ماجرای افزایش ناگهانی قیمت بلیت‌های شرکت‌های هواپیمایی در شرایط پرترافیک خبری به نسبت تکراری است و در حوادث و روزهای مختلف رخ داده است؛ چه ریشه این ترافیک زلزله در یک استان باشد و چه سفر زیارتی. تازه‌ترین خبر به موضوع دوم مربوط است و بلیت‌های آژانس‌های هوایی برای سفر به شهرهای زیارتی عراق روزبه‌روز گران‌تر می‌شوند و نکته خبرساز هم ترفندهای مختلف برای رسیدن به این افزایش قیمت است؛ اما در سمت دیگر شرکت‌های مسافربری هوایی و ایرلاین‌ها معتقدند قیمت‌های مصوب استاندارد نیست یا اینکه روند عملکرد خود را قانونی می‌دانند. ماجرا تازه اما دقیقا چه هست و ریشه این مشکلات به چه برمی‌گردد؟
بلیت‌های اربعین چارتری پرید؟
درحالی‌که هفته پیش‌رو مراسم اربعین است و این مراسم امسال هم به دلیل ویروس کرونا با محدودیت‌هایی همراه است و شاید به‌همین‌دلیل تقاضا به سمت سفر هوایی بیشتر شده است. در این فاصله کمتر از یک هفته‌ای عرضه بلیت به نرخ مصوب توسط ایرلاین‌ها انجام نمی‌شود و زائران سرگردان میان آژانس‌های مسافری به‌دنبال خرید بلیت هستند. براساس اعلام سازمان‌های هواپیمایی کشوری و حج و زیارت با توافق با شرکت‌های هواپیمایی، قرار بود بازه زمانی پروازهای اربعین از ۲۸ شهریور تا ۱۰ مهر و زمان فروش بلیت پروازهای اربعین از ۲۶ شهریور باشد و نرخ فروش نیز برای پروازهای رفتوبرگشت از تهران به نجف پنج و یک‌طرفه ۳.۲ میلیون تومان تعیین شده است. بااین‌حال دو روز از آغاز این بازه زمانی گذشته و خبری از فروش بلیت پروازهای اربعین نه در آژانس‌های هواپیمایی، نه در وب‌سایت‌های رسمی ایرلاین‌ها و نه در وب‌سایت‌های فروش بلیت هواپیما نیست. براساس گزارش مهر، حتی سه شرکت هواپیمایی که برای روزهای جاری اقدام به فروش یک‌طرفه تهران - نجف با نرخ ۳.۲ میلیون تومان کرده بودند، درحالحاضر از فروش بلیت خودداری می‌کنند. تنها چند ایرلاین خارجی فروش بلیت پروازهای اربعین با قیمت‌های ۹ تا ۲۰ میلیون تومانی دارند که خرید آنها از استطاعت بسیاری از زائران اربعین خارج است. شنیده شده مقامات عراقی گفته‌اند برای هر پرواز مازاد بر ۱۲۰ پرواز در هفته (موافقت‌نامه‌ای که قبلا بین دو کشور ایران و عراق به امضا رسیده) باید مبلغی به‌عنوان عوارض پرداخت شود که مسئولان سازمان هواپیمایی کشورمان در‌حال رایزنی از طریق وزارت امور خارجه برای حل مسئله هستند. احتمال دارد که همین مسئله موضوع فروش بلیت‌های پنجمیلیونتومانی را دچار وقفه کرده باشد. دراین‌باره البته سیاوش امیرمکری، سرپرست سازمان هواپیمایی کشوری هم درباره مسئله فروش بلیت‌های پنج‌میلیونی گفته: در یکی، دو روز گذشته گزارش‌هایی به ما رسیده است که بعضی از مراکز فروش بلیت هواپیما صرفا بلیت یک‌طرفه برای سفر به عراق عرضه کرده‌اند که این خلاف توافق حاصل‌شده و مقررات است. سازمان هواپیمایی کشوری درحالحاضر پیگیر رفع این مشکل است که بلیت دوطرفه به متقاضیان ارائه شود و خرید بلیت یک‌طرفه اختیاری باشد. این اظهارنظر سرپرست سازمان هواپیمایی کشوری تا حدودی می‌تواند به معنی پذیرش بی‌مسئولیتی ایرلاین‌ها و تلاش آنها برای افزایش درآمد از محل پروازهای اربعین از سوی دستگاه سیاست‌گذار در صنعت هوانوردی باشد. اگرچه یکی از مسئولان سازمان هواپیمایی کشوری هم به مهر گفته فروش بلیت پنجمیلیونتومانی در دفاتر مرکزی دو ایرلاین آغاز شده است و فروش یکی از ایرلاین‌ها هم تا ساعاتی دیگر آغاز می‌شود اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که همچنان و تا لحظه تنظیم این گزارش خبری از این بلیت‌ها نیست. دراین‌باره البته برخی خبرگزاری‌ها به نقل از منابع بدون نام نوشتند که همه سهمیه ما به‌صورت چارتری به فروش رفته و درحالحاضر به‌دنبال دریافت مجوز برای برقراری پرواز فوق‌العاده هستیم و در صورت صدور مجوز، باز‌هم بلیت عرضه خواهیم کرد.
ایرلاین‌ها چه الزام قانونی‌ای داشتند؟
شرایط کنونی این پرسش را مطرح می‌کند که شرکت‌های هواپیمایی دقیقا چه الزام قانونی‌ای داشتند و آیا دراین‌باره محدودیت‌هایی رسما به آنها اعلام شده بود؟
دراین‌باره پیش‌تر معاون وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد که همه شرکت‌های هواپیمایی موظف به عرضه بلیت دوطرفه پروازهای اربعین هستند اما درعین‌حال بسترهای لازم برای بازگشت زمینی آنها فراهم شده است، نعمت‌الله ترکی، معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی وزارت راه، دیروز و در حاشیه اولین نشست ستاد اربعین وزارت راه و شهرسازی که با دستور رستم قاسمی برگزار شده بود، اظهار کرد: یکی از موضوعات مورد بررسی قیمت بلیت پرواز اربعین بود. در جلسه مصوب شد که قیمت رفت و برگشت هر زائر از تهران و چهار فرودگاه کشور به نجف پنج‌میلیون‌تومان و از شهرهای مشهد و شهرستان‌های شرقی کشور شش‌میلیون تومان باشد. این نرخ تصویب‌شده ستاد اربعین وزارت راه‌وشهرسازی است و به همه ایرلاین‌های و مراکز عرضه فروش بلیت اعلام رسمی شده است. او ادامه داد: براساس توافقات انجام‌شده، زائران حتما باید پیش از خرید بلیت از طریق سامانه سماح ثبت‌نام کرده و ویزا نیز دریافت کرده باشند، همچنین تزریق دوز دوم واکسن، همراه‌داشتن کارت واکسن و جواب منفی تست PCR با اعتبار ۷۲ساعته برای خرید بلیت الزامی است. زائران پس از انجام این موارد می‌توانند برای خرید بلیت مراجعه کنند. در ستاد اربعین نیز تأکید شد که مراکز عرضه و فروش بلیت هواپیما تنها به کسانی بلیت عرضه کنند که این مراحل را طی کرده باشند. معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به الزام شرکت‌های هواپیمایی به عرضه بلیت دوطرفه گفت: امکان تهیه بلیت رفتوبرگشت برای زائران در نظر گرفته شده است. برخی نگرانی‌ها وجود داشت که مراکز عرضه بلیت فقط بلیت یک‌طرفه برای زائران صادر کنند. در این نشست تأکید شد که تمام شرکت‌ها و مراکز فروش بلیت هواپیما ملزم هستند به درخواست زائر بلیت رفتوبرگشت صادر کنند، مگر آنکه خود زائر درخواست خرید بلیت یک‌طرفه داشته باشد. او افزود: مشکلات مربوط به سفر هوایی حل شده است و سازمان هواپیمایی کشوری نیز تمام توان خود را به کار گرفته است که این اعزام به طریق خوبی انجام شود.
براساس گزارش وزارت راه و شهرسازی، ترکی در ادامه با اشاره به اینکه ظرفیتی برای بازگشت زائران از مرز زمینی ایجاد شده است، گفت: برای بازگشت زائران تنها مرز مهران در نظر گرفته شده است و تمام زائران تنها می‌توانند از این مرز به کشور بازگردند. سازمان راهداری برای پشتیبانی از بازگشت زمینی زائران اعلام آمادگی کرده و در جلسه ستاد مصوب شد برای همه زائرانی که از این مرز باز‌می‌گردند وسیله ایاب‌و‌ذهاب در نظر گرفته شده و نسبت به تجهیز مرز و تهیه وسایل مورد نیاز اقدام شود. او ادامه داد: قیمت بلیت برگشت زمینی براساس نرخ مصوبی است که سازمان راهداری اعلام خواهد کرد و فکر می‌کنم تفاوت چندانی با دو سال پیش نداشته باشد. امکانات بازگشت زمینی زائران از همین امروز آماده است و ایجاد موکب‌های پذیرایی در مرز نیز پیش‌بینی شده است. معاون توسعه مدیریت و منابع انسانی وزیر راه و شهرسازی در انتها گفت: سعی می‌کنیم جلسه این ستاد دست‌کم دو روز در میان برگزار شود و این روند تا پایان مراسم اربعین ادامه خواهد داشت. در این جلسات پیگیر مشکلاتی که اعلام می‌شود و ایجاد هماهنگی میان دستگاه‌های مرتبط هستیم و امیدواریم خدمات مرتبط به حوزه وزارت راه و شهرسازی در سفر اربعین به بهترین شیوه ارائه شود.
با این توضیحات حالا باید منتظر فرصت کوتاه باقی‌مانده ماند و دید در‌نهایت سرنوشت بلیت‌های این مسیر پرترافیک در این یک هفته چه می‌شود و آیا راهی برای کنترل شرایط در چنین مواقعی طراحی می‌شود یا همچنان در هر مسیر شلوغی این شرایط نابسامان رخ خواهد داد؟