به گزارش راهبرد معاصر؛ چندسالی است که دلارزدایی و در مقابل آن انعقاد پیمان‌های پولی دو و یا چند جانبه وارد ادبیات اقتصاددانان و سیاستمداران شده و بسیاری از کشورها در حال انجام مبادلات خود با ارزهای محلی هستند.

به عنوان مثال اخیرا وزارت اقتصاد آرژانتین اعلام کرد، این کشور آخرین پرداخت وام 44 میلیارد دلاریش به صندوق بین‌المللی پول را با یوآن انجام داد و از ذخایر حق برداشت ویژه (SDRs) استفاده کرد؛ به گفته گابریلا سروتی، سخنگوی دولت آرژانتین، این پرداخت بدون استفاده از ذخایر دلاری بانک مرکزی انجام شده است.

با روی کارآمدن دولت سیزدهم در ایران نیز موضوع دلارزدایی در دستور کار دستگاه‌های مربوطه قرار گرفت، این موضوع با کشورهای روسیه و چین آغاز شد و در حال توسعه به کشورهای دیگر است و کشورهای منطقه نیز وارد مبادلات تجاری با ارزهای محلی با ایران شده‌‌اند.

‌ایران در مذاکرات با شرکای تجاری خود دلارزدایی را در دستور کار خود قرار داده است‌. یکی از انگیزه‌های اصلی برای دلارزدایی، کاهش تاثیر تحریم‌های ایالات متحده آمریکا است. ایران به‌ دلیل تحریم‌ها، انگیزه زیادتری نسبت به سایر کشورها برای دلارزدایی دارد.

کارشناسان اقتصادی معتقدند دلارزدایی یقینا اثربخشی تحریم‌های آمریکا را کاهش می‌دهد.

اما گسترش دلارزدایی در ماه‌های گذشته، موجب نگرانی عده‌ای ‌در داخل کشور شده است، این افراد که در دوره برجام همه تخم‌مرغ‌های خود را درون سبد آمریکا گذاشته و با خروج این کشور از برجام، نقره داغ شدند، هنوز هم به دنبال اعتلای اسکناس آمریکایی هستند.

* نگرانی از موفقیت دلارزدایی یا مشخص شدن ناکارآمدی سیاست‌های برجامی؟

یکی از افرادی که به تازگی درباره روند رو به رشد دلارزدایی در اقتصاد ایران ابزار نگرانی کرده است، محسن هاشمی است، مشخص نیست وی بر اساس کدام نگاه اقتصادی حرکت دولت سیزدهم در زمینه کاهش وابستگی به دلار را مبهم می داند.

وی در یادداشت خود که به تازگی منتشر کرده است، می‌نویسد: «در یک سال اخیر و مخصوصا در سفرهای خارجی و مقامات رسمی؛ رسانه‌های رسمی با افتخار خبر توافق دولت آقای رییسی با برخی دولت‌های مختلف از جمله شرق آسیا در مورد حذف دلار از مبادلات دو کشور و جایگزینی آن با ارزهای ملی طرفین و با کشور ثالث را اعلام کردند، فارغ از آنکه میزان جدی بودن اعتبار این خبرها تا چه حد است و کشور مقابل نیز تمام ابعاد اعلامی آن را پذیرفته یا نه و شروطی مطرح است یا خیر، ابهاماتی درباره این توافقات که به نوعی تکرار تجربه دولت آقای احمدی‌نژاد برای دور زدن تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل در دهه گذشته است، وجود دارد‌.

هاشمی در ادامه می نویسد: «اینکه اگر ایران به کشورهایی که صادرات انرژی ما به صورت نفت یا میعانات گازی را یا کالاهای دیگر شاید احتیاج مستقیم ندارند و احتمالا صادرات مجدد می‌نمایند این محصولات را صادر کنیم موجب می‌شود که تجار آن کشورها به دلال و واسطه فروش محصولات ایران به دیگر کشورهای مصرف‌کننده تبدیل شوند و باتوجه به اینکه مثلا بازار نفت خام محدود به پالایشگاه‌های مصرف‌کننده است و کالاهای دیگر نیز مصرف‌کننده خاص خود را دارد عملا ما برای کالای خاص ایران رقیب می‌تراشیم و موجب کاهش قیمت و تقاضای فروش مستقیم خودمان می‌گردد.

وی مدعی شده است: «شرکت‌ها و بانک‌های بزرگ و معتبر در عرصه جهانی در هر کشوری که باشند، تبادلات بسیار گسترده‌ای با اقتصاد امریکا و اروپا دارند و طبیعتا مبادلات تجاری با ایران موجب ایجاد خطر تحریم شدن و در خطر افتادن بازار این کشورها در اقتصاد جهانی می‌شود و در نتیجه بعضا عطای تبادل با ایران و دور زدن تحریم‌ها را به لقایش می‌بخشند و ریسک تحریم شدن را نمی‌پذیرند. لذا برای بانک‌ها و شرکت‌های کشورهای ثالث می‌تواند رخ می‌دهد، در نتیجه در اجرای توافقات موانع قابل پیش‌بینی وجود دارد که موجب عدم اجرای درازمدت تعهدات طرف مقابل می‌گردد».

* برخی به دنبال ترساندن مردم از موفقیت دولت در زمینه کاهش وابستگی به دلار هستند

در این‌باره، محمد صادقی، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس درباره اثرات دلارزدایی در اقتصاد گفت: دولت سیزدهم تلاش کرده است از ظرفیت مغفول کشورهای همسایه و منطقه برای افزایش مبادلات تجاری کشور استفاده کند و همین موضوع نیز توانسته کمک زیادی به روند دلارزدایی که دولت در یک سال گذشته پیگیر آن بوده است، داشته باشد.

وی ادامه داد: در روزهایی که اغلب کشورهای دنیا به دنبال دلارزدایی از مبادلات خود هستند، اینکه در داخل کشور ما برخی نگران موفقیت دولت در این ماجرا هستند، جای تفکر جدی درباره آنها و افکار آنها دارد، به نظر می‌رسد غربگرایان در داخل فعال شده‌اند تا این موفقیت دولت را کم ارزش جلوه دهند.

این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: آمریکا در دوره افول قرار گرفته و کشورهای جهان در حال کاهش وابستگی به دلار هستند، پایان آقایی دلار به زودی رخ خواهد داد، اینکه گفته می‌شود دلارزدایی و مبادله با ارزهای منطقه‌ای به سود دلالان خواهد بود، حرف گزافی است که عده‌ای در حال ترویج آن هستند.

صادقی افزود: اینکه گفته می‌شود ارز ایران با سایر کشورها مورد استفاده قرار نخواهد گرفت، درست نیست و باید دید کشورهایی که با آنها تجارت انجام می‌دهیم، حجم و نوع تجارت ما با آنها چگونه است، سیاست دلارزدایی می‌تواند با تجارت با کشورهای همسایه و منطقه، موفق باشد و ارز هر دو کشور نیز مورد مبادله قرار گیرد.

* ‌خروج تدریجی دلار از سبد ارزی بسیاری از کشورها و روند رو به رشد مبادله با ارزهای محلی

وی ادامه داد: اینکه عده‌ای نگاه نادرستی به وقایع بین‌ المللی دارند، می‌تواند نتیجه‌ای که از رخدادها می‌گیرند را دچار خطا کند. در شرایط فعلی، دلار در حال خارج شدن از سبد ارزی بسیاری از کشورها بوده و کشورها در حال ورود به مبادله با ارزهای محلی خود هستند.

بنابراین گزارش، مسیر دلارزدایی که در ماه‌های گذشته توسط بانک مرکزی و دولت به صورت جدی پیگیری شده است، می‌تواند بخشی از مشکلات کشور که ناشی از نوسان نرخ دلار و توسط دلالان رخ می دهد را تا حدود زیادی کنترل کند./ فارس