محبوبه ولی
مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران دیروز بالاخره بعد از چند روز سکوت حامیانش، سعی کرد به انتقادها و طعن و کنایه‌ها درباره سفر بی‌خبرش به مسکو بعد از مذاکرات برجامی در دوحه، پاسخ دهد.
چهارشنبه گذشته بعد از آنکه مذاکرات برجامی در دوحه پایان یافت، اعلام شد که مذاکره‌کنندگان برای مشورت به پایتخت‌های خود بازگشتند. علی باقری کنی و هیأت همراهش اما دوحه را نه به مقصد تهران، بلکه به مقصد مسکو ترک کردند و ساعتی بعد هم این توئیت میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی بود که حضور او در مسکو را نشان می‌داد.
کسی فکرش را هم نمی‌کرد که روزی سرنوشت برجام از خاک اوکراین بگذرد؛ اما این روزها هر پیشرفت و پسرفتی در داخل خاک این کشور، مناسبات شش قدرتی که در توافق هسته‌ای، طرف ایران هستند را به هم می‌زند
در واقع سفر باقری اعلام رسمی نشد، بلکه طرف روسی خبر آن را البته نه در فضای مجازی، بلکه در توئیتر منتشر کرد. بنا بر آن توئیت، باقری در آن سفر با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه دیدار و گفت‌وگو کرد؛ دیداری که اولیانوف آن را «یک تبادل نظر بسیار حرفه‌ای» خواند اما منتقدان در ایران آن را یک پرده آشکار از شرق‌گرایی دولت رئیسی و تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای او ارزیابی کردند.
همین باعث شد که سفر اعلام نشده باقری کنی به روسیه بلافاصله پس از نشست دوحه، انتقادهای تند و تیزی را از سوی جبهه مقابل دولت در پی داشته باشد. علی مطهری در صفحه توئیترش به کنایه نوشت: «سیاست شرق‌گرایی در ایران به آنجا رسیده که قبل از مذاکره دوحه، وزیر خارجه روسیه به ایران می‌آید، یعنی این مذاکره بدون حضور ما، با اجازه ماست و بعد از مذاکره دوحه هم بلافاصله هیأت مذاکره‌کننده ایرانی برای دادن گزارش و دریافت رهنمود به مسکو می‌رود، بدون آنکه گزارشی به مردم داده باشد.»
یک توجیه ساده برای یک اتهام بزرگ
در تمام این چند روزی که انتقادات به سفر اعلام نشده باقری به مسکو ادامه داشت، حامیانی چون کیهان نیز همزمان که از عملکرد تیم مذاکره‌کننده حمایت می‌کردند، در این مورد سکوت معناداری داشتند. تا اینکه درنهایت باقری‌کنی دیروز به این سوال که «چرا بلافاصله پس از مذاکرات برجامی در قطر، دوحه را به مقصد مسکو ترک کرده نه تهران»، این گونه پاسخ داد: «ما در طول دوران مذاکرات، با همه طرف‌های مذاکره از جمله چین و روسیه رایزنی و مشورت کردیم. چین به دلیل وضعیت کرونا شرایط مناسبی برای سفر ندارد به این جهت ما با چینی‌ها از طریق سفارت آنها در تهران و سفارت ما در پکن و از طریق تلفن رایزنی‌های مستمری داریم و به علت آنکه روس‌ها محدودیت کرونایی ندارند بعضی وقت‌ها یا آنها می‌آ‌یند یا ما می‌رویم.»
علی باقری درنهایت دیروز نبود محدودیت‌های کرونایی را دلیل سفر اعلام نشده‌اش به مسکو عنوان کرد. او در واقع سعی کرده با یک توضیح ساده، اتهام سنگین شرق‌گرایی را از دوش خود و دولت متبوعش بردارد؛ اما دلایل او قطعا برای منتقدانش قانع‌کننده نخواهد بود
در واقع دست راست سعید جلیلی سعی کرده با یک توضیح ساده، اتهام سنگین شرق‌گرایی را از دوش خود و دولت متبوعش بردارد اما دلایل او قطعا برای منتقدان اصولگرایش هم قانع‌کننده نخواهد بود.
جواد آرین‌منش، نماینده ادوار هفتم و هشتم مجلس شورای اسلامی، فعال سیاسی اصولگرایی است که منتقد سیاست شرق‌گرایی دولت است. او با اشاره به جنگ روسیه و اوکراین به «فردا» گفته است: «در موضوع مذاکرات دیدیم که روسیه بعد از آغاز جنگ اوکراین ادامه مذاکرات را گره زد به تحریم‌نشدنش و از همان‌جا بود که چالش در روند مذاکرات آغاز شد. در مقطع کنونی این انتقاد به مسئولان وجود دارد که چرا جزئیات ارتباط ما با روسیه را پنهانی پیش می‌برید؟»
بازی‌های مسکو در بازار نفت و انرژی
او ادامه داده است: «وقتی آقای باقری بدون تعلل بعد از مذاکرات در دوحه به روسیه می‌رود، این پرسش برای مردم به وجود می‌آید که چرا؟ ارتباط با کشورهای مختلف از جمله کشورهای شرقی و منطقه‌ای خوب است اما این ارتباطات نباید باعث محدود شدن ما شود. ایراد کار آنجاست که احیانا سرنوشت مسائل ما به کشوری خاص از جمله روسیه گره بخورد.»
این نماینده ادوار مجلس با اشاره به آسیب‌های متعددی که ایران در طول تاریخ از جانب روسیه متحمل شده، تاکید کرده که باید در پی منافع خود باشیم و به همان سیاست درست نه شرقی، نه غربی ابتدای انقلاب بازگردیم.
این هشدارها زمانی رنگ و بوی تندتری به خود می‌گیرند که بازی‌های مسکو در بازار نفت و انرژی نیز آشکار می‌شود. واقعیت این است که در شرایط پیچیده فعلی، اجرای سیاست نه شرقی، نه غربی گاو نر می‌خواهد و مرد کهن!
علی مطهری در ادامه انتقادش نسبت به سفر اعلام نشده باقری به مسکو نوشته: «بدیهی است که روسیه مایل نیست که برجام احیا و ایران وارد بازار نفت و گاز شود چون با هدف او در تجاوز به اوکراین سازگار نیست. متأسفانه مسئولان ما منافع ملی را با منافع روسیه پیوند زده‌اند.»
بلومبرگ هم دیروز گزارش داد که ایران نفت خود را به قیمت تقریبا 10 دلار کمتر از نفت برنت به چین می‌فروشد تا بتواند با نفت روسیه که قرار است ماه اوت وارد بازار این کشور شود، رقابت کند؛ در حالی که پیش از حمله نظامی روسیه به اوکراین، ایران نفت خود را با تخفیف چهار تا پنج دلاری به چین می‌فروخت.
گزارش بلومبرگ می‌افزاید: «آمار شرکت تحلیل داده‌های کپلر نشان می‌دهد روسیه با دادن تخفیف‌های چشمگیر به چین بخشی از عرضه نفت ایران در بازار چین را تصاحب کرده، به طوری که بیش از ۴۰ میلیون بشکه نفت ایران در آب‌های آسیای شرقی در نفتکش‌ها انبار شده و منتظر مشتری هستند.»
وقتی سرنوشت برجام از کی‌یف می‌گذرد!
از سوی دیگر دیروز اوکراین و روسیه هر دو اعلام کردند که «لوهانسک» در شرق اوکراین سقوط کرده است. در واقع مسکو هر روز با شکست و پیروزی‌هایش در اوکراین و تصمیماتی که به بازار نفت و انرژی تحمیل می‌کند، معادلات و نیمچه نظم سیاسی و اقتصادی جهان را به هم می‌ریزد و مذاکرات برجام نیز دستمایه همین تغییر و تحولات می‌شود.
کسی فکرش را هم نمی‌کرد که روزی سرنوشت برجام از خاک اوکراین بگذرد اما این روزها هر پیشرفت و پسرفتی در داخل خاک این کشور، مناسبات شش قدرتی که در توافق هسته‌ای، طرف ایران هستند را به هم می‌زند. هر چه این پیشرفت و پسرفت‌ها نزدیک‌تر به کی‌یف باشند، تکانه‌های سیاسی و اقتصادی آن هم شدیدتر است؛ از این روست که نمایندگان ایران، این روزها بیش از پیش وابسته به مسکو شده‌اند؛ به ویژه آنکه قدرت عملی برای خنثی کردن تمام آنچه بر سرنوشت برجام اثر می‌گذارد، ندارند.