آرزو مسیبزاده-مشاور تغذیه و رژیم درمانگر
ستاره صبح- در حال حاضر بیش از ۴۲۰ میلیون نفر در سراسر جهان به دیابت مبتلا هستند که در چهار دهه گذشته این تعداد چهار برابر افزایش داشته است و بر اساس تخمین سازمان جهانی بهداشت این رقم تا پایان این دهه به بیش از نیم میلیارد نفر خواهد رسید. بر اساس آخرین آمار سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۱۶ میلادی، دیابت هفتمین عامل مرگومیر گزارش شده است. لازم به ذکر است که از هر دو بیمار مبتلابه دیابت، یک مورد هنوز تشخیص داده نشده است که بهسادگی با تشخیص اولیه و رعایت موارد ساده مربوط به سبک زندگی قابلکنترل است. امروز (23 آبان) «روز جهانی دیابت» است و فرصت مناسبی برای افزایش آگاهی در مورد عوارض، انواع، درمان و پیشگیری از دیابت است.
دیابت یک بیماری خاموش است که آمار آن در جهان بهشدت رو به افزایش است که متأسفانه ایران هم از آن مستثنی نیست. 23 آبان بهعنوان «روز جهانی دیابت» نامگذاری شده و به این بهانه در این نوشتار درباره نکات تغذیهای مرتبط با پیشگیری و کنترل این بیماری بیان میشود.
دیابت چیست؟
مختل شدن کنترل قند خون در بدن را دیابت میگویند. گاهی این اختلال به دلیل نبود انسولین است که به آن دیابت نوع یک و گاهی به دلیل عدم کارایی انسولین در بدن است که به آن دیابت نوع دو میگویند. دیابت نوع یک معمولاً در سنین پایین و به دلیل تخریب سلولهای سازنده انسولین توسط سیستم ایمنی بدن اتفاق میافتد و درواقع یک بیماری خود ایمنی محسوب میشود؛ اما در دیابت نوع 2 انسولین در بدن تولید میشود، اما مقاومت به آن در بدن وجود دارد و به انسولین اجاره اجرای عملکردهایش را نمیدهد. بروز دیابت نوع 2 به عوامل زیادی بستگی دارد؛ افرادی که اضافهوزن دارند، تحرک ندارند، سابقه خانوادگی دیابت دارند، چربی و فشارخون بالا دارند بیشتر در معرض خطر این بیماری هستند؛ بنابراین با آگاهی و تغییر در سبک زندگی میتوان از این بیماری پیشگیری کرد.
چرا به دیابت بیماری خاموش میگویند؟
متأسفانه ممکن است فردی مدتها به این بیماری مبتلا باشد، اما از آن مطلع نباشد، درحالیکه قند بالا در بدن او آسیبهای خود را ایجاد میکند؛ بنابراین توصیه میشود افراد سالم هر سه سال یکبار وضعیت قند خون خود را چک کنند.
عوارض عدم کنترل قند خون در دیابت
اگر فرد دیابتیک به کنترل قند خون بیتوجه باشد، عواقبی ازجمله آسیب کلیوی، آسیب چشمی مثل آبمروارید و آبسیاه، عدم بهبود زخمها، بیماریهای قلبی عروقی را در پی خواهد داشت.
رژیم غذایی مناسب در افراد مبتلابه دیابت
در مورد دیابت نوع یک که درمان بهصورت انسولین تراپی است، تطابق میزان کربوهیدرات دریافتی با تعداد واحدهای انسولین در هر وعده ضروری است؛ بنابراین اگر مبتلابه این نوع دیابت هستید بایستی بهطور منظم تحت نظر متخصص غدد و تغذیه باشید؛ اما در مورد دیابت نوع 2 کاهش وزن و ورزش نقش بسیار مهمی در کنار دارودرمانی دارد که در مواردی حتی به درمان کامل این بیماری در سالهای اول ابتلا منجر میشود. همچنین در رژیم غذایی این افراد تعداد وعدهها و میان وعدهها مهم است که بهتر است بهصورت 3 وعده اصلی و 3 الی 4 میان وعده در روز باشد؛ درواقع دریافت حجم زیاد غذا در یک وعده و یا حذف وعده و یا میان وعده، کنترل قند خون را با چالش روبرو میکند.
بیماران دیابتی از پروتئین سویا غافل نشوند. سویا در رژیم روزانه افراد دیابتی اثرات خوبی ازجمله کاهش چربی و کاهش وزن را به دنبال دارد. مصرف فیبرها مثل سبوسها (نانهای تیره) و سبزیجات غیر نشاستهای بهشدت توصیه میشود. نکته آخر اینکه مراقب قندهای پنهان در خوراکیها باشید؛ نوشابهها، آبمیوههای صنعتی، کیک و بیسکوییت، شیرکاکائو، ژله، انواع شکلات و بستنیها قند بالایی دارند.