کارشناس حوزه آب و محیط‌زیست گفت: باید مصرف آب در بخش کشاورزی حوضه آبریز دریاچه ارومیه را به دهه 1370 برگردانیم و تا زمانی که دوباره نتوانیم این رقم را به میزان سابق برگردانیم هیچ امیدی وجود ندارد. محمد درویش در گفت‌وگو با ایلنا، درباره وضعیت احیای دریاچه ارومیه اظهار داشت: دریاچه ارومیه بعدازاینکه سال‌های تر را گذرانده اکنون مشخص‌شده اقداماتی که انجام‌شده نتوانسته در تاب آوری دریاچه مؤثر باشد و بحران جدی است. وی افزود: ما شاهدیم که در ستاد احیا نتوانستند 3.1 میلیارد مترمکعب حقابه دریاچه را که سالانه موظف بودند به دریاچه برسانند، تعداد سدهای حوضه دریاچه کاسته نشد و تعداد چاه‌های حفرشده هم در حال افزایش است؛ به‌طوری که بیش از 80 هزار حلقه چاه در حوضه این دریاچه وجود دارد، در خصوص ادعاهایی که در خصوص طرح نکاشت و یا به کاهش مطرح‌شده بود هم عملاً نمود بیرونی ندیدیم و حتی وسعت چغندرکاری در حوضه آبریز دریاچه افزایش پیداکرده است. وی ادامه داد: تنها امیدی که ستاد احیا ایجاد کرده بود اینکه طرح انتقال آب از رودخانه زاب اجرا شود که اجرایی نشد و بعید است کشاورزان و جامعه محلی منطقه اجازه دهند آب از وسط سرزمینشان عبور کرده و وارد دریاچه شود و احتمالاً همان بلایی که بر سر طرح‌های انتقال آب در اصفهان آمد، تکرار می‌شود و اجازه نمی‌دهند آب به مقصد برسد. وی تأکید کرد: مهم‌ترین اقدام برای نجات دریاچه اینکه وابستگی معیشتی به آب و خاک در حوضه دریاچه کاهش یابد و اقتصادی تعریف شود که آب‌جو نباشد. گزینه‌های معیشتی جایگزین برای کشاورزان و جامعه محلی ایجاد شود و مصرف آب در بخش کشاورزی را به دهه 1370 برگردانیم یعنی رقم 680 هزار هکتار کشاورزی را حداکثر به 320 هزار هکتار از وسعت اراضی تحت کشت برسانیم، تا زمانی که دوباره نتوانیم این رقم را به میزان سابق برگردانیم هیچ امیدی وجود ندارد و این در شرایطی محقق می‌شود که بتوانیم از دیگر پتانسیل‌های دریاچه ارومیه در حوزه آبریز دریاچه، مثل انرژی خورشیدی، بادی، زمین‌گرمایی و یا هم‌جواری با چند کشور همسایه مثل آذربایجان، نخجوان، ارمنستان، ترکیه و عراق استفاده کنیم و راه‌های دیگری برای تولید پول معرفی کنیم.
وی درباره احتمال خشک شدن کامل دریاچه در صورت تداوم روند کنونی و عدم اجرای برنامه‌های تدوین‌شده گفت: در این صورت صددرصد دریاچه خشک خواهد شد البته بستگی به میزان بارندگی دارد اگر بارش همین روند نرمال باشد و با ترسالی غیرعادی روبرو نباشیم تا 5 سال آینده دریاچه کامل خشک می‌شود و اگر سال‌های خشک شدید کمتر از 5 سال و اگر ترسالی شدید داشته باشیم این خشکی ممکن است به 10 سال هم عقب بیفتد و این‌ها در شرایطی است که ما برنامه‌ها را اجرایی نکنیم.
خشکیدن ۹۸ درصد تالاب گاوخونی
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان بابیان اینکه ۹۸ درصد تالاب گاوخونی خشک شد، گفت: مقررشده محیط‌زیست نسبت به اجرای طرح احیای گاوخونی اقدام کند.
آفتاب نیوز: منصور شیشه فروش بابیان اینکه ۹۸ درصد تالاب گاوخونی خشک‌شده است، اظهار داشت: این وضعیت قابلیت تبدیل به کانون گرد و غبار را دارد و برای اینکه این اتفاق نیفتد مقرر شد محیط‌زیست کشور نسبت به اجرای طرح احیای گاوخونی اقدام و با همکاری وزارت نیرو تأمین حق آبه‌ها را پیگیری کند. مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با اشاره به یکی از عوارض خشک‌سالی و کم بارشی تصریح کرد: یکی از این عوارض ایجاد کانون‌های گرد و غبار است و از ابتدای سال جاری تاکنون دو ماه روز‌های ناسالم ناشی از گرد و غبار گزارش‌شده است. وی خاطرنشان کرد: کانون‌های گرد و غبار در استان به علت خشک‌سالی، تغییرات اقلیمی، عدم کشت در بسیاری از زمین‌های زراعی به وجود آمده است. مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان بابیان اینکه ۳۳ درصد از مساحت استان کویری و بیابانی است، گفت: در مناطق کویری وقتی گیاهی کشت نشود و سیلاب‌ها رسوباتی به این مناطق می‌آورند و وزش باد هم این رسوبات را به صورت گرد و غبار پخش می‌کند.
کارشکنی وزارت نیرو
در آبرسانی به دریاچه
بنا بر پیش‌بینی‌ها احتمال می‌رود تا اواخر مهرماه سال جاری بخشی جنوبی دریاچه ارومیه به‌طور کامل خشک‌شده و از بین برود. برخی از کارشناسان معتقدند یکی از اصلی‌ترین دلایل ناکارآمدی ستاد احیای دریاچه ارومیه در تحقق اهداف آن، عدم پایبندی دستگاه‌هایی مثل وزارت نیرو به مصوباتی ازجمله رهاسازی حقابه دریاچه ارومیه است.
وزارت نیرو در سالیان سال نشان داده که عهده‌دار تأمین آب تمام بخش‌ها به غیر از محیط‌زیست است. سدسازی‌های گسترده و متعدد در کشور که طبیعت را از حقابه خود محروم کرده و منابع آبی و تالاب‌ها را به خشکی کشانده، نمونه این ناهماهنگی‌ها است. در این زمینه محسن موسوی خوانساری، کارشناس آب در گفت‌وگو باخبر آنلاین گفت: نمی‌توان شرایط امروز دریاچه ارومیه را صرفاً حاصل عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه دانست بلکه باید دستگاه‌هایی مثل وزارت نیرو و عدم پایبندی آن‌ها به تعهدات خود را نیز در نظر گرفت. در سال ۱۳۹۶، ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ این رهاسازی عملی شد و جریان آب با ماکسیمم دبی در آخر فصل زمستان و اول فصل بهار رها شد و دریاچه ارومیه نفس تازه‌ای گرفت. اما در سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ بخش آب وزارت نیرو، خصوصاً در استان آذربایجان غربی به تعهدات خود مبنی بر رهاسازی آب به سمت دریاچه ارومیه در فصل مشخص‌شده پایبند نماند.
گرچه رهاسازی آب انجام شد اما در فصلی این اتفاق افتاد که دیگر کشاورزی شروع‌شده بود و این آب نتوانست خود را به دریاچه برساند. لذا عدم رهاسازی آب در فصل مشخص‌شده باعث شد که دریاچه لطمه اساسی بخورد و مقداری از تراز آب آن کاسته شود.
چه باید کرد؟
دریاچه ارومیه ۷ میلیارد مترمکعب آب تجدید پذیر دارد و باید بیش از ۳ میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب، یعنی کمتر از نصف آن مقدار را به عنوان حقابه محیط‌زیستی به دریاچه ارومیه بفرستیم. قطعاً این مقدار حجم با انتقال آب تأمین نخواهد شد. شاید انتقال آب یا انتقال پساب تصفیه‌خانه‌ها بتواند قسمت کوچکی از مسئله را حل کند اما بخش اصلی به تأمین حقابه محیط‌زیستی و کنترل و مدیریت مصرف آب برمی‌گردد. در این حوزه ضرورت دارد که سطح زیر کشت کاهش پیدا کند و مصرف آب کشاورزی تا ۴۰ درصد کم شود تا بتوانیم بر مشکلات به وجود آمده چیره شویم.
در درجه اول رهاسازی آب از سدهای موجود به سمت دریاچه باید در اولویت قرار بگیرد. همچنین عملیات اجرایی سدهای نیمه‌کاره باید متوقف‌شده و دیگر اجرایی نشود. موضوع سوم بحث نکاشت و به کاشت است. نکاشت به معنی این است که سطح زیر کشت کاهش پیدا کند و به کاشت در راستای افزایش بهره‌وری در مصرف آب است به‌گونه‌ای که با تغییر الگوی کشت، مصرف آب کشاورزی تا ۴۰ درصد کاهش پیدا کند.
کاهش ۲۲ سانتی تراز آب دریای خزر
نماینده بندرانزلی در مجلس، کاهش تراز دریای خزر را موجب افزایش تکثیر سنبل آبی دانست و گفت: نسبت به سال گذشته شاهد پس رفت آب دریا و کاهش ۲۲ سانتی تراز آب هستیم که روی تالاب هم اثرگذار است. آفتاب نیوز: احمد دنیامالی، از تالاب انزلی به عنوان یکی از ذخایر ارزشمند طبیعی کشور یاد کرد و ادامه داد: اگر به مشکلات تالاب انزلی رسیدگی نشود، با مشکلات زیست‌محیطی مواجه خواهیم شد. وی بابیان اینکه کاهش تراز آب دریای خزر تالاب انزلی را در معرض خشک شدن قرار داده است، عنوان کرد: آب و فاضلاب سه شهرستان رشت، بندرانزلی و صومعه‌سرا در وضعیت تالاب انزلی بسیار مهم است و لذا دولت و مجلس بر رفع بحران‌های زیست‌محیطی این اکوسیستم ارزشمند تأکید دارند. نماینده بندرانزلی در مجلس، بابیان اینکه نسبت به سال گذشته شاهد پس رفت آب دریا و کاهش ۲۲ سانتی تراز آب هستیم که روی تالاب هم اثرگذار است، متذکر شد: افزایش حریم تالاب از ۱۹ هزار هکتار به ۲۲ هزار هکتار مشکلاتی را برای ساکنان منطقه ایجاد کرده و برخی از روستا‌ها صد درصد در حریم تالاب قرار گرفتند؛ البته با همکاری دادگستری استان تاکنون ۲۰۰۰ هکتار را از حریم خارج کردیم و برای احقاق حقوق مردم تلاش می‌کنیم.