طبق آمار موجود کشور در پایان سال 1399 و آغاز 1400 مقدار تولید ، صادرات و تعداد طرح های اجرایی پالایشگاهی وضعیت مطلوبی نداشت اما امروزه به همت دولت سیزدهم شاهد پیشرفت چشمگیری در این حوزه هستیم . از ابتدای شروع به کار دولت سیزدهم تا پایان سال 1402 حدود 132 طرح نیمه تمام به ارزش 28 میلیارد و 500 میلیون دلار تکمیل و همزمان عملیات اجرایی 50 طرح به ارزش 47 میلیارد و 500 میلیون دلار آغاز شده است.

دولت سیزدهم تصمیم داشت تا در سال 1403، 79 طرح به ارزش 16 میلیارد دلار را تکمیل و عملیات اجرایی 50 طرح به ارزش 25 میلیارد دلار را آغاز کند اما حال این وظیفه اتمام و ادامه روند توسعه طرح های نفتی و پلایشگاهی بر دوش دولتی است که روی کار خواهد آمد.

دولت سیزدهم در عمر 1000 روزه خود توانست با رشد 63  درصدی تولید روزانه نفت و با بازاریابی فعالانه در بازار جهانی به خاطر شکوفایی دولت در حوزه دیپلماسی انرژی، زمینه همکاری های نفتی با کشور های خارجی در بخش صادرات نفتی، فرآورده های نفتی، محصولات پتروشیمی را روز به روز افزایش داده و حجم صادرات نفت خام را 40 درصد افزایش دهد و درآمد 36 میلیارد دلاری از طریق فروش نفت را کسب کند.

باتوجه‌به تحریم‌ها، توسعه صنعت گاز در دولت شهید جمهور متوقف نشد و ظرفیت تولید گاز کشور با رشد 6 درصدی، روزانه 60 میلیون مترمکعب به ظرفیت تولید گاز کشور اضافه شده است و تولید معیانات گازی نیز از 198 میلیون بشکه در سال 1400 به 259 میلیون بشکه رسیده است.

وزارت نفت در طی عقد قرارداد با شرکت‌های توانمند ایرانی برای اجرای طرح‌های کلان نگهداشت و افزایش تولید گاز همچون تکمیل و بهره‌برداری میدان‌های گازی توس، دی و آغار با حجم سرمایه‌گذاری 156 میلیون دلار، اجرای طرح تقویت فشار میادین گازی هما، وراوی و تابناک با حجم سرمایه‌گذاری 311 میلیون دلار و اجرای افزایش ضربتی تولید گاز 13 میدان نفتی مناطق مرکزی کشور با حجم سرمایه‌گذاری 3.6 میلیارد دلار، در مجموع توانست افزایش تولید بیش از 200 میلیون مترمکعبی گاز را محقق سازد.

نکته‌ای که قابل‌توجه است در این دولت روابط خارجی گازی ایران نیز فعالیت ویژه‌ای داشت و مذاکرات خوبی در زمینه عقد قرارداد صورت‌گرفته است؛ تمدید قرارداد صادرات گاز به عراق به مدت 5 سال و همچنین مذاکرات با ترکیه، ارمنستان و پاکستان جهت تمدید و احیای قرارداد از این دست اقدامات بوده است که باید مورد توجه دولت آتی قرار گیرد و مسیر توسعه در پیش گرفته را ادامه دهد.

اجرای طرحی محیط‌زیستی با توجیه اقتصادی

به‌خاطر اهمیت حفظ محیط‌زیست و درآمدزایی برای کشور، چند سالی است که جمع‌آوری گازهای همراه در دستور کار دولت‌های مختلف قرار گرفته بود، اما عملاً تا آغاز دولت سیزدهم اقدامی جدی در این زمینه صورت نگرفت.

عملکرد دولت سیزدهم در جمع‌آوری گازهای همراه اهتمام جدی به خرج داده است به‌گونه‌ای که با حجم سرمایه‌گذاری بیش از 5 میلیارد دلار  این طرح را به سرعت به مرحله اجرایی رساند. به نقل از آمار های وزارت نفت حجم سوزاندن همراه گاز نفت ایران در سال 1401 حدود 18 میلیارد و 430 میلیون متر مکعب بوده که طبق برآور ها معادل 22 درصد مقدار ناترازی گاز در زمستان این سال بود. با اقدامات انجام شده توسط دولت سیزدهم در سال 1402  حجم جمع آوری گاز های همراه روزانه 15 تا 18 میلیون متر مکعب رسیده است.

جمع‌آوری گازهای همراه که هم در جهت حفظ محیط‌زیست و هم به‌منظور رفع نیاز گاز کشور و جلوگیری از زیان اقتصادی برای کشور حیاتی است از اولویت‌های دولت سیزدهم بود؛ البته به این نکته را نیز باید توجه داشت که باتوجه‌به برنامه‌ریزی‌های انجام شده در راستای افزایش تولید نفت و گاز، طبیعتاً گازهای همراه جدید تولید می‌شود که دراین‌خصوص باید دولت آینده برنامه‌ریزی‌هایی انجام داده و امیدواریم بیشتر گازهای همراه در سطح میدان‌های نفتی و گازی ایران جمع‌آوری شود.

بهره‌برداری از ایرانی‌ترین پالایشگاه فاز 14 پارس جنوبی در عسلویه

پالایشگاه فاز 14 پارس جنوبی، با حجم سرمایه گذاری بالغ بر 2.5 میلیارد دلار مهم‌ترین پروژه دولت سیزدهم بود که پس از یک دهه به بهره‌برداری رسید. با احداث و راه اندازی آن حدود 56 میلیون متر مکعب به ظرفیت پالایشی گاز کشور اضافه شده است.

در بخش مهندسی، ساخت و راه‌اندازی این پالایشگاه شرکت‌های ایرانی سهم 100 درصدی را به نمایش گذاشتند و در مراحل ساخت آن حتی یک شرکت خارجی وجود نداشته و همچنین در حوزه تامین کالا نیز سهم شرکت های ایرانی 70 درصد بود؛ این موارد در حالی است که سهم شرکت های ایرانی در سال های ابتدایی توسعه میدان های مشترک پارس جنوبی کمتر از 30 درصد بود.

از سکوهای فاز 14 پارس جنوبی به صورت تجمعی بالغ بر 82 میلیارد متر مکعب گاز غنی برداشت شده است که تا کنون 12 میلیارد متر مکعب از گازشیرین به خطوط سراسری کشور تحویل شده است. از منظر اشتغال نیز در حال حاضر یک هزار و 100 نفر در این پالایشگاه مشغول به کار تولید گاز هستند.

در نهایت طبق اعلام مرکز آمار و بانک مرکزی، می‌توان بیان کرد دولت سیزدهم کارنامه درخشانی در حوزه نفت و گاز و بهره‌برداری از پالایشگاه‌ها را کسب کرده است؛ رشد اقتصادی گروه نفت و گاز در سال گذشته بالای 20درصد بوده که تأثیر بسزایی در رشد اقتصادی کشور داشت.

محمدرضا شمسی جامخانه – پژوهشگر اقتصادی