گروه سیاسی/ امریکا در حالی برای ازسرگیری مذاکرات احیای برجام در وین اعلام آمادگی کرده است که مقام‌های کشورمان با تشریح جزئیات مذاکراتی که تاکنون انجام شده اعلام کرده‌اند، واشنگتن احیای توافق هسته‌ای را به پیگیری مسائل منطقه‌ای و موشکی ایران گره زده است. کاظم غریب آبادی، نماینده دائم ایران در سازمان‌های بین‌المللی در وین در گفت‌و‌گویی با پایگاه KHAMENEI.IR به خواسته امریکا مبنی بر اضافه کردن بندی در توافق نهایی برجام اشاره کرد و گفت:«امریکا و طرف‌های غربی برای پیشبرد تفاهم و نهایی کردن آن و همچنین رفع برخی تحریم‌ها، اصرار کردند که بندی در بیانیه وزرا در خصوص گفتوگوهای بیشتر در آینده برای سه موضوع درج شود: اوّل، اقدامات بیشتر در مورد تقویت مؤثر روابط اقتصادی و تجارت بین‌الملل ایران شامل تغییر در سیاست تحریمی امریکا. دوم، تضمین منافع عدم اشاعه‌ای برجام در درازمدت و سوم، گام‌هایی برای حمایت و تقویت امنیت منطقه‌ای در میان کشورهای منطقه خلیج فارس شامل کاهش تنش و اقدامات اعتمادساز از طریق گفت‌وگو در منطقه». به گفته غریب آبادی، جدای اینکه موضوع دوم محلی از اعراب ندارد؛ چون زمان‌بندی‌ها در برجام مشخص است و این موضوع می‌تواند به‌منزله مبنایی برای طرح تعهدات و زمان‌بندی‌های جدید شود. موضوع سوم نیز کاملاً با اهداف و دستورکار گفت‌وگوها در تعارض آشکار بود، ازاین‌رو، هیأت ایرانی بلافاصله این درخواست را رد کرد.
نماینده ایران در وین با بیان اینکه امریکا و غربی‌ها به‌دنبال اهداف خاص خود بودند، افزود: «این سری، حتی فراتر رفتند و اصرار کردند که خواسته‌شان به‌نوعی در متن گنجانده شود. هدفشان این است که از این طریق بلافاصله بعد از هر تفاهمی، سراغ این موضوعات بیایند و آن را جزئی لاینفک از تفاهم هسته‌ای تلقی کنند و زمینه را برای مداخلات خود در این حوزه‌ها فراهم کنند و هر کجا هم که به اهداف خود نرسیدند، ایران را مقصر معرفی‌کرده و زمینه را برای اعمال فشار به بهانه‌های دیگر بر ایران فراهم کنند».
او با اشاره به اینکه امریکایی‌ها ادعا می‌کنند که آماده‌اند به تعهدات خود تحت تفاهم هسته‌ای برگردند و تحریم‌های مغایر با آن را بردارند، اما رفتار آنان در مذاکرات این را ثابت نمی‌کند، مصادیق مختلفی در این‌باره مطرح کرد که در ادامه آمده است:
۱. کل تفاهم را به پذیرش بندی در خصوص انجام گفتوگوهای آتی در مورد مسائل منطقه‌ای گره زدند که کاملاً با موضوع مذاکرات غیرمرتبط و مضر است. رفع برخی تحریم‌ها و همچنین خروج نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست گروه‌های تروریستی را مستقیماً به پذیرش این بند منوط کردند.
۲. حاضر به لغو دستور اجرایی تحریم تسلیحات متعارف نشدند که کاملاً با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و برجام در تناقض آشکار است و به‌نوعی مغایر ادعای امریکا به برگشت تعهدات برجامی است.
۳. حاضر به برداشتن تحریم‌ها علیه بیش از ۵۰۰ نفر از اشخاص حقیقی و حقوقی -که توسط دولت ترامپ به بهانه غیرهسته‌ای تحت تحریم قرار گرفتند- و همچنین لغو قانون تحریمی کاتسا نشدند، درحالی که تمامی اقدامات ترامپ از جمله توسل به بهانه‌های غیرهسته‌ای برای اعمال تحریم با هدف تخریب کامل تفاهم هسته‌ای صورت گرفته بود. از سوی دیگر، این نشان‌دهنده عزم جدی دولت جدید امریکا در استفاده از کارت‌های ایجاد شده در دولت قبلی و همچنین پیگیری سیاست فشار حداکثری علیه ایران است.
۴. حاضر به ارائه تضمین در مورد عدم تکرار رفتارهای مشابه دولت قبل در قبال تفاهم هسته‌ای نشدند؛ حتی حاضر نشدند دوره زمانی معقولی را هم برای تداوم کار شرکت‌هایی که با ایران وارد تجارت و کار اقتصادی می‌شوند، در نظر بگیرند تا در صورت بروز هر مشکلی برای تفاهم احتمالی کار خود را بدون دغدغه از تحریم‌های فراسرزمینی امریکایی به پایان برسانند.
۵. حاضر به بحث درباره خسارات وارده به ایران در اثر خروج یکجانبه و غیرقانونی از تفاهم هسته‌ای نشدند.
۶. درباره فعالیت‌ها و تعهدات هسته‌ای ایران زیاده‌خواهی‌هایی را مطرح کردند که حتی فراتر از متن برجام است. البته همگی از سوی ایران رد شد، ولی این حاکی از کارشکنی و روحیه عناد آنان دارد. در این قضیه، طرف‌های غربی نیز از موضع مشابهی برخوردار بودند.
۷. در مورد راستی‌آزمایی با وجود اینکه در مدل اولیه برجام ایران ابتدا برای چندین ماه تعهدات هسته‌ای خود را انجام داد که مورد راستی‌آزمایی آژانس نیز قرار گرفت و سپس سایر طرف‌ها به اجرای تعهدات رفع تحریمی خود پرداختند، اما در سری جدید گفت‌وگوها امریکایی‌ها حاضر نشدند این واقعیت مهم را بپذیرند که تمامی مشکلات موجود ناشی از رفتارهای خصمانه و مخرب آن‌هاست و ابتدا آنها باید تمامی تعهدات خود را انجام بدهند و تنها پس از راستی‌آزمایی در زمانی معقول، ایران به اجرای تعهدات خود خواهد پرداخت. مدل امریکا برای انجام تعهدات اصولی و راستی‌آزمایی در دو روز صرفاً یک مدل تشریفاتی و خالی از فایده عملی است.
غریب آبادی با اشاره به رویکرد ایران در مذاکرات وین اظهار کرد: در اینجا لازم است به چند نکته اشاره کنم:
۱. مذاکرات به جمع‌بندی نهایی نرسیده و در عرف دیپلماسی هیچ موردی توافق نمی‌شود، مگر آنکه در مورد همه چیز توافق شود. این اصل بدین معناست که اگر حتی ۱۰درصد از متون مذاکراتی نیز باقی‌مانده باشد، مذاکرات همچنان ناتمام است و توافقی وجود ندارد، چه بسا همین اندک موضوعات باقی‌مانده از موضوعات مورد تفاهم مهم‌تر باشد.
۲. مواضع بالادستی نظام، قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی و دستاوردهای هسته‌ای کشور موقعیت مناسبی را برای جمهوری اسلامی ایران در هر مذاکره‌ای فراهم کرده است. طبیعتاً، طرف‌های مقابل تلاش خواهند کرد تا با توسل به ابزارهای مختلف مانع بهره‌مندی ما از موقعیت تقویت‌شده شوند، اما مهم این است که ما با طراحی و برنامه‌ریزی مناسب و پرهیز از عجله حداکثر بهره‌برداری را به‌عمل آوریم.
۳. باید توجه داشته باشیم که این امریکا بود که تعهدات خود را نقض کرد و اکنون نیز مدعی بازگشت به برجام است و این ایران نبود که ناقض بوده باشد. لذا، باید مراقب بود که جای مدعی و متهم عوض نشود.
۴. آنچه که برای ایران باید دستور کار اساسی و با اولویت باشد، رفع عملی تحریم‌هاست. امریکا و غرب باید هر آنچه را که در این زمینه لازم است عملاً پذیرفته و اجرا کنند و این مغایرتی با برجام نخواهد داشت و فراتر از آن نیست. برجام ایجاد شد تا تحریم‌های مغایر با آن علیه ایران برداشته شود. چطور وقتی حاضر نمی‌شوند در مورد تضمین‌ها و آینده کار شرکت‌ها صحبت کنند، اطمینان پیدا کنیم که در رفع عملی تحریم‌ها صادق خواهند بود. اینکه به‌دلیل ممنوعیت استفاده از یوترن برای ایران نتوانیم پول‌های خودمان را از بانک‌های کشورهای دیگر منتقل کرده و یا استفاده کنیم، چون یک تحریم اولیه است و نه ثانویه و ظاهراً به برجام ارتباطی ندارد، مشکل ایران نیست. چه تضمینی وجود دارد که با تفاهم جدید و عدم حل این مشکل و مشکلات مشابه به‌گونه‌ای که شرایط بهره‌مندی و انتفاع ایران از منافع تفاهم هسته‌ای تضمین شود، بتوانیم عواید حاصله از فروش نفت را دریافت یا هزینه کنیم.
۵. مذاکرات صرفاً باید هسته‌ای باشد و طرح و بررسی هرگونه ایده غیرمرتبط باید از دستورکار حذف شود. حضور و نفوذ منطقه‌ای و موشک ابزار قدرت ایران است و به هیچ‌وجه قابل مذاکره نخواهد بود.
۶. اقدامات هسته‌ای ایران باید متناسب با اقدامات رفع تحریمی اجرا شود. چنانچه با اجرای کامل تعهدات هسته‌ای بویژه ارسال ذخایر به خارج از کشور شاهد عدم اجرا یا ایجاد مانع در اجرای تعهدات طرف مقابل بودیم، دست ما برای مدت‌ها خالی خواهد بود.
۷. ضمن انجام تلاش‌های لازم برای رفع تحریم‌ها، باید خنثی‌سازی تحریم در دستورکار جدی کشور قرار بگیرد به‌گونه‌ای که ابزار تحریم از امریکا گرفته شود.
به گفته نماینده کشورمان در وین، در نظام جمهوری اسلامی هیچ مقام و نهادی با حصول به یک تفاهم خوب که موجب رفع عملی تحریم‌ها شود، مخالف نیست؛ اما با توجه به تجربیات قبلی باید هوشیارتر و هوشمندتر حرکت کرد. ایراداتی که در اینجا به آنها اشاره شد، از نوع محتوایی است و عدم رفع آنها زمینه انتفاع عملی ایران را فراهم نخواهد کرد. اینها موضوعاتی هستند که در مذاکرات به طرف‌های مقابل منعکس‌شده و همچنان باز هستند.
احتمال تحریم‌های جدید علیه صنعت موشکی ایران
تشریح جزئیات مذاکرات وین در حالی از سوی مقام‌های دیپلماتیک کشورمان صورت گرفته است که وزیر خارجه امریکا در تازه‌ترین اظهارنظر خود درباره مذاکرات هسته‌ای ایران اعلام کرد که مذاکرات وین برای احیای برجام نمی‌تواند برای مدت نامحدود ادامه داشته باشد. «آنتونی بلینکن» که به کویت سفر کرده است، مدعی شد که واشنگتن به دیپلماسی در مذاکرات هسته‌ای ایران پایبند است. او ادامه داد: «ما به‌دنبال آن هستیم که ببینیم ایران برای انجام چه اقداماتی آمادگی دارد یا این که آمادگی ندارد. ما همچنان کاملاً برای بازگشت به وین برای ادامه مذاکرات آمادگی داریم».
همزمان با این تحولات روزنامه امریکایی «وال استریت ژورنال» در گزارشی ضمن اشاره به نگرانی‌های مقامات غربی از توانمندی رو به رشد موشکی ایران از تصمیم ایالات متحده برای وضع تحریم‌هایی علیه پهپادها و موشک‌های هدایت‌شونده جمهوری اسلامی ایران خبر داد. طبق گزارش این روزنامه امریکایی، مقام‌های واشنگتن گفته‌اند که ایالات متحده قصد دارد یک کارزار تحریمی علیه توانمندی‌های در حال توسعه ایران برای انجام حملات دقیق با استفاده از پهپادها و موشک‌های هدایت‌شونده‌اش به راه اندازند. این طرح جدید واشنگتن در شرایطی است که گزارش‌های منتشر شده از تلاش دولت بایدن برای تشدید تحریم‌های نفتی به منظور اعمال فشار به ایران برای واگذاری امتیازات در مذاکرات وین برای احیای برجام حکایت دارد.
ششمین دور مذاکرات احیای برجام در حالی در خرداد ماه گذشته پایان یافت که طرفین مذاکره کننده هنوز برای برگزاری دور جدید زمانی را تعیین نکرده‌اند. «کارین ژان پییر»، سخنگوی کاخ سفید در نشست خبری اخیر خود درباره ازسرگیری مذاکرات تصریح کرده است: «هر وقت فرایند انتقال ریاست‌جمهوری ایران به پایان برسد ما آماده‌ایم.» پیشتر سید عباس عراقچی، رئیس هیأت مذاکره کننده کشورمان گفته بود که گفتوگوهای وین باید منتظر دولت جدید در ایران بماند.
∎
نماینده ایران در وین با بیان اینکه امریکا و غربی‌ها به‌دنبال اهداف خاص خود بودند، افزود: «این سری، حتی فراتر رفتند و اصرار کردند که خواسته‌شان به‌نوعی در متن گنجانده شود. هدفشان این است که از این طریق بلافاصله بعد از هر تفاهمی، سراغ این موضوعات بیایند و آن را جزئی لاینفک از تفاهم هسته‌ای تلقی کنند و زمینه را برای مداخلات خود در این حوزه‌ها فراهم کنند و هر کجا هم که به اهداف خود نرسیدند، ایران را مقصر معرفی‌کرده و زمینه را برای اعمال فشار به بهانه‌های دیگر بر ایران فراهم کنند».
او با اشاره به اینکه امریکایی‌ها ادعا می‌کنند که آماده‌اند به تعهدات خود تحت تفاهم هسته‌ای برگردند و تحریم‌های مغایر با آن را بردارند، اما رفتار آنان در مذاکرات این را ثابت نمی‌کند، مصادیق مختلفی در این‌باره مطرح کرد که در ادامه آمده است:
۱. کل تفاهم را به پذیرش بندی در خصوص انجام گفتوگوهای آتی در مورد مسائل منطقه‌ای گره زدند که کاملاً با موضوع مذاکرات غیرمرتبط و مضر است. رفع برخی تحریم‌ها و همچنین خروج نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از فهرست گروه‌های تروریستی را مستقیماً به پذیرش این بند منوط کردند.
۲. حاضر به لغو دستور اجرایی تحریم تسلیحات متعارف نشدند که کاملاً با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و برجام در تناقض آشکار است و به‌نوعی مغایر ادعای امریکا به برگشت تعهدات برجامی است.
۳. حاضر به برداشتن تحریم‌ها علیه بیش از ۵۰۰ نفر از اشخاص حقیقی و حقوقی -که توسط دولت ترامپ به بهانه غیرهسته‌ای تحت تحریم قرار گرفتند- و همچنین لغو قانون تحریمی کاتسا نشدند، درحالی که تمامی اقدامات ترامپ از جمله توسل به بهانه‌های غیرهسته‌ای برای اعمال تحریم با هدف تخریب کامل تفاهم هسته‌ای صورت گرفته بود. از سوی دیگر، این نشان‌دهنده عزم جدی دولت جدید امریکا در استفاده از کارت‌های ایجاد شده در دولت قبلی و همچنین پیگیری سیاست فشار حداکثری علیه ایران است.
۴. حاضر به ارائه تضمین در مورد عدم تکرار رفتارهای مشابه دولت قبل در قبال تفاهم هسته‌ای نشدند؛ حتی حاضر نشدند دوره زمانی معقولی را هم برای تداوم کار شرکت‌هایی که با ایران وارد تجارت و کار اقتصادی می‌شوند، در نظر بگیرند تا در صورت بروز هر مشکلی برای تفاهم احتمالی کار خود را بدون دغدغه از تحریم‌های فراسرزمینی امریکایی به پایان برسانند.
۵. حاضر به بحث درباره خسارات وارده به ایران در اثر خروج یکجانبه و غیرقانونی از تفاهم هسته‌ای نشدند.
۶. درباره فعالیت‌ها و تعهدات هسته‌ای ایران زیاده‌خواهی‌هایی را مطرح کردند که حتی فراتر از متن برجام است. البته همگی از سوی ایران رد شد، ولی این حاکی از کارشکنی و روحیه عناد آنان دارد. در این قضیه، طرف‌های غربی نیز از موضع مشابهی برخوردار بودند.
۷. در مورد راستی‌آزمایی با وجود اینکه در مدل اولیه برجام ایران ابتدا برای چندین ماه تعهدات هسته‌ای خود را انجام داد که مورد راستی‌آزمایی آژانس نیز قرار گرفت و سپس سایر طرف‌ها به اجرای تعهدات رفع تحریمی خود پرداختند، اما در سری جدید گفت‌وگوها امریکایی‌ها حاضر نشدند این واقعیت مهم را بپذیرند که تمامی مشکلات موجود ناشی از رفتارهای خصمانه و مخرب آن‌هاست و ابتدا آنها باید تمامی تعهدات خود را انجام بدهند و تنها پس از راستی‌آزمایی در زمانی معقول، ایران به اجرای تعهدات خود خواهد پرداخت. مدل امریکا برای انجام تعهدات اصولی و راستی‌آزمایی در دو روز صرفاً یک مدل تشریفاتی و خالی از فایده عملی است.
غریب آبادی با اشاره به رویکرد ایران در مذاکرات وین اظهار کرد: در اینجا لازم است به چند نکته اشاره کنم:
۱. مذاکرات به جمع‌بندی نهایی نرسیده و در عرف دیپلماسی هیچ موردی توافق نمی‌شود، مگر آنکه در مورد همه چیز توافق شود. این اصل بدین معناست که اگر حتی ۱۰درصد از متون مذاکراتی نیز باقی‌مانده باشد، مذاکرات همچنان ناتمام است و توافقی وجود ندارد، چه بسا همین اندک موضوعات باقی‌مانده از موضوعات مورد تفاهم مهم‌تر باشد.
۲. مواضع بالادستی نظام، قانون اقدام راهبردی مجلس شورای اسلامی و دستاوردهای هسته‌ای کشور موقعیت مناسبی را برای جمهوری اسلامی ایران در هر مذاکره‌ای فراهم کرده است. طبیعتاً، طرف‌های مقابل تلاش خواهند کرد تا با توسل به ابزارهای مختلف مانع بهره‌مندی ما از موقعیت تقویت‌شده شوند، اما مهم این است که ما با طراحی و برنامه‌ریزی مناسب و پرهیز از عجله حداکثر بهره‌برداری را به‌عمل آوریم.
۳. باید توجه داشته باشیم که این امریکا بود که تعهدات خود را نقض کرد و اکنون نیز مدعی بازگشت به برجام است و این ایران نبود که ناقض بوده باشد. لذا، باید مراقب بود که جای مدعی و متهم عوض نشود.
۴. آنچه که برای ایران باید دستور کار اساسی و با اولویت باشد، رفع عملی تحریم‌هاست. امریکا و غرب باید هر آنچه را که در این زمینه لازم است عملاً پذیرفته و اجرا کنند و این مغایرتی با برجام نخواهد داشت و فراتر از آن نیست. برجام ایجاد شد تا تحریم‌های مغایر با آن علیه ایران برداشته شود. چطور وقتی حاضر نمی‌شوند در مورد تضمین‌ها و آینده کار شرکت‌ها صحبت کنند، اطمینان پیدا کنیم که در رفع عملی تحریم‌ها صادق خواهند بود. اینکه به‌دلیل ممنوعیت استفاده از یوترن برای ایران نتوانیم پول‌های خودمان را از بانک‌های کشورهای دیگر منتقل کرده و یا استفاده کنیم، چون یک تحریم اولیه است و نه ثانویه و ظاهراً به برجام ارتباطی ندارد، مشکل ایران نیست. چه تضمینی وجود دارد که با تفاهم جدید و عدم حل این مشکل و مشکلات مشابه به‌گونه‌ای که شرایط بهره‌مندی و انتفاع ایران از منافع تفاهم هسته‌ای تضمین شود، بتوانیم عواید حاصله از فروش نفت را دریافت یا هزینه کنیم.
۵. مذاکرات صرفاً باید هسته‌ای باشد و طرح و بررسی هرگونه ایده غیرمرتبط باید از دستورکار حذف شود. حضور و نفوذ منطقه‌ای و موشک ابزار قدرت ایران است و به هیچ‌وجه قابل مذاکره نخواهد بود.
۶. اقدامات هسته‌ای ایران باید متناسب با اقدامات رفع تحریمی اجرا شود. چنانچه با اجرای کامل تعهدات هسته‌ای بویژه ارسال ذخایر به خارج از کشور شاهد عدم اجرا یا ایجاد مانع در اجرای تعهدات طرف مقابل بودیم، دست ما برای مدت‌ها خالی خواهد بود.
۷. ضمن انجام تلاش‌های لازم برای رفع تحریم‌ها، باید خنثی‌سازی تحریم در دستورکار جدی کشور قرار بگیرد به‌گونه‌ای که ابزار تحریم از امریکا گرفته شود.
به گفته نماینده کشورمان در وین، در نظام جمهوری اسلامی هیچ مقام و نهادی با حصول به یک تفاهم خوب که موجب رفع عملی تحریم‌ها شود، مخالف نیست؛ اما با توجه به تجربیات قبلی باید هوشیارتر و هوشمندتر حرکت کرد. ایراداتی که در اینجا به آنها اشاره شد، از نوع محتوایی است و عدم رفع آنها زمینه انتفاع عملی ایران را فراهم نخواهد کرد. اینها موضوعاتی هستند که در مذاکرات به طرف‌های مقابل منعکس‌شده و همچنان باز هستند.
احتمال تحریم‌های جدید علیه صنعت موشکی ایران
تشریح جزئیات مذاکرات وین در حالی از سوی مقام‌های دیپلماتیک کشورمان صورت گرفته است که وزیر خارجه امریکا در تازه‌ترین اظهارنظر خود درباره مذاکرات هسته‌ای ایران اعلام کرد که مذاکرات وین برای احیای برجام نمی‌تواند برای مدت نامحدود ادامه داشته باشد. «آنتونی بلینکن» که به کویت سفر کرده است، مدعی شد که واشنگتن به دیپلماسی در مذاکرات هسته‌ای ایران پایبند است. او ادامه داد: «ما به‌دنبال آن هستیم که ببینیم ایران برای انجام چه اقداماتی آمادگی دارد یا این که آمادگی ندارد. ما همچنان کاملاً برای بازگشت به وین برای ادامه مذاکرات آمادگی داریم».
همزمان با این تحولات روزنامه امریکایی «وال استریت ژورنال» در گزارشی ضمن اشاره به نگرانی‌های مقامات غربی از توانمندی رو به رشد موشکی ایران از تصمیم ایالات متحده برای وضع تحریم‌هایی علیه پهپادها و موشک‌های هدایت‌شونده جمهوری اسلامی ایران خبر داد. طبق گزارش این روزنامه امریکایی، مقام‌های واشنگتن گفته‌اند که ایالات متحده قصد دارد یک کارزار تحریمی علیه توانمندی‌های در حال توسعه ایران برای انجام حملات دقیق با استفاده از پهپادها و موشک‌های هدایت‌شونده‌اش به راه اندازند. این طرح جدید واشنگتن در شرایطی است که گزارش‌های منتشر شده از تلاش دولت بایدن برای تشدید تحریم‌های نفتی به منظور اعمال فشار به ایران برای واگذاری امتیازات در مذاکرات وین برای احیای برجام حکایت دارد.
ششمین دور مذاکرات احیای برجام در حالی در خرداد ماه گذشته پایان یافت که طرفین مذاکره کننده هنوز برای برگزاری دور جدید زمانی را تعیین نکرده‌اند. «کارین ژان پییر»، سخنگوی کاخ سفید در نشست خبری اخیر خود درباره ازسرگیری مذاکرات تصریح کرده است: «هر وقت فرایند انتقال ریاست‌جمهوری ایران به پایان برسد ما آماده‌ایم.» پیشتر سید عباس عراقچی، رئیس هیأت مذاکره کننده کشورمان گفته بود که گفتوگوهای وین باید منتظر دولت جدید در ایران بماند.