دولت‌ها بانک مرکزی را کاملاً تحت امر خودشان می‌دانستند و من خاطرم هست در دولت‌های قبل یک وقتی رئیس دولت؛ رئیس کل بانک مرکزی را مخاطب قرار داد و گفت حقوق‌ها را پرداخت کنید. کار بانک مرکزی که پرداخت حقوق نیست، ولی دولت این تلقی را داشت از بانک مرکزی. ریشه این مشکل در خود قانون بود، قانون پولی و بانکی که در آن شورای پول و اعتبار پیش بینی شده بود؛ ترکیب شورای پول و اعتبار را طوری قرار داده بود که عملاً یک شعبه‌ای از هیئت دولت بود.

 

حسین زاده بحرینی: یعنی اکثریت اعضای شورای پول و اعتبار، همزمان عضو هیأت دولت هم بودند، بنابراین رؤسای جمهور معمولاً منویات خود را از طریق همین اعضای دولتی شورای پول و اعتبار در بانک مرکزی دنبال می‌کردند، معمولاً هم نتیجه می‌گرفتند، این جمله مقام معظم رهبری که خیلی جمله مهمی است؛ فرمودند کسری بودجه؛ ام‌الخبائث است، این چطور شکل می‌گیرد؟ یک دولتی که می‌داند یک بانک مرکزی دارد که اگر اراده کند به او پول می‌دهد، کسری بودجه ایجاد می‌کند. حالا برای این که منصف باشم، بگویم مجالس هم خیلی مؤثر هستند در این کسری بودجه ایجاد شدن. یکی از کار‌های خیلی مهمی که مجلس یازدهم انجام داد؛ این بود که قانون پولی و بانکی که بیش از ۵۰ سال قدمت داشت، این را تغییر داد؛ از ۱۲ خرداد؛ حدود دو هفته پیش این قانون لازم‌الاجرا شد، شورای پول و اعتبار منحل شد، یک هیأت عالی با ترکیب جدید. بانک مرکزی از دو ناحیه معمولاً مورد سوء استفاده قرار می‌گیرد؛ یکی همین از طریق دولت که دیگر نمی‌خواهم بحث را ادامه دهم، یکی هم از طریق بانک‌ها. اضافه رداشت بانک‌ها از بانک مرکزی بعضاً خطرش از اضافه برداشت دولت، به مراتب بیشتر است. راه حل این دومی چیست؟ اقتدار بانک مرکزی. من خاطرم هست در مجمع خود شما خیلی کمک کردید برای این که این قانون به گونه‌ای نهایی شود که اولاً اقتدار بانک مرکزی به شدت توسعه پیدا کند، ثانیاً نسبت بانک مرکزی با دولت، یک نسبت معقولی شود، که آن اتفاقاتی که قبلاً می‌افتاد نیفتد. این مقدمه را عرض کردم برای این که یک سؤال مهم بپرسم. دکتر جلیلی اگر در مسند ریاست دولت چهاردهم باشند، نسبت خودشان را با بانک مرکزی چگونه تنظیم خواهند کرد؟ آیا دولت آقای جلیلی یک نحوه استقلال را برای بانک مرکزی تحمل خواهد کرد یا این که مثل بعضی از دولت‌ها معتقد خواهید بود که بانک مرکزی باید تحت امر من، خزانه من و جیب من باشد و هر کاری من می‌گویم انجام دهد؟ این را از این جهت سؤال کردم که با پاسخی که به این سؤال خواهید داد؛ یک زاویه نگاه دولت شما؛ یکی از زوایای مهمش روشن خواهد شد. عرض کردم این در حکمرانی پولی و مالی این سؤال بسیار جایگاه دارد که پاسخ شما را می‌شنویم. 

 

یک بانک با اضافه برداشت، شش و هفت دهم درصد تورم ایجاد کرد

 

جلیلی: همان طور که اشاره کردید من همین جا هم اشاره کنم که آقای بحرینی نقش بسیار ارزشمندی داشتند در نوشتن این قانون بانک مرکزی و انصافاً یکی از فرصت‌های خوبی که باز دولت چهاردهم دارد، این است که شروع کارش همان طور که اشاره کردند، همزمان است با این ابلاغ قانون جدید بانک مرکزی که اصلاً به نظرم یک فرصتی است برای دولت. همان طور که فرمودید، من در حد خودم در مجمع و هیأت عالی نظارت خیلی این نگاه را داشتم در برابر برخی که می‌گویند، یک بحث مفصلی بود که بانک مرکزی استقلال داشته باشد یا نه؟ حالا استقلال از چه داشته باشد و غیره، این بحث مطرح شده بود که آن چیزی که برای بانک مرکزی مهم است؛ اقتدار بانک مرکزی است در چارچوب وظایفی که دارد و این که آن استقلال اتفاقاً از برخی بانک‌ها داشته باشد، یعنی این است که مهم است. آن چیزی که من به عنوان رئیس جمهور فکر می‌کنم حتماً باید انجام شود و هر کسی که در این جایگاه قرار می‌گیرد؛ این است؛ مخصوصاً با این قانون جدید بانک مرکزی، که رئیس جمهور اتفاقاً باید نظارت داشته باشد که بانک مرکزی این وظایفی که در این قانون جدید تعریف شده است را خوب انجام دهد، این خیلی بحث مهمی است. چون الان بعضی اوقات شما می‌بینید که همین بانک‌ها در شرایط مختلف تخلفات عدیده دارند، رفتار‌های غلط دارند. همین اضافه برداشت؛ ما الان مثلاً می‌گوییم، سؤال اول شما این بود مثلاً حفظ ارزش پول. بانکی که خلق پول بی‌رویه می‌کند، اینجا کجا باید، چه کسی باید بر این نظارت داشته باشد؟ بانک مرکزی است. بانک مرکزی چه وقت تراز است که بانک اگر خلق پول می‌کند باید به همان میزان، محو پول هم داشته باشد تا آن تراز باشد. این را چه کسی باید انجام دهد؟ این خیلی بد است این گزارشی که منتشر شد، مال یکی از همین نهاد‌های مربوط به خود رسمی بود که فلان بانک ۱۸۰ همت اضافه برداشت داشته، چیزی معادل شش و هفت دهم درصد تورم را فقط یک بانک ایجاد کرده است. یک بانک خصوصی، اینها بحث‌های جدی است. چه کسی باید این را مدیریت کند؟ اتفاقاً این قانون جدیدی هم که تعریف شده، خیلی بحث مهمی است. یکی از آن بحث‌ها که این جا خیلی اهمیت دارد که همان فرمودید؛ بانک مرکزی چه وقت می‌تواند اقتدار داشته باشد که در این قانون باز به خوبی به آن دقت شد، این است که شما نیایید همان کسانی که یک نوع مشکل، موضوع بحث هستند، تصمیم‌گیر باشند، که همان تدبیری که شد؛ به جای برخی از وزرا، برخی از اقتصاددان‌ها قرار داده شد. این بحث خوبی است. یعنی کسی که اقتصاد کلان را بفهمد، بداند چیست و فقط بر اساس یک نگاه بخشی نگاه نکند برای تصمیمی که امروز می‌خواهد این نهاد بگیرد. این خودش از آن کار‌های خوبی بوده که انجام شده و دنبال شود. ما یک بحث مفصلی داریم که اگر صحبت می‌کنیم راجع به بانک ها؛ بانک نیست که در ازای این خلق پولی که از حق مردم انجام می‌دهد او بیاید برای دولت مقاصد تعیین کند؟ حالا بانک‌ها هستند که تعیین می‌کنند. عملکردشان چیست؟ اول به بنگاه‌های خود تسهیلات می‌دهند، بعد به آن مشتری‌های مثلاً یک کم دوستشان این را تحویل می‌دهند، بعد هم همان‌ها چند تسهیلات دیگر. اتفاقاً بانک است که باید مقاصدی که تعریف می‌شود و در آن جهت سیاست‌های نظام است؛ کار کند. یکی از بحث‌هایی که باز در همین مباحث وجود دارد که باز شما باید کمک کنید با توجه به تجارب خوبی که دارید، همان بحث تخصصی شدن بانک‌هاست. الان بانک‌های ما هر کدام‌شان همه کار می‌کنند، در هر عرصه‌ای وارد می‌شوند، در صورتی که اگر شما این بانک‌های تخصصی، تجاری، توسعه‌ای و قرض‌الحسنه؛ اینها تفکیک شوند، معلوم شود در این بانک اصلاً کارویژه ات چیست؟ بر این مبنا شکل بگیرد، کل نظام بانکداری شما می‌تواند جهش پیدا کند. به نظرم بحث آن خیلی مفصل است که این حق پولی که اگر امروز حق خلق پولی که بانک‌ها برای خودشان قائل هستند و انجام می‌دهند، در مقابل آن باید اقدامات‌شان هم در راستای منافع کشور باشد، نه این که همین طور بگویند نه خلق پول می‌کنم، محو پول هم نمی‌کنم، بعد هر کاری هم دلم می‌خواهد می‌کنم. این را چه کسی باید انجام دهد؟ حالا آخرین نکته‌ای که فرمودید و حرف درستی هم هست که نسبت رئیس جمهور با بانک مرکزی چیست؟ به نظرم نسبتش باید همین باشد که نظارت کند، مطالبه کند و مثل همان سایه به سایه دنبال کند که آیا بانک مرکزی وظیفه‌اش را درست انجام می‌دهد یا نه. 

 

دانش جعفری: به اصطلاح خودمان جواب دادن را نپیچانید. 

 

جلیلی: جای آن را بگویید کجاست؟

دانش جعفری: سؤال دکتر این است که آیا شما به عنوان رئیس دولت انتخاب شوید، دستور می‌دهید به بانک مرکزی پول چاپ کند برای کسری بودجه یا نه؟ شما این را رفتید سمت بانک‌ها و غیره. یک کم صریح بگویید من پول چاپ نمی‌کنم. ما خیالمان راحت شود.

 

جلیلی: این بحث‌های جدی همین است. من دقیقاً بحثم این است که بانک مرکزی حتماً شما هم اشراف دارید، شما هم بودید در مجمع، یک وظایفی برای آن تعریف شده، یکی از بحث‌هایش؛ همین است. کسری بودجه کجا پیش می‌آید؟ یکی از همین جا‌هایی است که خلق پول می‌شود توسط خود دولت. 

 

دانش جعفری: شما بگویید پول چاپ نمی‌کنم، خوب است؟

جلیلی: نه یکی از بحث‌های جدی همین است، نه این که خوب است. ضرورت است، این یک ضرورت است، البته در هر قاعده‌ای یک وقتی هست که این قاعده می‌شود، آن را عرض کردم، دولت‌ها ضعف دارند؛ عوض این که برود دنبال ارزآوری و تولید را فعال کند، برود دنبال کاری که خلق پول می‌کنم؛ این کار را انجام دهد؛ این حتماً غلط است. این حتماً جواب نمی‌دهد. بله در یک موارد خاص است که در قانون تعریف شده است که می‌تواند برود اجازه بگیرد، آن می‌شود خاص، قاعده نباید باشد، اما اگر شما خواستید تنبلی‌ها و ضعف‌های خود را با آن جبران کنی، این بد است. 

دانش جعفری: در مورد بحث هپکو، واقعاً مشکل این که شما اشاره کردید، نبوده، یعنی هپکو در یک زمانی خیلی شرکت موفقی بوده به خصوص در زمان جنگ و ماشین‌آلات کشور را تأمین می‌کرده، ولی بعد از این که واگذار می‌شود؛ یک اتفاقی در کشور می‌افتد و آن این است که تعرفه واردات در مجموع کاهش پیدا می‌کند، واردات خیلی راحت می‌شود و در واقع کالای چینی می‌آید خیلی ارزان‌تر از کالای هپکو تولید می‌کرد در ایران فراهم می‌شود. 

 

جلیلی: من بحثم این است که در این وضع اگر شما می‌خواهید کار کنید، دولت باید بیاید کنار آن بازرگان و تولیدکننده‌ای که دارد فرجام کارش در صادرات آن کشور است. در خیلی از سفر‌های خارجی می‌توانید اینها را ببرید و استفاده کنید.

 

مجید کریمی؛ مشاور آقای جلیلی: در اخبار؛ چون فکر می‌کنم جزو سؤالات هم باشد در رابطه با بازار سرمایه، یک مسأله‌ای را مطرح کردند در اخبار که آقای دکتر جلیلی برنامه‌ای برای بازار سرمایه ندارد، دکتر جلیلی سال ۹۹ زمانی که پول مردم در کوره پول‌سوزی داشت از بین می‌رفت، ایشان نامه نوشتند به رئیس جمهور وقت و ۲۲ مسأله را مطرح کردند و تحذیر دادند از این که قرار است چه اتفاقی در بازار سرمایه بیفتد؛ و الان هم وقت نیست بپردازیم به این که الان برنامه ایشان؛ جدی درباره بازار سرمایه است. برای این که بازار سرمایه برگردد به ریل اصلی خودش و نقش اساسی را ایفا کند در تأمین مالی تولید در اقتصاد کشور با توجه به بحث برنامه هفتم. این نکته را خواستم فقط عرض کنم. 

جلیلی: امروز متأسفانه شنیدیم که کارگران یک معدن در شازند اراک دچار حادثه‌ای شدند و چند تن از آنها فوت کردند که این‌جا به همه کارگران و به ویژه خانواده آنها تسلیت عرض می‌کنم. این مباحثی که عرض کردیم در گفتگو‌های بسیار، کارشناسان نکات خوبی مطرح کردند که من توانستم برخی از نکات را بیشتر برای مردم باز کنم، این است که ما اگر امروز صحبت می‌کنیم از یک جهان فرصت، از یک ایران جهش؛ این واقعاً شعار نیست، یک برنامه عملیاتی است و این ممکن است با مشارکت دادن همه مردم، با یک دولت نقش آفرین که خود در این زمینه جدی باشد، به موقع تصمیم بگیرد، نقش ایفا کند و مهمتر از آن، برای هر ایرانی منتاسب با استعداد خودش، زمینه نقش‌آفرینی را فراهم کند. این کار یک کار جدی است و نقش رئیس جمهور بسیار مهم است. رئیس جمهور باید بداند چه هدفی دارد، در موقع تصمیم بگیرد و به موقع و صحیح عمل کند.