وجود ارقام کلان یارانه‌ای در بودجه‌های سنواتی نشان از آن دارد که حاکمیت پیوسته در این سال‌ها در تلاش بوده از اقتصاد خانوار و به ویژه دهک‌های پایین درآمدی جامعه حمایت کند، اما شیوه این حمایت متأسفانه به شکلی بوده‌است که به شکل‌گیری جریان‌های اقتصادی معروف به «شکارچیان یارانه‌های بودجه‌ای» منتج شده‌است، این اشخاص با شناسایی دقیق کالا‌های مشمول انواع یارانه تشکیلاتی را راه اندازی کرده‌اند که نهایت استفاده را از کالا‌های یارانه‌ای موجود در اقتصاد ایران ببرند، به طور نمونه از اختلاف قیمتی بیش از ۶۰۰ هزار تومانی یک کیسه آرد در بازار داخلی و کشور‌های همسایه و رونق کسب و کار قاچاقچیان در هشت ماه اخیر که بگذریم، برخی از اصناف و صاحبان صنایع غذایی در سال‌های گذشته بیشترین استفاده را از یارانه نهفته در کالا‌های اساسی برده‌اند، این افراد با تغییر کوچکی در کالای اساسی یارانه‌ای این کالا را به کالا‌های دیگری تبدیل و به سایر کشور‌ها صادر کرده‌اند و در این بین مردم که از درآمد محدودی برخوردارند، در حد مصرف اندک خود از این کالا‌های یارانه‌ای بهره برده‌اند، حال دولت سیزدهم با درک هدر‌روی یارانه‌های پرداختی به کالا‌های اساسی، نرخ برخی از کالا‌های یارانه‌ای مانند آرد را برای مصارفی جز نانوایی‌های سنتی افزایش داده‌است تا صاحبان اصناف و صنایع غذایی که تا‌کنون با کالا‌های یارانه‌ای تولید و صادرات انجام می‌دادند، زین پس مواد اولیه خود را از کشاورزان داخلی و بازار جهانی با نرخ واقعی خریداری کنند و مصرف‌کنندگان این محصولات نیز بهای حقیقی این کالا‌ها را پرداخت کنند. در این بین دولت از محل تعدیل یارانه آرد به منابعی دست پیدا می‌کند که می‌تواند به شکل هوشمند یارانه به نیازمندان واقعی ارائه دهد.
شیوه توزیع کالا‌های اساسی و یارانه‌ای در ایران موجب شده هم جریان قاچاق کالا‌های یارانه‌ای از کشور به سایر کشور‌ها تشدید شود و هم اینکه بعد از رویدادهایی، چون افزایش دور ریز و مصرف غیر استاندارد این کالا‌ها و خشکسالی و تنش اوکراین و روسیه و رشد نرخ جهانی انرژی و به تبع آن جهش نرخ جهانی مواد غذایی مهاجرت از کشور‌های منطقه به ایران افزایش یابد، در این میان نیز شاهد جهش صادرات صنایعی هستیم که مزیت اصلی رشد صادرات این صنایع و پیروزی محصولات این صنایع در رقابت با کالا‌های خارجی عموماً برخورداری از امتیاز مواد اولیه و مصرفی ارزان قیمت و یارانه‌ای آن‌ها است.
در سال‌های گذشته نیز تنظیم‌کنندگان بودجه‌های سنواتی به جای اینکه محل مصرف کالا‌های اساسی یارانه‌ای را مورد رصد و بررسی قرار دهند تا متوجه سهم اندک مصرف‌کنندگان واقعی حقیقی و مصارف بالای مصرف‌کنندگان سرمایه‌ای و صنعتی و نیمه صنعتی شوند، سال به سال بودجه واردات کالا‌های اساسی را به تصور حمایت از معیشت مردم جامعه بالا می‌بردند و به واسطه پرداخت یارانه ارزی برای واردات این کالا‌ها در حقیقت به تولید‌کننده داخلی اجازه ورود به عرصه تولید این کالا‌های وارداتی را نمی‌دادند.
توزیع کور
حال که مشخص‌شده بیشترین انتفاع را از پرداخت یارانه‌های کور به کالا‌های اساسی برخی از اشخاص غیر ذی‌حق برده‌اند، خوشبختانه دولت سیزدهم در صدد اصلاح صحیح یارانه‌ها برآمده‌است و در کنار تأمین آرد یارانه‌ای نانوایی‌های سنتی نرخ آرد سایر مصارف را تغییر داده‌است.
این تصمیم صحیح به شرطی نتیجه مناسب در بر دارد که روی نحوه صحیح مصارف آرد یارانه‌ای نانوایی‌های سنتی نظارت شود، زیرا هم اکنون که نرخ آرد افزایش یافته‌است عده‌ای به آرد یارانه‌ای نانوایی‌های سنتی به عنوان طعمه کانون رانت توجه دارند، از دیگر سو اشخاصی که صاحب رانت اطلاعاتی تغییر نرخ‌ها بودند در ماه‌های اخیر اقدام به احتکار کالاهایی، چون روغن، ماکارونی و شکر کرده‌اند و عملاً از طریق احتکار قحطی مصنوعی در بخشی از بازار را رقم زده‌اند باید با بررسی تولید و فروش و موجودی انبار‌ها و ضمن برخورد با خاطیان، این کالا‌ها نیز عرضه شود.
شکارچیان
همان زمانی که اختلاف قیمت هر کیسه آرد یارانه‌ای با بازار کشور‌های همسایه به ۷۰۰ هزار تومان رسید، مشخص بود که به سرعت گعده‌هایی برای قاچاق آرد و دیگر کالا‌های اساسی مشمول دریافت یارانه ارزی و ریالی از بازار ایران به مقصد کشور‌های همسایه شکل خواهد گرفت، از سوی دیگر ارزانی کالا در ایران، کشور را به مقصد مهاجران از کشور‌های اطراف تبدیل می‌کند، از این‌رو با توجه به رشد نرخ جهانی مواد غذایی ایران یا باید کما‌فی‌السابق ارز بیشتری برای واردات کالا‌های اساسی یارانه‌ای از جیب مردم اختصاص می‌داد (که بخش زیادی از آن نیز نصیب قاچاقچیان و مهاجران غیر قانونی به کشور می‌شد) یا اینکه به شکل منطقی قدم در مسیر اصلاحات اقتصادی بگذارد و از سیاست‌های قیمتی و مقداری و غیر قیمتی برای تعدیل مصرف کالا‌های اساسی، چون آرد کمک بگیرد که شواهد نشان می‌دهد دولت نرخ آرد برای مصارف و نیاز‌های صنعتی و نیمه‌صنعتی را تعدیل کرد تا اصناف مذکور مصارف آرد خود را به طور مستقیم از کشاورزان یا از طریق واردات تهیه کنند.
مصارف جاری بودجه آنقدر افزایش یافته‌است که کل بودجه ایران به بودجه جاری تبدیل شده‌است و در این میان سهم یارانه‌های ریالی و ارزی و کالایی سال به سال رشد می‌یابد، اما متأسفانه گروه‌های هدف نیز دسترسی چندانی به یارانه‌ها ندارند و این یارانه‌ها نصیب اشخاص غیر ذی‌حق می‌شود.
به طور نمونه گعده‌هایی در اقتصاد ایران شکل گرفته‌است که این اشخاص شکارچیان یارانه‌های ریالی و ارزی و کالایی هستند و کجا که دولت در جهت حمایت از اقشار ضعیف جامعه می‌خواهد یارانه‌ای پرداخت کند، این اشخاص ظاهر می‌شوند و بیشترین سهم را از این یارانه‌ها می‌برند این رخداد تا جایی ادامه یافته‌است.
مخالفان هدفمندی یارانه‌ها
در این میان از آنجایی که عده‌ای روی ارتزاق غیر‌قانونی از یارانه‌های پیدا و پنهان نقدی و کالایی در اقتصاد ایران حساب درازمدت باز کرده‌اند و بر همین اساس هلدینگ و کارخانه و بنگاه راه‌اندازی و حتی اقدام به اخذ تسهیلات کلان ارزی و ریالی از صندوق توسعه ملی و بانک‌ها کرده‌اند، پس کامشان از حذف هر گونه یارانه تلخ می‌شود و طبیعی است که از طریق عوامل رسانه‌ای خود بخواهند دست به انحراف افکار عمومی در مورد اصلاحات اقتصادی اخیر بزنند.
جزئیات برنامه آزمایشی دولت برای فروش نان با کارت یارانه
به گزارش فارس به تازگی موضوع فروش نان با کارت یارانه به صورت آزمایشی مطرح شده‌است.
البته دولت تأکید کرده‌است تا پایان سال نان سنتی برای مردم گران نمی‌شود.
در این باره اصغر پابرجا در پاسخ به اینکه آیا قرار است فروش نان با کارت یارانه انجام شود، به خبرنگار فارس گفت: طرحی آزمایشی در استان زنجان اجرا شده که فروش نان با کارت یارانه انجام می‌شود.
رئیس اتحادیه نانوایان سنگک با اشاره به جزئیات این طرح گفت: برای هر فرد سرانه مصرف روزانه ۳۳۰ گرم تعیین‌شده که این میزان به نرخ دولتی فعلی محاسبه می‌شود و اگر قرار باشد بیش از این مصرف شود به نرخ آزاد حساب خواهد شد.
پابرجا افزود: هر یک قرص نان سنگک ۴۵۰ گرم است و ۳۳۰ گرم، حدود سه چهارم نان سنگک به حساب می‌آید و این میزان برای مصرف روزانه یک فرد معمولی کافی است.
پابرجا توضیح داد: بر اساس بررسی‌ها و کار کارشناسی این اقدام دولت می‌تواند تا ۳۰ درصد در کاهش مصرف مؤثر باشد.
نان سنتی تا پایان سال برای مردم گران نمی‌شود
از سوی دیگر، سخنگوی اقتصادی دولت گفت: تا پایان امسال اجازه افزایش پرداخت از جیب مردم برای نان سنتی داده نمی‌شود.
به گزارش فارس، احسان خاندوزی در خبر شبکه یک سیما اظهار داشت: بیش از یک هزار میلیارد تومان یارانه کالا‌های اساسی روزانه در کشور ما به شیوه‌ای پرداخت می‌شود که به جیب مردم و مصرف‌کنندگان نمی‌رسد که از کشور به شکل قاچاق خارج می‌شود.
وی افزود: در سال گذشته ۳۱ درصد افزایش واردات کالا‌های اساسی را داشتیم، در حالی که مصرف داخلی به این میزان نیست.
سخنگوی اقتصادی دولت اظهار داشت: طی دو هفته ابتدایی امسال بیش از ۲۵۰ درصد افزایش مصرف آرد در کشور وجود داشته‌است. ناآرامی‌های اخیر در منطقه اوراسیا موجب شد قیمت‌های جهانی افزایش یابد و کمبود‌ها در زمینه کالا‌های اساسی در کشور‌ها باعث افزایش قیمت کالا‌های اساسی شد، به طوری که باعث شد گندم تا ۶۰ درصد، روغن تا حدود ۸۰ درصد در بسیاری از کشور‌ها افزایش قیمت یابد.
خاندوزی با بیان اینکه از جیب مردم ایران بیش از هزار میلیارد تومان یارانه کالا‌های اساسی روزانه بیرون می‌رفت، بیان داشت: بیش از ۸۰ درصد مصرف گندم در کشور برای پخت نان سنتی است و مابقی برای صنف و صنعت، شیرینی‌جات، ماکارونی و نان‌های غیر سنتی استفاده می‌شود.
وی افزود: اجازه افزایش پرداخت از جیب مردم برای نان سنتی تا پایان سال ۱۴۰۱ داده نمی‌شود.
عرضه ماکارونی در خرده‌فروشی‌ها سرعت می‌گیرد
از سوی دیگر به گفته معاون وزیر جهادکشاورزی، به همه ۲۰۰ کارخانه ماکارونی سهمیه کامل آرد داده خواهد شد و قفسه فروشگاه‌ها از ماکارونی طی دو روز آینده پر خواهد شد.
به گزارش ایرنا، «محمد قربانی» معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرد: قیمت نان سنتی برای مردم هیچ افزایشی نخواهد داشت و مردم با همین قیمت نان را خریداری خواهند کرد، چون یارانه مابه‌التفاوت قیمت نان پس از اصلاح یارانه آرد، در بودجه دیده شده‌است.
وی با اشاره به اصلاح یارانه آرد بیان کرد: این حرکت در بلندمدت به نفع مردم است. ۲۵۰هزار تن قاچاق گندم در سال گذشته داشتیم که رشد ۲۰۰ درصدی نسبت به سال ۱۳۹۹ داشت. صادرات آرد یارانه‌ای در قالب ماکارونی و بیسکویت نیز ۲۵۰ هزار تن در سال است. ۲۰ تا ۲۵ درصد هم ضایعات آرد است. قاچاق غیرمکشوفه هم داریم. این‌ها نشان می‌دهد گندمی که کیسه‌ای ۳۸ هزار تومان است خارج از مرز ۸۰۰ هزار تومان است که جذابیت برای قاچاق ایجاد کرده‌است.
معاون وزیر جهادکشاورزی اضافه کرد: همزمان دو پدیده خشکسالی و جنگ اوکراین را در جهان داریم که میزان تولید غلات را کاهش داده‌است. جنگ اوکراین و روسیه هم مزید بر علت‌شده، چون این دو کشور ۲۰ درصد غلات جهان را تأمین می‌کنند و عرضه جهانی را کم کرده‌است. پیش‌بینی می‌شود تبعات این جنگ تا پنج سال آینده در بازار جهانی ادامه داشته باشد. حدود ۳۵ درصد هم افزایش قیمت جهانی داریم.
وی با بیان اینکه به مردم اطمینان می‌دهیم که در تأمین غلات هیچ مشکلی نداریم، گفت: تولیدکنندگان ماکارونی آماده تولید با قیمت جدید هستند. در تأمین گندم صنف و صنعت هیچ مشکلی نداریم. به همه ۲۰۰ کارخانه ماکارونی سهمیه کامل داده خواهد شد و قفسه فروشگاه‌ها از ماکارونی طی دو روز آینده پر خواهد شد.
به گفته وی، کشور‌های اطراف مثل جاروبرقی دارند آرد و گندم ایران را می‌مکند و دولت باید اصلاح و واقعی‌سازی قیمت را انجام دهد که اقدام بنیادی و اساسی است و یارانه به سفره مردم خواهد رسید.
سامانه مشترک مانع خروج آرد از شبکه توزیع می‌شود
از سوی دیگر با توجه به اینکه هم اکنون صرفاً نانوایی‌های سنتی‌پز از آرد یارانه‌ای برخوردارند، بیم آن می‌رود که آرد از این شبکه مورد سوء‌استفاده قرار گیرد. مدیر کل هماهنگی آرد و نان شرکت بازرگانی دولتی ایران در این‌باره گفت: دسترسی سامانه «یکپارچه مدیریت آرد» به‌زودی به ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، برای نظارت بر تولید و توزیع آرد فراهم خواهد شد.
به گزارش فارس، به نقل از روابط‌عمومی شرکت بازرگانی دولتی ایران، محمدحسن جلالی با اشاره به اینکه دو سامانه در این شرکت بر فرآیند کالا‌های اساسی در کشور نظارت می‌کنند، افزود: سامانه «یکپارچه مدیریت آرد»، خرید آرد توسط نانوایان، فروش آن توسط کارخانجات و حمل و نقل آرد را در کشور ثبت و رصد می‌کند.
وی با اشاره به اینکه برای اجرای کامل این سامانه و اتصال آن به سامانه نظارتی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، دستورالعمل‌هایی مورد نیاز است که در دست تهیه و تدوین است، اظهار کرد: با دریافت نظرات ستاد مذکور و با نهایی شدن آیین‌نامه، این سامانه قادر خواهد بود تمامی فرآیند‌های آرد کشور را به منظور برخورد با تخلفات احتمالی کنترل کند.
مدیر کل هماهنگی آرد و نان شرکت بازرگانی دولتی ایران همچنین از وجود سامانه کنترل دیگری در این شرکت خبر داد و خاطر نشان کرد: سامانه سیفا نیز فرآیند خرید و فروش گندم و سایر کالا‌های اساسی در مراحل خرید، ذخیره‌سازی، انبارداری و خروج این کالا‌ها از انبار‌ها را به‌طور کامل رصد می‌کند.
گفتنی است، با اتصال سامانه‌های یاد شده، تمامی مراحل تولید، توزیع و حمل آرد با این سامانه، کنترل و از خروج آرد از شبکه توزیع و قاچاق آرد جلوگیری خواهد شد.